การศึกษาเพื่อความเป็นพลเมือง

1. การศึกษาเพื่อความเป็นพลเมืองการศึกษาเพื่อความเป็นพลเมือง ผู้ช่วยศาสตราจารย์กิตติภูมิมีประดิษฐ์ผู้อำนวยการสำนักวิชาศึกษาทั่วไปมหาวิทยาลัยศรีปทุมประธานคณะอนุกรรมการดำเนินกิจกรรมการสร้างรายวิชาและการจัดการเรียนการสอนในหมวดวิชาศึกษาทั่วไปเพื่อพัฒนานิสิตนักศึกษา

2. สภาพปัญหา : การเปลี่ยนแปลงและการพัฒนาการเมืองไทยยังไม่สามารถก่อให้เกิดความเข้มแข็งของวัฒนธรรมประชาธิปไตยได้อย่างแท้จริง เพื่อแก้ไขปัญหาดังกล่าวจึงต้องจัดให้มีแผนพัฒนาการเมืองขึ้น เพื่อให้เป็นเครื่องมือในการเสริมสร้างการเมืองไทยให้เป็นปัจจัยเกื้อหนุนอันสำคัญต่อการพัฒนาประเทศและสังคมไทยให้ยั่งยืนและสันติสุข กลไกสำคัญที่จะขับเคลื่อนและมีผลต่อการพัฒนาการเมืองไทยมากที่สุดซึ่งก็คือการให้ความสำคัญอย่างยิ่งกับการเสริมสร้างธรรมาภิบาล ( Good Governance ) หรือระบบบริหารกิจการบ้านเมืองที่ดี ให้เกิดขึ้นในการบริหารจัดการประเทศและระบบการเมืองไทยอย่างแท้จริง

3. การพัฒนาทางการเมือง คือผลที่เกิดขึ้นจากการกระทำระหว่างองค์ประกอบทางการเมือง ซึ่งการกระทำนี้ก่อให้เกิดผลเป็นการเปลี่ยนแปลงจากสิ่งเดิม ๆ ไปสู่สิ่งใหม่ ๆ และสิ่งใหม่ที่เกิดขึ้นนี้ต้องดีกว่าเดิม ในการพัฒนาการเมืองนั้น ต้องพิจารณาถึงองค์ประกอบที่มีความสำคัญต่อกระบวนการทางการเมือง ซึ่งต้องกระทำร่วมกัน ได้แก่ • ประชาชนและกลุ่มของประชาชน • สังคมการเมือง • หลักการหรือระเบียบ(รัฐธรรมนูญ) • กลไกหรือเครื่องมือของรัฐ และ • สังคมเศรษฐกิจหมายถึงระบบเศรษฐกิจการตลาดแบบเสรี

4. การพัฒนาทางการเมืองจึงจำเป็นต้องให้ความสำคัญเบื้องต้นต่อประชาชนที่จะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองขึ้นมา ความเปลี่ยนแปลงที่สำคัญคือ ความเปลี่ยนแปลงในวัฒนธรรมทางการเมือง (political culture) วัฒนธรรมทางการเมืองหมายถึง การกระทำร่วมกันของประชาชนที่เห็นเป็นพฤติกรรมร่วมกันอย่างชัดเจน

5. พื้นฐานสำคัญที่จะทำให้การพัฒนาการเมืองไทยบรรลุเป้าหมายก็คือพื้นฐานสำคัญที่จะทำให้การพัฒนาการเมืองไทยบรรลุเป้าหมายก็คือ การที่ประชาชนในชาติมีความรู้ ความเข้าใจ ตระหนักและมีจิตสำนึกเป็นประชาธิปไตย ยึดถือหลักประชาธิปไตยเป็นกรอบในการดำเนินชีวิต หรือมีวิถีชีวิตตามวิถีประชาธิปไตย การไปสู่จุดหมายดังกล่าวนี้นั้นไม่ใช่เรื่องง่าย เป็นเรื่องจำเป็นที่ทุกฝ่ายจะต้องให้ความสนใจและหันมาร่วมกันดำเนินกระบวนการเรียนรู้ให้เกิดขึ้นในสังคมให้การศึกษาทางการเมือง และประชาชน

6. การให้การศึกษาและการพัฒนาทักษะการสร้างวัฒนธรรมทั้งทางตรงและทางอ้อมแก่ประชาชน (civic education) แล้วจะนำไปสู่การพัฒนาในมิติอื่น ๆ เพื่อการพัฒนาการเมืองต่อไป การศึกษาเพื่อความเป็นพลเมือง (Civic Education) สร้างสำนึกพลเมือง โดยการเพื่อเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับประชาธิปไตยและรัฐธรรมนูญให้แก่ประชาชนทั่วไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งปลูกฝังจิตสำนึกให้กับเยาวชนในฐานะคนรุ่นใหม่ เพื่อให้เกิดความรู้ความเข้าใจ ตลอดจนทัศนคติและพฤติกรรมอันดีในการเป็นประชาชนพลเมืองของประเทศ

7. การศึกษาเพื่อความเป็นพลเมืองการศึกษาเพื่อความเป็นพลเมือง (Civic Education) เป็นโครงการที่นำหลักสูตรการสร้างสำนึกพลเมือง สำหรับเยาวชน เสริมสร้างให้นักศึกษาได้เรียนรู้ถึงการเข้ามามีส่วนร่วมกับท้องถิ่น ประยุกต์ใช้กับหลักสูตรวิชาศึกษาทั่วไป เพื่อปลูกฝังให้ผู้เรียนเป็นพลเมืองดีทั้งปัจจุบันและอนาคต

8. มีเทคนิคและวิธีการเรียนรู้ที่สนุกสนานมีเทคนิคและวิธีการเรียนรู้ที่สนุกสนาน ลงมือปฏิบัติและเรียนรู้พร้อมกับการพัฒนาตนเอง ตามวิถีประชาธิปไตยได้อย่างดี สร้างจิตสำนึกสาธารณะและการเป็นพลเมืองที่ดี ในระบอบประชาธิปไตยอย่างบูรณาการ

9. มีขั้นตอนสำคัญ 6 ขั้นตอน คือ 1. การระบุปัญหานโยบายสาธารณะในชุมชน 2. การเลือกปัญหาเพื่อศึกษาในชั้นเรียน 3. การรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับปัญหาที่จะศึกษาในชั้นเรียน 4. การพัฒนาแฟ้มผลงาน 5. การนำเสนอแฟ้มผลงาน 6. ผลสะท้อนจากประสบการณ์เรียนรู้

10. แนวความคิดเรื่องการพัฒนาการเมืองคือหนังสือของ Lucian Pye ชื่อ Aspects of Political Development แนวความคิดต่างๆเกี่ยวกับการพัฒนาการเมือง 10 แนวความคิด โดยการสังเคราะห์และออกมาในรูปของ Development Syndrome หรือพหุภาพแห่งการพัฒนา • รากฐานของการพัฒนาเศรษฐกิจ • การเมืองในสังคมอุตสาหกรรม • ความจำเริญทางการเมือง • ระบบการเกิดรัฐชาติ • การพัฒนาการบริหารและกฎหมาย • การระดมพลและการมีส่วนร่วมทางการเมือง • การสร้างประชาธิปไตย • เสถียรภาพการเมืองและการเปลี่ยนแปลงอย่างมีระเบียบ • การระดมพลและอำนาจ • แง่หนึ่งของการเปลี่ยนแปลงทางสังคม

11. Samuel Huntington การพัฒนาการเมืองหมายถึง การที่จะสร้างสถาบันทางการเมืองที่มีลักษณะยืดหยุ่น (adaptability) ซับซ้อน (complexity) และเป็นอิสระพอสมควร และมีความเป็นกลุ่มเป็นก้อน ความทันสมัยทางการเมืองคือการตื่นตัวและมีส่วนร่วมทางการเมือง ซึ่งถ้าอัตราการพัฒนาการเมืองเกิดขึ้นไม่ทันอัตราความทันสมัยทางการเมืองก็จะนำไปสู่ “ความผุพังทางการเมือง (Political Decay)”

12. Good Governance (ธรรมาภิบาล) หมายถึง การบริหารจัดการบ้านเมือง สังคม องค์กร สถาบัน หรือธุรกิจ ด้วยความซื่อสัตย์สุจริต (Honesty) ความเปิดเผย โปร่งใส (Transparency) ความรับผิดชอบที่ตรวจสอบได้ (Accountability) ความชอบธรรม ยุติธรรม(Fairness) ความมีคุณภาพ ประสิทธิภาพ (Quality and Efficiency) และการมีมาตรฐาน คุณธรรม จริยธรรม เป็นการทั่วไป (General Ethical and Morale Standard)

13. หลักธรรมาภิบาล UNDP

14. 14

15. 15

16. 16

17. แนวทางการพัฒนาวัฒนธรรมประชาธิปไตยและวัฒนธรรมธรรมาภิบาลให้เกิดขึ้นแนวทางการพัฒนาวัฒนธรรมประชาธิปไตยและวัฒนธรรมธรรมาภิบาลให้เกิดขึ้น 1. รณรงค์สร้างกระบวนการเรียนรู้ ปลูกฝังจิตสำนึก ค่านิยมวัฒนธรรมประชาธิปไตย วัฒนธรรมธรรมาภิบาลแก่เยาวชน และประชาชนทุกกลุ่ม ทุกภาคส่วนในสังคม อย่างต่อเนื่องจริงจัง • พัฒนาภาวะความเป็นผู้นำประชาธิปไตยที่มีคุณธรรม จริยธรรม และธรรมาภิบาลในสังคมทุกระดับให้เป็นแบบอย่างที่ดีในสังคมไทย • เสริมสร้างการพัฒนาการเมืองให้โปร่งใส สุจริต เพื่อสนับสนุนการสร้างวัฒนธรรมประชาธิปไตยและวัฒนธรรมธรรมาภิบาล เช่นร่วมจัดทำแผนพัฒนาการเมืองแบบมีส่วนร่วมและกำหนดมาตรฐานคุณธรรม จริยธรรมของนักการเมือง

18. เสริมสร้างความเข้มแข็งและประสิทธิภาพของกลไกการตรวจสอบภาคประชาชนเสริมสร้างความเข้มแข็งและประสิทธิภาพของกลไกการตรวจสอบภาคประชาชน • สนับสนุนการสร้างวัฒนธรรมสันติวิธีและจัดให้มีกลไกที่ส่งเสริมการแก้ไขปัญหาความขัดแย้งอย่างสันติวิธี • ส่งเสริมให้ประชาชนทุกระดับมีโอกาสเข้าถึงกระบวนการยุติธรรมอย่างเท่าเทียมในทุกขั้นตอน • เร่งรัดการก่อตั้งองค์การภาคสังคมตามรัฐธรรมนูญ เพื่อให้เป็นองค์การแกนที่เป็นอิสระเข้ามาถ่วงดุลการใช้อำนาจของระบบราชการ

19. การจัดกระบวนการเรียนรู้ทางการเมืองการจัดกระบวนการเรียนรู้ทางการเมือง • ด้านการอบรมบ่มนิสัยให้เกิดความรับผิดชอบทางสังคม คุณธรรม และจริยธรรม • ด้านการสร้างกระบวนการมีส่วนร่วม • ด้านการมีความรู้ข้อมูลข่าวสารทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคมที่เกี่ยวกับสถาบันการเมือง

20. การจัดกระบวนการเรียนรู้วิถีประชาธิปไตย สู่ประชาชนและนักศึกษา • ที่ผ่านมาการเรียนรู้วิถีประชาธิปไตยในสังคมไทยเป็นไปในลักษณะการให้การเรียนรู้เชิง cognitive domain เป็นหลัก ในส่วนของประสบการณ์ตรงหรือด้าน experience domain เป็นเพียงประสบการณ์ที่มีการจัดกระบวนการเรียนรู้ไว้โดยมีรูปแบบที่ตายตัว สังคมไทยยังไม่เปิดโอกาสให้ประชาชนส่วนใหญ่เรียนรู้วิถีชีวิตประชาธิปไตยอย่างเพียงพอทั้งๆ ที่สังคมเปิดมากขึ้น ประชาชนจึงยังมีความขัดแย้งและคับข้องใจระหว่างความรับรู้ทางการเมืองในมิติของการพัฒนาการเมืองสู่วิถีประชาธิปไตย กับประสบการณ์จริงในระบบการเมืองที่เป็นอยู่ มีความเห็นที่สอดคล้องกันว่า วิถีประชาธิปไตยเป็นพื้นฐานสำคัญที่จะส่งเสริมให้เกิดการเรียนรู้ทางการเมือง และการพัฒนาการเมืองไทยอย่างยั่งยืนในอนาคตและการกำกับดูแลจากรัฐ

21. แนวทางในการจัดกระบวนการเรียนรู้วิถีประชาธิปไตยสู่ประชาชน เริ่มจากระดับพื้นฐานคือ ครอบครัว การเรียนรู้ทางการเมืองของประชาชนควรจะเรียนรู้จากเหตุการณ์จริง และประสบการณ์ตรง นั่นคือ การมีช่องทางที่เปิดให้ประชาชนเข้ามีส่วนร่วมในกระบวนการทางการเมืองอย่างกว้างขวาง ซึ่งการจัดกระบวนการเรียนรู้วิถีประชาธิปไตยสู่ประชาชนคือ การมีข้อมูลข่าวสารที่พอเพียง และช่องทางที่ประชาชนจะเข้าถึงข้อมูลข่าวสารที่สะดวก หลายช่องทาง ควรจะต้องมีองค์ความเรื่องรู้วิถีประชาธิปไตย ที่ส่งเสริมให้ประชาชนมีความรู้ความตระหนักที่เท่าทันกับกติกากฎหมาย ข้อบังคับ ระเบียบหรือประเด็นทางการเมือง เพื่อการประเมินและตัดสินใจโดยอิสระ ปราศจากการครอบงำ ซึ่งโดยพื้นฐานทางวัฒนธรรมสังคมพุทธมีปรัชญากระบวนเรียนรู้เหตุ/ผลเป็นพื้นฐานอยู่แล้ว