Download
1 / 12
0 likes | 22 Views
This ppt helps Uzbek researchers to build their work.
E N D
IJOD Ijoddegandakengma’nodaobyektga (butunatrofmuxityokiuningozmiko‘pmiajratibolingan, alohidabo`lagiga) subyektning (alohidashaxs, ijtimoiytabaqa, jamiyatning) faol, izchilta’siritushuniladi. Mazkurta’sirjarayonidasub`ekto‘ziniqurshaganmuxitnio‘zgartiradi, shupaytgachako‘rilmagan, bilinmagan, o‘rganilmagan, g‘aroyibvajozibaliyangilikniyaratadiyokikashfetadi.
IJOD • Ijodshaxsningbunyodkorlik, yaratuvchiliksalohiyatiniro‘yobgachiqaradi. Shaxsijodusulibilanyangilikyaratadi, xilma-xilmuammolarniqo‘yadivahalqiladi, ularningo‘zigaxosyechimlarini, ba’zanbundayyechimlarganisbatanbetakroryondashuvlar, usullar, metodlarnitopadi. Ijodiyfaollikdatadqiqotchi, yaratuvchi, olim shaxsiningo‘zigaxosligivabetakrorliginamoyonbo‘ladi. Ijodiyfaolliksubyektgamuttasilo‘zgaruvchi, rivojlanuvchi, ichkiziddiyatlarga boy obyektningkurashgachorlovlarigamunosibjavobqaytarishgako‘maklashadi.
Fan Fan - burivojlanuvchi, o‘sibboruvchibilimtizimi, ijtimoiyongningvakishiliksivilizatsiyasiijodiybunyodkorlikamaliyotininginsonningo‘ziniqurshaganolamnisurunkalivachuquro‘zlashtirishiga, tabiiyvaijtimoiyvoqelikningborliqqonuniyatlarito‘g‘risidaaniq, chuqur, haqqoniyaxborotolish, bundayaxborotnio‘zlashtirish, saqlash, qaytaishlashvaundanfoydalanishgayo‘naltirilganalohidashaklidir.
Ilmiyijod- builmiybilishnirivojlantirish, yangiilmiybilimolishvaundanfoydalanish, ilmiybilimniyangiqonunlarvaqonuniyatlar, yangiilmiyprinsiplarvanazariyalar, insonfaoliyatiningxarxilsohalaridagiamaliyotgafaolchiqishlarbilanboyitishbilanbog‘liqbilishvabunyodkorlikfaoliyatidir. Ilmiyijodbuasosiyjihatio‘rganilayotganhodisalarvajarayonlarning, ularning harakat varivojlanishqonunlariningmohiyatiniabstrakttushunchalar, sxemalar, formulalar, tenglamalarvahokazolarshaklidaifodalashdaniboratbo‘lganobyektivvoqeliknisubyektivaksettirishdir.
Ilmiytadqiqotmetodlari Umumiymetodlaruchguruhgabo‘linadi: empiriktadqiqotmetodlari (kuzatish, taqqoslash, o‘lchash, eksperiment); 2) nazariytadqiqotmetodlari (abstraktlikdankonkretlikkako‘tarilishva b.); 3) empirkvanazariytadqiqotmetodlari (analizvasintez, induksiyavadeduksiya, modellashtirish, abstraktlashtirishva b.).
Kuzatish - obyektnio‘rganishdaungata’siretmasdanbilishmetodidir. Bundaobyektningxossasini, qaydetishvao‘lchashbilanchegaralaniladi, uningo‘zgarishikuzatiladi (masalan, keskichningyeyilishinikuzatish). Tadqiqotnatijalaribizga real obyektlarningobyektivxossavaaloqalarihaqidama`lumotolishimkoniyatiniberadi. Ushbunatijalartadqiqotiningixtiyori, hissiyotivaxohish-irodasigabog‘liqemas. Taqqoslash (qiyoslash) - ilmiybilishningkengtarqalganmetodibo‘lib, u “hammanarsaqiyoslangandabilinadi“ degantamoyilgaasoslanadi. Taqqoslashnatijasidabirnechaobyektgataalluqlibo‘lganumumiyjihatlaraniqlanadi. Bu esa, ma’lumki, qonuniyatvaqonunlarnibilishyo‘lidagibirinchiqadamdir.
Taqqoslashsermahsulbo‘lishiuchunquyidagiikki talab bajarilishikerak: O‘rtasidama’lumobyektivumumiylikmavjudbo‘lishimumkunbo‘lganobyektlarginataqqoslanishizarur; Obyektlarnitaqqoslashengahamiyatli (bilish, o‘rganishnuqtainazaridan) xossalari, belgilarivajihatlaribo‘yichaamalgaoshirilishishart.
O`lchash- taqqoslashganisbatananiqroqbilishqurolihisoblanadi. Ushbumetodningahamiyatio‘rganilayotganobyekthaqidagima’lumotlarningyuqorianiqligidadir. Empirikbilishjarayonidao‘lchashmetodi ham kuzatishvataqqoslashkabikengtarqalgandir. Empiriktadqiqotningko‘rilganmetodlaridanfarqliholda, ekspirementilmiyjihatdanengumumlashtirilgantarzdaqo‘yilgantajribahisoblanadi. Undakuzatishvao‘lchashdantashqariobyektjoylashganshart-sharoit, muhitvahattotadqiqotobyektiningo‘zi ham ma’lumtarzdao‘zgartiriladi.
Eksperimentnatijasidabiryokibirnechaomillarningboshqasigayokiboshqalarigata’sirianiqlanadi. Kuzatishdanfarqliholda, eksperimenttajribaningqaytaruvchanliginita’minlaydi, turlisharoitlardaobyektnitadqiqetishimkoniniberadi, uni “sofholda” o‘rganishmumkinbo‘ladi. Ilmiybilishdaempiriktadqiqotmetodlarimuhimahamiyatgaega. Ularfaqatginagipotezalarnitasdiqlashasosiginabo‘libqolmasdan, ko‘phollardayangiilmiykashfiyotlar, qonunlarniochishningmanbaasi ham bo‘libhisoblanadi. Empirikvanazariytadqiqotlaridaanalizvasintez, deduksiyavainduksiya, abstraktlashtirishkabi universal metodlarkengqo‘llaniladi.
Analiz (tahlil) – obyektniqismlarga, bo‘laklarga, tomonlarga, elementlargaajratib, ularningharbiriningmazmun-mohiyatinio‘rganish, bilishdir. Analizmetodibutunnitashkiletganqismlar, bo‘laklar, tomonlar, elementlarularningbutuntarkibidagio‘rnianiqlanadi. Analizorqalipredmetvahodisalarningtarkibi (strukturasi), tuzilishio‘rganiladivabilinadi. Sintez (ajratibolish) – analiztufayliajratilganbo‘laklar, tomonlar, qismlar, elementlarnio‘zarobiriktirib, ularnibirbutunholgakeltirishdir. Sintezmetoditadqiqotchigabutunningbo‘laklari, qismlari, tomonlari, elementlario‘rtasidagivaularningbutunbilanbo‘lganaloqavabog‘lanishlarinibilishgaimkonberadi.
Tarixiylik – buo‘rganilayotganpredmetyokihodisaningpaydobo‘lishi, rivojlanishvayemirilishjarayonlaribirligini, uningtarixiytaraqqiyotjarayonidaboshqavoqealarbilanaloqadorligininazariybilishgaoidusuldir. Tarixiylikdeganda, tadqiqetilyotganpredmetyokihodisaningkonkretsharoitdapaydobo‘lishi, yashashi, rivojlanishvayemirilishyokiyo‘qbo‘lishidaniboratjarayonningtafakkurdaifodalanishitushuniladi. • Mantiqiylikesa, ana shutarixiylikningtadqiqotchifikridagiumumlashtirilgan, abstraktlashtirilgan, konkretlashtirilgan, qisqartirilgan, tasodiflardantozalanganabstraktkonkretlikshaklidagiifodalanishidir. Mantiqiylikdatarixiylikningengzarurvaengasosiytomonlari, xususiyatlari, qonuniyatlariifodalanadi. Tarixiylikvamantiqiyliko‘zarochambarchasbog‘liq. Tadqiqotchibironbirobyektustidaizlanishlarolibborganidailmiybilishningbuusullarinito‘g‘riqo‘llashilozim. Haqiqatan ham, tadqiqetilayotganpredmetyokihodisaning real tarixinito‘g‘rio‘rganibchiqmayturib, uningmohiyatinito‘g‘riifodalabbo‘lmaydi.
