1 / 40

1.3. Ёзма тадқиқот усуллари.узб

Dalillarga Asoslangan Tibbiyot

Bilol1
Download Presentation

1.3. Ёзма тадқиқот усуллари.узб

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. “Эпидемиология. Далилларга асосланган тиббиётдаги статистика. Илмий изланишларни дизайнлари”

  2. план Режа: • Клиник эпидемиология фани, унинг мақсади ва вазифалари. • Даволаш ва илмий ишларда клиник тадқиқот усуллари классификацияси • Ёзма тадқиқот усули, унинг турлари. Ёзма тадқиқот усулларининг афзалликлари ва камчиликлари

  3. Эпидемиология (анъанавийтаъсурот) ‒ буахолиорасидаюкумликасалликларнингюзагакелиши, инфекцияларнингтаркалишиниолдиниолишгава улар юзагакелгандаэпидемикучокларнийукотишваюкумликасалликларданумумийкасалланишдаражасиникамайтиришгаасосланганилмийбилимлартизимидир.

  4. Эпидемиологиянинг ривожланиши Эпидемиология фанинингасосчиси Гиппократ хисобланади. 2400 йилларолдин «эпидемия» сузиодамларорасидаоммавийинфекционваноинфекционкасалликлартаркалишинибилдирган. Кадимда эпидемия ривожланишинг 2 та назариясишаклланган. Биринчиназария(Гиппократ): эпидемия сабаби одам организмигаётнарсаларкиришидейилган. Иккинчиназария(Аристотель (э.авв IV аср, Марк ТеренцийВаррон (эр.авв 116-27 йй.): одамларорасидаэпидемия ривожланишинингсабабикасалликкелтирибчикарувчитирикагентлардейилган.

  5. Эпидемиологиянинг ривожланиши . Эпидемиянингички хал килувчибоскичиXIX асриккинчиярмидагибуюк микробиология кашфиётларибулган. Узок вактдавомидаэпидемиологиянингасосийвазифаси юкумликасалликларниурганишбулган (Лондондагиваботадкикотлари (Snow, 1855). ХХ асрда эпидемиология : Овкатлар химик таркиби, овкатланиш тартиби бузилиши(пеллагра ривожланиши (Голдбергер 1915-1926), кейинги йилларда онкологик касалликлар ва ЮИК урганган.

  6. Эпидемиологиянинг ривожланиши • ХХIасрдасурункаликасалликларсогликнисаклаштизиминингасосиймауммосиэканиниурганилган. • Купинчаэпидемиологиктадкикотдиккатмарказидакасалликэмас, уни келтирибчикарувчихавфомилларёкихарактеристикаситуради. • Тадкикотлардакасбкасалликлариникелтирибчикаришдаишлабчикаришжараёнидасаломатликхолатиёкикасалликларчастотасибахоланадиваишлабчикаришшароитихарактерланади. • Охиргийиллардаэпидемиологиктадкикотларниутказишватахлилкилишпринциплариасосидаилмийтадкикотишларинирежалаштиришванатижалариниамалиётгатадбикэтиштизимиривожланди.

  7. Эпидемиология (замонавийтаъсурот) ‒ бумаълумпопуляциялардасаломатликмуаммоларинибошкаришваназораткилиш, уларнингтаркалишиниурганувчифандир Яъни, хозиргикундабутундунёдаэпидемиологиягатурликасалликларнингтаркалишиконуниятлариниурганувчифансифатидакаралади. Айни вактдаКЛИНИК ЭПИДЕМИОЛОГИЯ ахолисаломатлигихакидагиасосийфанхисобланади.

  8. "Клиник эпидемиология« термини • “клиник тиббиёт”– клиник саволларга жавоб бериш оркали энг асосланган клиник карорлар тавсия килишга харакат киладиган фан. • "эпидемиология", эпидемиологлар томонидан ишлаб чикилган касаллар популяциясини урганишда кулланадиган методлардир.

  9. Клиник эпидемиология (Clinical epidemiology) – прогнозлар аниклигини таъминлаш максадида беморлар гурухида катъий илмий усуллар ёрдамида касалликларни клиник кечишини урганиш оркали аник беморларни прогнозлаш имконини берувчи фандир.

  10. Клиник эпидемиологиянинг асосий мухим жихатлари • Буфан статистика ватадкикоттахлилусуллари , эхтимолликназариясигаасосланган; • Букасалликлар(окибатлар)ни даволашваолдиниолиш, келтирибчикарувчисабабларгипотезасиниамалиётдаисботлашёкиинкоркилишимкониниберувчиусул; • Буилмийасосдаахолисаломатлигинисаклашвамустахкамлашимкониниберувчиамалийфаолиятвоситасидир.

  11. Эпидемиологиянинг максадлари • Ахоликасалланишинитасвирлаш(тасвирийёкидискриптивмаксад); • Касалликнитушунтириш,яъникасалликюзагакелишиватаркалишинианиклаш (аналитик максад); • Ахоликасалланишининг перспективпрогнозинитузиш(прогностик максад); • Алохидагурухларкасалликларинингпрофилактик концепциялариниишлабчикиш (профилактикмаксад); • Касалликларнидаволашваолдиниолишнинганънанавийваянгиусулларисамарадорлигинибахолаш(далилларгаасослангантиббиётсифатида).

  12. Клиник эпидемиология мустақил фан сохаси бўлиб, ўзида биостатистика, токсикология, патология, микробиология ва клиник тиббиётнинг элементларини мужассамлаштиради • Essential Evidence-Based Medicine. Second Edition. D.Mayer. Published in the United States of America by Cambridge University Press, New York. 2010. -135р. • Маматкулов Б.М., ЛаМорт, Н.Рахманова. Клиническая эпедемиология.Основы доказательной медицины, Учебное пособие для магистрантов медицинких ВУЗов. Ташкент, 2011. (АҚШ, Бостон Университети билан ҳамкорликда). 231 стр.

  13. Тадқиқот ўтказиш жараёни ва далилларга асосланган тиббиёт Клиник савол Далил Критик бахолаш Амалиётда қўллаш?  Натижалар Биостатистика Клиник тадқиқотлар

  14. Клиник саволтурлари Иш жараёнида шифокорда пайдо бўладиган кўп учрайдиган клиник саволлар: • Ташхисни қандай тўғри қўйиш мумкин • дифф. диагноз • диагностик тестлар • Қандай тўғри даволаш мумкин • Касалликнинг оқибатлари қандай бўлиши мумкин • Шифокорнинг тавсияларини бажармаганда соғлиққа қандай зарар бўлади Клиник саволларнинг бошқа турлари: • Қўшимча қандай таҳлиллар ва текширувлар ўтказиш керак • Профилактик чора тадбирларни қўллаш • Бунга қанча маблағ сарфланади

  15. Клиник савол турлари????? Меъёрдан четланиш Соглом ёки касал Ташхис Канчалик аник методлар? Частота Канча тез-тез шу касаллик учрайди? Хавф Кайси омиллар касалланиш хавфини оширади? Прогноз Кандай окибатлар юзага келади? Даволаш Даволанишда касаллик кандай кечади? Профилактика Согломларда касалликнинг олдини олиш методлари мавжудми? Касалликларни эрта аниклаш ва даволаш оркали касаллик кечиши яхшиланадими? Сабаб Кайси омиллар шу касалликка олиб келади? Нархи Мазкур касаллики даволаш курси канча туради?

  16. Клиник саволэпидемиологиктадкикоттуриниталабкилади • Частота • Хавф • Окибат • Даволаш • Профилактика • Сабаб • когорт, таркалганлик • когорт,ходиса-назорат , таркалганлик • Когорт, РКИ • Рандомизирланган текширув • Рандомизирланган текширув • Когорт, ходиса-назорат РКИ

  17. Далилларга асосланган тадкикотлар иерархияси http://servers.medlib.hscbklyn.edu/ebm/2700.htm

  18. Клиник тадкикот турлари • Максадига кура кидирув (гипотеза яратувчи) ва гипотезани текширувчи. • Аралашув турига кура — эмпирик (обсервацион) ёки экспериментал. • Кузатув давомийлигига кура бир вактдаги ёки узок муддатли (лонгитудинал): проспектив ва ретроспектив. • Маълумот йигишга кура: ёппасига ёки танлаб олиган.

  19. Клиник тадкикотлар: Ретроспектив (retrospective study) – хозиргачабулгандаврдагиходисаларнибахолайди (мас, касалликтарихива анкета саволларибуйича) Проспектив (prospective study) – олдинтадкикотрежаситузиладивамаълумотйигишватахлилкилиштартибибелгиланади, шурежага кура тадкикотутказилади. 19

  20. Дизайни буйича тадкикотлар 1. Обсервацион тадкикотлар (кузатув тадкикоти) бир ёки ундан ортик гурух беморларини аник хусусиятлари буйича тасвирлайди ва кузатади 2. Экспериментал тадкикотлар аралашув натижаси бахоланади(препарат, процедура, даво), бир, икки ёки ундан ортик гурухлар катнашади. Тадкикот предмети кузатилади.

  21. Тадкикотлар таркиби Вактга нисбатан: Кундаланг тадкикотлар Буйлама тадкикотлар

  22. КЛИНИК ЭПИДЕМИОЛОГИЯНИНГ АСОСИЙ КОИДАЛАРИ • Клиник тадкикотлар инсонлар томонидан (тадкикотчилар) ва инсонларда(беморларда) утказилади, шунинг учун тадкикот натижаларига систематик хатоликлар таъсир килиши мумкин. • Хар кандай кузатувларга тасодифийлик таъсир килади. • Факат ишончли тадкикотларга таяниш мумкин.

  23. Систематик хато ёки кучириш (bias) – «бу натижаларнинг хакикий кийматлардан мунтазам равишда систематик (тасодифий булмаган, бир йуналишдаги) четга чикиши ёки огиши"

  24. Тасодифий хато – бу популяциядаги тасодифийлик туфайли натижаларнинг хакикий кийматдан огиши. Хар кандай тадкикотда тасодифий хатолик кузатилиши мумкин. Кайта текшириш ёрдамида бартараф этилади.

  25. «Ишончли тадкикот» термини нимани билдиради? Бундайтадкикотда: • систематик хатоларкамайтирилган • тасодифийхатолархисобгаолинганбулади.

  26. Илмий клиник тадқиқотнинг классификацияси Клиник тадқиқот 3. Экспериментал 1.Ёзма 2. Аналитик • ҳодиса ҳақида маълумот • ҳодиса кисми • кўндаланг • корреляцион • ҳодиса-назорат • когорт Клиник экперименталтадқиқотлар Маматкулов Б.М., ЛаМорт, Н.Рахманова. Клиническая эпедемиология.Основы доказательной медицины, Учебное пособие для магистрантов медицинких ВУЗов. Ташкент, 2011. (АҚШ, Бостон Университети билан ҳамкорликда). 231 стр.

  27. -Ходиса ҳақида маълумот • - Ходиса серияси • Кўндаланг тадқиқот • Корреляцион тадқиқот Ёзматадқиқотусули, унинг турлари • Ходисанинг характеристикаси: • Ким касалланади: ёши, жинси, ирки, географияси, • Зарарли одатлари, диета, дори дармонлар қабул килиши? • Янги муаммога соғликни сақлаш жамиятининг эътиборини каратади • Гипотеза яратади • Навбатдаги аналитик тадқиқот учун биринчи қадам • БИРОК, сабаб ва оқибат орасидаги ишончли боғлиқлиқни аниқлаб бера олмайди.

  28. Ёзма тадқиқот усули • Ҳодисанинг серияси ёки ёзма тадқиқот усули • Кўндаланг тадқиқот, тарқалганлик - Касалликнинг диагностикаси, ривожланиш механизми ҳақида ёзма маълумотлар

  29. Ёзматадқиқот усули(ҳодиса, ҳодиса серияси) • Клиник ёки назарий фактнинг мухимлигини ҳужжатлаштиради • Сабаб орасидаги боғлиқни ўрганмайди • Таваккал қилинган гипотазани асосий гипотеза қўллаши мумкин

  30. Ёзма тадқиқот усули • Кузатувдаги кичик гуруҳ беморларнинг аниқ характеристикасини маълум сонда ёзади • Қисқа вақт оралиғида тадқиқот • Тадқиқ қилинаётган гипотезани ўз ичига олмайди • Назорат гуруҳ йўқ • Кейинги тадқиқот учун асос бўла олмайди

  31. Ҳодиса ва ходисалар серияси

  32. Кўндаланг тадқиқот усули (тарқалганлик) • Маълумотлараниқ вақт оралиғида йиғилади • Турлари: • Касалликёкиоқибатининг тарқалганлиги • Касалликнингкечиши, босқичларини ўрганиш • «Нимасодирбўлди?» дегансаволгажавобберади

  33. Кўндаланг тадқиқот усули • Арзон • Хавф омилларини излашда ва гипотезани шаклланишида биринчи қадам • Вақт оралиғи олинади • Натижа ва аралашувни бир вақтда ўлчанади • Маълумотлар ҳар битта индивиддан алохида йигилади (халкдан эмас) • Маълум популяцияда маълум бир вақтда касаллик хавф гуруҳларининг тарқалганлигини аниқлаш учун қўлланилади

  34. Кўндалангтадқиқот усули Кўндаланг тадқиқот усули – маълум популяцияда, маълум вакт оралигида касаллик , хавф факторлари тарқалганлигининг умумий кўриниши

  35. Кўндаланг тадқиқот усули • Дизайн Умумий популяция касаллик Тасодифан танлов Кўрсаткич касалликйук Тарқалганлик = = ҳамма касалланганлар/ популяцияда танланганлар

  36. Корреляционтадқиқот усули 100,000 аҳолига ичак ўсма касаллик лари билан касалла ниш Гўшт истеъмол қилиш ўртача

  37. Корреляцион тадқиқот усули • Афзалликлари: • маълумотлар йиғиш осон ва арзон (гос.статистикадан) • корреляцион коэффициент (“r” ) боғлиқликни характерлайди корреляция йўқ Юқори + корреляция x x x r = -1.0 x x x x x x x x x x юқори- корреляция x x x x x x x r = 1.0 r = 0 x x x x x x x x x x x r = .54 r = - .86

  38. Корреляционтадқиқот усули Камчиликлари: • Кузатув бирлиги – аҳоли, индивид эмас • сабаб ва оқибат орасида боғлиқлик йўқ • Бошка хавф омиллари инобатга олинмайди • “Хавф омил’ ҳамма аҳоли учун бир хил • Корреляция бу сабаб эмас

  39. ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ!

More Related