Download
1 / 22
E N D
5-Seminar Mavzu: Chet tillarnio’qitishmetodlari
Reja: • 1. Metodtushunchasi • 2. Chet tilita’liminingan’anaviyvazamonaviymetodlari • 3. Loyihalashmetodi • 4. Keys metodi • 5. Evristikmetod • 6. Trizmetodi
Metodtushunchasi • Metodso’ziyunoncha “tadqiqot” , “maqsadgaerishishyo’li” usulidemakdir. o‘rganilayotganmaterialniegallashgaqaratilganturlididaktikvazifalarnihaletishbo‘yichao‘qituvchiningo‘rgatuvchiishivao‘quvchilarningo‘quv-bilishfaoliyatinitashkiletishusullariyig‘indisitushuniladi.
Chet tilita’liminingan’anaviyvazamonaviymetodlari • Chet tilni o'qitishning an'anaviy metodlari. • Chet tilini o'qitishning eng qadimgi usuli bu tabiiy usul (Natural or Direct Method)bo'lib, u o'qitish uslubi tarafdorlarining fikriga ko'ra (M. Berlitz, M. Valter,) og'zaki nutqni rivojlantirishga qaratilgan bo'lib, bolaning ona tilini tabiiy ravishda egallashga o'xshash tarzda amalga oshiriladi.
Grammatik-tarjima (Grammar translation Method) Bu metodEvropada yunon va lotin tillarini o'rgatishda keng qo'llanilgan. • Metodningvakillari (V. Gumboldt, D. Xemilton va boshqalar) grammatika-tarjima darslarida talabalar grammatik qoidalarni o'rganadilar, so'ngra ushbu tilni va ona tili o'rtasidagi jumlalarni tarjima qilish orqali ushbu qoidalarni qo'llaydilar, deb ta’kidlashadi.
Audiolingual metod, uning asosiy maqsadi (C. Freese, R. Lado) ga ko'ra, asosiy til ko'nikmalarini- - gapirish va tinglashni rivojlantirishgaqaratilgan. Ushbu metodningpaydo bo'lishi harbiy maqsadlar uchun chet tilini o'rganish zarurati bilan bog'liq edi (XIX asrning 60-yillari). • Chet el nutqini eshitish va og'zaki ravishda matnga tayanmasdan material orqali ishlash qobiliyati nutq ko'nikmalarini shakllantirishga yordam berishi nazardatutilgan.
Audiolingual metod bilan bir qatorda tarkibiy tilshunoslik va xulq-atvor yondashuvi asosida chet tillarini o'qitishning audiovizual(Audio-visual Method)(tizimli-global) metodiishlab chiqildi. Ushbu uslub 1950 yillarda Frantsiyada Sankt-Klyudagi Oliy pedagogika maktabida R. Guberniya va P. Rivan kabi olimlar tomonidan ishlab chiqilgan.
Ta'limni tashkil qilishda muammoli-qidiruv yondashuvi taniqli kognitivizm vakili Kaleb Gategno tomonidan ishlab chiqilgan "tinch o'rganish“ (Silent Way)usulini o'z zimmasiga oldi, uning fikriga ko'ra bu usul o'quvchilarda mustaqillik va javobgarlikni rivojlantirishga qaratilgan. O’qituvchiningfaolligikamroq, talabao’zinierkintutibso’zlaydi.
O'qitishda insonparvarlik yondashuvining mavjudligi, shuningdek, ta'lim jarayonidatalabaning maslahatchi yordamiga muhtojligi, amerikalik psixolog Ch.Kurran tomonidan ishlab chiqilgan “jamoat" (Community Language Learning)metodininazarda tutadi.
Vazifalar asosida tilni o'rganish (Task based language learning) O'qitishning asosiy yo'nalishi o'quvchilar uchun qiziq bo'lgan vazifani bajarishga qaratilgan. O'quvchilar topshiriqni bajarish uchun allaqachon mavjud bo'lgan tildan foydalanadilar va xatolarni tuzatish kambo’ladi. (Bu Frankfurt Xalqaro maktabida o'rta maktablardaingliztiliniikkinchitilsifatidao'qitish (ESL)usulida ustunlik qiladi.
Tabiiyyondashuvmetodi (Natural Approach Method ) • Tabiiy yondashuv - bu 70-yillarning oxiri va 80-yillarning boshlarida Stiven Krashen va Treysi Terrel tomonidan ishlab chiqilgan tillarni o'qitish uslubidir. Bu sinf sharoitida tabiiy tilni o'rganishningrivojlantirishga qaratilgan va shu maqsadda u muloqotni talabqiladi. Bundagrammatikani o'rganish va o'quvchilar xatolarini aniq tuzatishga ahamiyat berilmaydi.
Chet tilita’liminingzamonaviymetodlari: • Loyihalashmetodi • Keys mewtodi • Evristikmetod • Trizmetodi
Case study method • Case (ing)- to’plam, aniqvaziyat; study- o’qimoq. Hayotiyvaziyatlargaasoslanganlisoniyvositalardanfoydalanganholdao’zfikriniifodaetishhisoblanadi. • Ushbumetoddastlab 1920 yildaGarvardbiznesmaktabidaqoʻllanilgan. Garvard • biznesmaktabiningoʻqituvchilaribiznesyoʻnalishidagiaspiranturaboʻlimiuchuntoʻgʻri • keladigandarsliklarningmavjudemasligini • Vaularningyetukbiznesamaliyotchilardanintervyuolishnatijasidapaydobo’ldi.
Evristikmetod (Heuristics method) • “Evristika”atamasiyunoncha “evrika” so’zidanolinganbo’lib, “topayapman, qidirayapman” ma’nolarinianglatadi, Bu metodningasosiyvazifasisavollarberishorqaliyechimgakelishninazardatutadi.
Trizmetodi (Triz Method) • Triztizimi20-asrning o‘rtalaridapaydobo‘ldivadastlab u hattopedagogikabilan ham bog‘liqemasedi. 1946 yildaSovetmuhandisi, olimva fantast yozuvchiGeynrixAltshullerixtirochilartomonidanengko‘pqo‘llaniladiganusullarnio‘rganishniboshladi. • Bundaytexnikalarqirqqayaqinedivaularningbarchasiixtiromuammolarinihalqilishalgoritmi (ARIZ) bilanbirgalikda TRIZ asosinitashkiletdi
TRIZ muammolarinihalqilishjarayonidabirvaqtningo‘zidabirnechtayondashuvlardanfoydalaniladi: • aqliyhujumiusuli, • sinektika (narsalarvahodisalardagio‘xshashliklarnitaqqoslashvatopish), • morfologiktahlil (barchamumkinbo‘lganyechimlarnianiqlash), • fokusliob'ektlarusuli (turlixilob'ektlarbilanassosiasivaloqalarnio‘rnatish) vaboshqalar.
Trizmetodidahar qanday topshiriqning umumiy maqsadi - bolaning ijodiy salohiyatini rivojlantirish, uning xayolotini, ixtirochiligini, bilim faoliyati va ixtiro jasoratini faollashtirishninazardatutadi. • Masalan, bunday vazifalarni turli yoshdagilar uchun taklif qilish mumkin: • “Yangi yil yakunlandi. Bozorlarda qolgan archalarniqayerga qo'yish kerak? ”; • "Oldingizda uchta rasm (olma, sigir, daryo) tushirilgan kartochkalar. Ularyordamidahikoyatuzing!";
Trizmetodiningprintsiplari • 1. Tanlasherkinligiprintsipi (o’quvchigamavzunimajburlabberilmaydi.) • 2. Ochiqlik printsipi (o’quvchigayechimgaeltuvchiyo’llarniko’rsatishmumkin, lekinnatijagao’zikelishikerak) • 3. Faoliyatprintsipi. (o’quvchiqanchako’pmuammolarustidaishlab, yechimtopsa, shunchakupko’nikmaundarivojlanadi) • 4. Teskari aloqa printsipi (o’qituvchivao’quvchio’rtasidagimuloqotto’xtamasligikerak) • 5. Rivojlanish funktsiyasining ustuvorligi printsipi. (o’quvchio’zrivojlanishiustidao’ziishlashizarur, murabbiybosimisiz)
