PROGRAM GELİŞTİRME DERS NOTLARI 06.01.2021

1. PROGRAM GELİŞTİRME DERS NOTLARI

2. AMACA GÖRE DEĞERLENDİRME TÜRLERİ • 1-Tanılayıcı (Diagnostic) Değerlendirme • Tanıma-yerleştirmeye dönük değerlendirmedir. •  Programa giriş aşamasında (öğretim sürecinin başında) uygulanır. • Temel amacı, öğrencilerin bilişsel davranış, duyuşsal özellik ve devinişsel becerilerini tanımak ve öğrenme-öğretme süreçlerini buna göre düzenlemektir. • Bir anlamda “Derse nereden başlanacak?” sorusuna, öğrencilerin mevcut yeterliklerine göre cevap arar. • Öğrencilerin ön şart niteliğindeki mevcut davranışlarını (hazırbulunuşluk düzeyi) tespit etmeye yöneliktir. • Örnek: Muafiyet sınavları, Kur belirleme sınavları ve seviye tespit sınavları

3. 2-Biçimlendirici (Formative) Değerlendirme • Biçimlendirmeye, yetiştirmeye yönelik olup, öğretim sürecinin değerlendirilmesidir. • Öğrencilerin süreç içerisindeki öğrenme güçlükleri ve eksikliklerini belirlemek ve gerekli düzeltmeleri yapmak amacına yöneliktir. • Programa dönüt ve kontrol sağlayarak iyileştirici önlemlerin alınmasına yardımcı olur. “Nasıl yapıyoruz?” sorusuna cevap arar. • Formatif değerlendirmede, öğretim sürecinde izlenen yola, işlemlerin sırayla ve doğru yapılmasına ve sürenin nasıl kullanıldığına bakılır.  • Böylece, öğrenme-öğretme süreci devam ederken hata veya yetersizliklerin saptanıp, iş işten geçmeden önlemler alınmasını sağlar. Ortaya çıkarılan yanlışlık, hata veya eksiklikler, öğrencilere bildirilmeli ve davranışın doğrusu gösterilmelidir.

4. 2-Biçimlendirici (Formative) Değerlendirme • Formatif değerlendirmenin veri kaynakları: test sonuçları, öğrenci görüşleri, öğrenci gözlemleri, konu alanı uzmanlarının incelemeleri ve meslektaşların görüşleri. • Bu veriler, hedefler, konu, yöntem, materyal ve fiziksel ortamın uygunluğu hakkında bilgi sağlar. • Bu bilgiler, programın ilgili boyutlarının geliştirilmesinde yol göstericidir. • Formatif değerlendirme ile belirlenen öğrenme eksiklikleri çeşitli yollarla giderilmeye çalışılır. • Daha sonra eksikliklerin giderilip giderilmediği, tekrar yoklanmalıdır. • Örnek: İzleme testleri, Ünite testleri, Tarama testleri[

5. 3-Düzey Belirleyici (Summative) Değerlendirme • Sonuç ya da ürünün değerlendirilmesidir. • Dönem ya da öğretim yılı sonunda öğrencilerin kazanmış oldukları özellik ve becerilerin düzeyini belirlemeye yarayan değerlendirmedir. • “Program hedefe ulaştı mı?” ve “Nasıl yaptık?” sorularına cevap arar. • Öğretim süreci sonunda elde edilen ürünün standartlara uygun olup-olmadığı ölçülür. • Durum muhasebesine dönük bir değerlendirmedir. • Bu değerlendirme, dersin etkililiği, programın maliyeti ve programa yönelik tepkiler konusunda bilgi verir. • Genellikle öğretim sürecinin sonunda yapılır.

6. 3-Düzey Belirleyici (Summative) Değerlendirme • Summatif değerlendirme ile öğrenci, öğretmen ve programa ilişkin yargılarda bulunulur. • Bunlardan öğrenciye yönelik olanları şunlardır: Öğrencilere not verme, öğrencinin gelecek kurstaki başarısını tahmin etme ve bir sonraki kursta öğretimin başlangıç noktasını belirleme. • Sonuç değerlendirme öğretmene ise, kendisinin veya öğretimin etkililiğine ilişkin geri bildirim verir. • Sonuç değerlendirmeye örnek; final sınavları, bitirme sınavları ve olgunluk sınavları verilebilir • Çok katlı bir bina inşasında, binanın tümünü bitirdikten sonra sağlamlığını kontrol etmek summatif; her bir katın bitiminde sağlamlık kontrolünün yapılması ise formatif değerlendirme olarak düşünülebilir

7. SORU • Öğrencilerin programa başlamadan önce ön koşul niteliğindeki bilişsel davranış, duyuşsal özelik ve devinişsel becerilerini belirlemek için yapılan değerlendirmedir. • Yukarıda açıklanan program değerlendirme çeşidi aşağıdakilerden hangisidir? • Tanıma ve yetiştirmeye dönük değerlendirme • Biçimlendirmeye dönük değerlendirme • Düzey belirlemeye dönük değerlendirme • Norma dayalı değerlendirme • Erişe bakarak değerlendirme

8. Sınama Durumlarıyla İlgili Temel Kavramlar • Ölçme: Bir büyüklük veya özelliğin uygun araçlarla gözlenip; sonuçlarının sayı ya da sembollerle gösterilmesi işlemidir. • Diğer bir tanımla ölçme; olayların, öznelerin ve nesnelerin, önceden belirlenmiş kurallara göre simgelerle özetlenmesidir • Değerlendirme (Evaluation):Ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurarak bir değer yargısına ulaşma işlemidir. • Programın uygulamadaki etkililiğinin bir ölçüsüdür.

9. Sınama Durumlarıyla İlgili Temel Kavramlar • Durum Belirleme (Assessment): Türk eğitim sisteminde yeni yeni kullanılmaya başlanan durum belirleme; “ölçme sonuçlarının bireylerin performansları hakkında bilgi verecek biçimde kullanılması ve yargı içermekten daha çok bireylerin öğrenmeleri hakkında var olan durumu göstermesi” şeklinde tanımlanmaktadır. • Diğer bir tanımla durum belirleme, “öğrenci davranışları hakkında öğretmenin karar verebilmesi için, bilgilerin toplanması, yorumlanması ve bu bilgileri birbiriyle ilişkilendirerek öğrenci hakkında genel bir sonuca ulaşılması” şeklinde tanımlamaktadır[32].  • Değerlendirme, gözlem (ölçme) sonuçlarına dayanarak daha çok bir yargılama ve karar verme sürecidir; durum belirleme ise, sonuçlarla ilgili var olan durumu betimleme ve yargılamaktan çok yönlendirme amacı gütmektedir

10. Sınama Durumlarıyla İlgili Temel Kavramlar • Ölçüt: Değerlendirmede sürecinde ölçme sonuçlarını karşılaştırmak için önceden belirlenmiş veya gruba göre belirlenen bir kriterdir. • Değerlendirmede kullanılacak ölçüt, değerlendirmenin amacına göre değişir: • Amaç öğrenciye not vermek için değerlendirme ise, öğrencilerin ortalama başarısı veya resmi olarak belirlenen standart ölçüt alınabilir. • Amaç programın etkili olup olmadığı hakkında bir yargıda bulunmak ise, kullanılacak ölçüt program hedefleridir (hedeflere ulaşma oranı) • Geleneksel yaklaşımda sınama durumları, öğrenciyi seçme-eleme ve sıralama amacıyla yapılırken; çağdaş anlayışta, öğrenme süreçlerini desteklemek ve öğrenciye durumu hakkında bilgi vermek amacıyla yapılmaktadır. Vurgu, sonuçtan ziyade, öğrenme sürecindeki performans üzerinedir.

11. SORU • I. Program sonunda öğrencilerin kazanılmış davranış, özellik ve becerilerini ölçmeye yarayan değerlendirme türüdür. • II. Bu değerlendirme ile eğitim programının öğrencilere istenilen davranışları kazandırma açısından programın yeterli olup olmadığı hakkında bir yargıya varılması olası görülmektedir. • III. Bu değerlendirme daha çok başarı testleri ya da yeterlilik testleri ile yapılmaktadır. • Yukarıda özellikleri sıralanan değerlendirme modeli aşağıdakilerden hangisidir? • Tanıma ve yetiştirmeye dönük değerlendirme • Düzey belirlemeye dönük değerlendirme • Biçimlendirmeye dönük değerlendirme • Norma dayalı değerlendirme • Erişe bakarak değerlendirme

12. SORU • I. Bu değerlendirme, programa sürekli dönüt sağlanmakta ve iyileştirici önlemlerin alınması için de bir kontrol sistemi oluşturmaktadır. • Yukarıda özellikleri verilen değerlendirme yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir? • Tanıma ve yetiştirmeye dönük değerlendirme • Biçimlendirmeye dönük değerlendirme • Düzey belirlemeye dönük değerlendirme • Norma dayalı değerlendirme • Erişe bakarak değerlendirme

13. Belirtke Tablosu Nedir? • Hedef davranışlarla, program içeriğinin yani konuların, iki boyutlu bir çizelge üzerinde gösterilmesine belirtke tablosu denir. • İŞLEVLERİ NELERDİR? • En temel işlevi, dersin kapsamını nitel ve nicel olarak özetler. • Hangi ünite ya da konuda hangi düzeyde hedefin daha ağırlıklı olduğunu ortaya koyar. • Sınama durumları için kullanılacak ölçme aracının kapsam geçerliliğini belirlemektir o nedenle sınama durumları düzenlenirken belirtke tablosu hazırlanmalıdır.

14. Bu tabloya baktığımız zaman “program geliştirmede temel kavramlar” konusunun “bilgi” düzeyine bakarsak eğer 6 tane kazanım vardır yorumunu çıkarabiliriz. “Programın öğeleri” konusunun işlenmesi sürecinde yeni bir yaratıcılık beklenmediğini görmekteyiz. Çünkü “sentez” düzeyinde bir aktivite bulunmamaktadır.

15. SORU • Sınama durumları, öğrencide gözlemeye karar verdiğimiz istendik davranışların kazanılıp kazanılmadığı hakkında bir yargıya varma işidir. Yetiştirilen öğrencinin istendik davranışlara sahip olup olmadığına bakarak sınama durumlarını düzenleyebiliriz. • Aşağıdakilerden hangisi sınama durumlarının düzenlenmesinde dikkat edilmesi gereken hususlardan biri değildir? • Önce belirtke tablosu düzenlenmelidir. Bu tabloda bir ders ya da kursun hedefleri, hedef davranışları ünitelerle yani içerikle birlikte verilir. • Sınama durumunun hangi amaçla düzenleneceğine karar verilmelidir. • Sınama durumu bilişsel, duyuşsal, devinişsel alanların niteliklerine ve davranışın düzeyine göre belirlenmelidir. • Sınama durumları hedef davranışların yoklanmasında işe koşulacak uygun soru tiplerine göre hazırlanmalıdır. • Sınama durumunda dönüt, düzeltme ve ipucu kullanılmalıdır.

16. Posner`in Eğitim Programı Sınıflaması

17. Resmi (kuramsal, açık, yazılı) Program • Yazılı bir doküman haline getirilerek eğitim otoritelerince onaylanmış ve okullara gönderilmiştir. • Eğitim felsefesini ve politikasını yansıtır, resmidir, teoriktir, açık ve ilan edilmiştir. • Tasarıdır, varsayımsal olarak olması gerekeni ortaya koyar.

18. İşlevsel (gözlenen, gerçekleşen, uygulanan) Program • Okulda öğretmenler aracılığıyla uygulamaya konulan programdır. • Okuldan okula farklılık gösterebilir. • Kuramın uygulamaya dönüşmesidir. • Resmi programın okula, çevreye ve öğretmene göre farklılaşmasıdır. • Resmi programın uygulamada yaşama geçirilmiş biçimidir. Bu nedenle daha somuttur.

19. İhmal Edilen (geçersiz, görmezden gelinen) Program • Resmi programın atlanan, eksik bırakılan, üstünkörü geçiştirilen yanlarını oluşturur. • Bu durum okulun sahip olduğu olanaklardan ya da öğretmen yeterlik, tutum ve davranışlarından da kaynaklanabilir. • Örneğin, laboratuvarı olmayan okullarda bazı deneylerin yapılmaması, KPSS`da soru çıkmayan konuların üstünkörü geçilmesi ya da işlenmemesi

20. Örtük (gizli, yazılı olmayan) Program • İlk olarak Jackson (1968) tarafından ortaya atılmıştır. • Resmi programda yazılı olarak yer almayan, kasıtlı olarak düzenlenmemiş ve planlanmamış öğrenmeleri içeren programdır.

21. Ekstra Program • Resmi program dışı olan örtük programdan farklı olarak planlı olan; sportif, sanatsal, kültürel etkinlikleri kapsar. • Öğretmenlerin gözetim ve rehberliği altındadır. • Katılım, gönüllülük esasında dayalıdır. • Okulun fazladan düzenlediği çalışmalardır. • Okul korosu, öğrenci toplulukları, konferanslar gibi.

22. SORU • Örtük programlar -Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından hazırlanarak uygulamaya konulan öğretim programlarındaki amaç ve etkinlikleri kapsamaz. • Buna göre aşağıdakilerden hangisi örtük programlar için söylenemez? • Örtük program okullarda uygulanan resmi programlarda belirtilen amaç ve etkinlikler dışında kalan, öğrenme-öğretme süreci içinde ortaya çıkan bilgi, düşünce ve uygulamalar ve bu uygulamalar sonucu öğrencilerin kazandıkları özelliklerdir. • Örtük program resmi programlarda belirtilen nitelik ve uygulamaların dışında okul ve sınıf içindeki bütün uygulamaları kapsar. • Okulun düzeni, kuralları, fiziksel ve psikolojik çevresi, okulda çalışanların verdiği üstü kapalı mesajlar örtük programı oluşturmaktadır. • Öğrenciler eğer başarılı olmak istiyorlarsa, okul ve sınıf yaşantısı sürecinde okulun ve öğretmenlerin örtük programlarını öğrenmek ve bunlara uygun davranmak durumundadırlar. • Örtük program uygulamaları ve kazanımlarının günlük ders planlarında gösterilmesi gerekmektedir.

23. PROGRAM TASARIMI YAKLAŞIM VE MODELLERİ

24. EĞİTİM PROGRAMI TASARIMLARI Bir eğitim programı tasarlanırken öncelikle şu sorulara cevap aranır: • Konu alanı neleri içermelidir? • Hangi öğrenme stratejileri, kaynak ve etkinlikleri kullanılmalıdır? • Sonuçları değerlendirmek için hangi ölçme teknikleri ve araçlar kullanılmalıdır? • Yaygın olan program tasarımı yaklaşımları : • KONU MERKEZLİ TASARIMLAR • BİREY ( ÖĞRENEN ) MERKEZLİ TASARIMLAR • SORUN ( ÇEKİRDEK ) MERKEZLİ TASARIMLAR

25. PROGRAM TASARIMI YAKLAŞIMLARI BİREY ( ÖĞRENEN ) MERKEZLİ TASARIMLAR KONU MERKEZLİ TASARIMLAR SORUN MERKEZLİ TASARIMLAR • Konu Tasarımı • Disiplin Tasarımı • Geniş Alanlı Tasarım • Süreç Tasarımı • Korelasyon desen (Disiplinler Arası) tasarımı • Çocuk Merkezli Tasarım • Yaşantı Merkezli Tasarım • Romantik (Radikal) Tasarım • Hümanistik ( İnsancıl) Tasarım • Yaşam Şartları Tasarımı • Çekirdek (CORE) Tasarımı • Toplumsal Sorunlar Ve Yeniden Kurmacılık Tasarımı

26. Konu Merkezli Program TasarımınınGenel Özellikleri • Programın merkezinde değişmeyen evrensel bilgi vardır. Bilgi uzmanlarca düzenlenir ve öğretilir • Konuya ilişkin bilginin kazanılması öğrenme için yeterli görülmektedir. • Temeli idealist, realist felsefedir. • Eğitim felsefesi ise esasicilik ve daimiciliktir.

27. Konu Merkezli Tasarımlar a. Konu Tasarımı b. Disiplin Tasarımı d. Süreç Tasarımı c. Geniş Alanlı Tasarım

29. SORU • Amacı, konuları mantığa uygun bir şekilde bir araya getirerek farklı dersler olan coğrafya, ekonomi, politika, antropoloji, sosyoloji ve tarih gibi alanlardan sosyal bilgiler dersi oluşturmaktır. • Yukarıda amacı verilen program tasarımı aşağıdakilerden hangisidir? • Disiplin tasarımı • Konu tasarımı • Geniş alan tasarımı • Süreç tasarımı • Çekirdek tasarımı

31. Öğrenen ( Birey ) Merkezli Tasarımlar İlerlemecilikve Yeniden kurmacılık eğitim felsefesine dayanır. Toplumun problemleri ve çözüm yolları üzerinde dururlar. Öğrenciler toplumsal sorunları çözmede aktif rol almalıdır. Bu tasarımlarda, öğrencinin kendi gözlemleri ve yaşantısıyla öğrenme çabasına girmesi temeldir. Öğrenci sürece girdikten sonra ilgi ve ihtiyaçlarına göre öğrenme etkinlikleri belirlenmektedir

32. Öğrenen ( Birey ) Merkezli Tasarımlar a. Çocuk Merkezli Tasarımlar • b. Yaşantı Merkezli Tasarımlar • c. Romantik Tasarımlar • d. Hümanistik Tasarımlar

34. SORU • Bu program tasarımda; • • Kişiler kendilerini en iyi kendi doğalarında bulabilir görüşü tasarımın temel felsefesidir. • • Okulun iş görüsünün tamamen gözden geçirilip değiştirilmesi görüşünü savunurlar. • • J. Rousseau ve Pestalozzi bu tasarımın etkilendiği önemli düşünürlerdir. • Yukarıda özellikleri verilen program tasarım yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir? • Disiplin tasarımı • Geniş alanlı tasarım • Romantik Tasarım • Çekirdek tasarım • Yaşantı merkezli tasarım

35. Sorun Merkezli Tasarımlar • Bu program tasarımları; kültürel ve geleneksel değerlerin güçlenmesini sağlamak, ayrıca toplumun halen karşılanmamış ihtiyaçlarına işaret etmesi amacıyla düzenlenmiştir. • Temel vurgusu sorun çözmedir. Yeniden kurmacılık ilkelerine dayanır. • Sorun merkezli tasarımlar şunlardır: • a. Yaşam Şartları Tasarımı • b. Çekirdek (CORE) Tasarımı • c. Toplumsal Sorunlar ve Yeniden Kurmacılık Tasarımı

37. SORU • Araştırma-inceleme, sorgulama, eleştirel düşünme, karar verme gibi üst düzey zihinsel süreçler vurgulanmaktadır. • Sadece ürün değil, süreç de değerlendirilir. • Öğretmen danışman ve yol göstericidir. • Öğrenme sürecinde öğrenci aktiftir. • Yukarıdaki özellikler aşağıda verilen hangi program tasarımının ve eğitim felsefesinin temel özellikleridir? • Süreç tasarımı— İlerlemecilik • Çekirdek — Yeniden Kurmacılık • Problem merkezli tasarım — Esasicilik • Öğrenen merkezli tasarım — İlerlemecilik • Konu merkezli — Daimicilik

38. PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ

39. ABD’DE YAYGIN OLAN PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ • TABA MODELİ • TYLER MODELİ • TABA-TYLER MODELİ • SİSTEM YAKLAŞIMI MODELİ

40. TABA MODELİ “Tümevarım” yaklaşımı benimsenerek geliştirilen ilk modeldir. Sekiz aşamada program geliştirme modeli sunulmuştur.

41. Taba Program Geliştirme Modeli

42. TABA MODELİ • Kişi yaşadığını öğrenir görüşünden hareket eder. (Yaparak yaşayarak öğrenme ilkesi) • İlgili herkes program geliştirme faaliyetlerine katılabilir. • Program geliştirmede uygulama alanındaki öğretmenlerin görüşleri alınmalıdır. • Taba programın öğelerini : hedef, içerik, eğitim durumları ve değerlendirme olmak üzere ilk kez tanımlayan bilim insanıdır. • İhtiyaç kaynakları belirtilmemiştir. • Programın öğelerine eşit düzeyde önem verilmiştir. • Hedefleri kontrol etmede süzgeçler yoktur. • Programın içerik öğesi açık bir şekilde belirtilmiştir.

43. TYLER MODELİ Tyler modeli rasyonel bir model olarak bilinir ve tümevarım yöntemini benimser. Hedefe dayalı model olarak da adlandırılır.

44. Tyler’in Program Geliştirme Modeli

45. TYLER MODELİ • Programın merkezinde okul vardır • Taba ‘nın program geliştirme modeline göre daha ayrıntılı bir modeldir. • Modelde hedeflerin belirlenmesi ve öğrenme yaşantılarına geniş yer verilmiştir. • Temelini ilerlemeci eğitim anlayışından alır. • Programın öğeleri ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Hedefler, olası hedefler (aday hedefler)ve kesinleşmiş hedefler olmak üzere iki kategoride ayrılmıştır. • İhtiyaç kaynakları (toplum,konu alanı,birey) belirtilmiştir. • Tyler öğrenme yaşantılarını düzenlerken Piaget’in bilişsel gelişim kuramından hareket eder. • Aday hedefler, süzgeçlerden (eğitim felsefesi,öğrenme psikolojisi) geçirilir. • Programın içerik öğesi belirtilmemiştir.

46. TABA-TYLER MODELİ • Taba ve Tyler modellerinin ortak yönleri ele alınarak geliştirilen rasyonel bir planlamadır. • 1950’ li yıllardan günümüze kadar program geliştirme alanında yaygın olarak benimsenen bir modeldir.

47. TABA-TYLER MODELİ • Teknokratik Model olarak da bilinen bu model daha çok “Yeniden Yapılandırmacılık ” felsefesinin etkisi altındadır.

48. TABA-TYLER MODELİ • Program geliştirme modellerinde de görüldüğü gibi, öğrencilerin ihtiyaçların belirlenmesi program geliştirmede ön koşuldur. • Uygulanmakta olan programların ihtiyaçları karşılayabilmesi için öncelikli olarak bireylerin, toplumun ve konu alanına ilişkin amaçların göz önünde bulundurulması gereklidir. • Demirel (1979) başkanlığında yapılan bir araştırmada Taba-Tyler Modelinin eğitim sistemimize en uygun model olduğu konusunda uzmanların tamamına yakını görüş bildirmişlerdir.

49. TABA-TYLER MODELİ

50. TABA , TYLER VE TABA-TYLERMODELLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI