شناخت بیماریها

1. شناخت بیماریها سارا شیردل زاده کارشناس ارشد آموزش پرستاری

2. مزاج شناسی تهیه کننده:محمدحسین اسماعیل زادهدانشجوی کارشناسی فوریتهای پزشکی برگرفته از کتب کلیات طب سنتی ایران، پزشکی در فرهنگ و تمدن اسلامیزیر نظر استاد دکتر مجتبوی

3. تقسیم بندی علم طب 1.طب نظری:دانشی که چگونگی عملکرد و تغییرات بدن انسان و عوامل موثر بر آن را،که منجر به سلامتی یا بیماری می شوند بررسی کرده و سر انجام پزشک را به تشخیص راهنمایی میکند. الف.امور طبیعیه(فیزیولوژی) ب.اسباب و علل ج.دلایل و علایم 2.طب عملی: الف.حفظ الصحه ب.معالجات

4. امور طبیعیه اموری هستند که به وجود آمدن و تعادل انسان به آنها بستگی دارد و شامل هفت جزء است افعال قوا ارواح اعضا اخلاط امزاج ارکان امور طبیعیه

5. کاربردهای مزاج شناسی در تشخیص • مقدمه • ارکان(کیفیت اولیه چهار رکن تشکیل دهنده جهان مادی و بدن انسان) • عناصر اولیه خلقت • زیر بنای کائنات • بسیط وغیر قابل تقسیم • آتش : باعث سختی ونرم کردن وآمیختنی در خودنفوذ دادن • هوا : باعث نفوذ نرم کردن سبک کردن وسهولت بلند کردن • آب: باعث نرمی و شکل گیری • خاک : باعث به هم پیوستگی وپایداری وحفظ اشکال • خاک وآب دو عنصر سنگین و در سکون وبه وجود آمدن اعضا وآتش و هوا دوعنصر سبک هستند و در حرکت اعضا نقش دارند. • مزاج • ترکیب عناصری که ضد یکدیگرند. 9 مزاج وجود دارد: • گرمی،سردی،تری، خشکی ،گرم وخشک وسردوتر ،سردوخشک ،معتدل • تری: شکل جسمی را که احاطه کرده میگیرد • خشکی :به سختی شکل می پذیرد وبه سختی شکل را از دست میدهد • گرمی: اجسامی که از یک نوع شبیه وباهم ضدیت دارند ازهم جدا می کند و اجسام متشابه را باهم جمع می کند • سردی : اجسام متشابه و غیر متشابه راباهم جمع میکند

6. مزاج در لغت به معنی در هم آمیختن است و در طب سنتی مفهوم کیفیت یکسان و جدیدی است که در نتیجه ی در هم آمیختن ارکان با یکدیکر و فعل و انفعال آنها به وجود می آید • از دیدگاه طب سنتی هر جسم مرکبی از ترکیب چهار رکن تشکیل شده و آنچه این اجسام را از هم متفاوت می کند اختلاف مقدار این عناصر در آنهاست • مزاج در کل به 9 مزاج اصلی(ذاتی) تقسیم می شوند که ممکن است بر حسب شرایط محیطی و خاص مثل فصل ، سن ، جنسیت و مکان زندگی تحت تأثیر قرار بگیرند(مزاج اکتسابی) • اگر بدن انسان از مقادیر متناسب خاک، آب ، هوا و آتش عنصری ترکیب شده باشد مزاج معتدل به وجود می آید و اگر یک یا دو رکن برتری داشته باشند، مزاج های دیگر به وجود می آید • مزاج یا مفرد است یا مرکب • منظور از مزاج مفرد این است که تنها یک کیفیت مشترک بین دو رکن غلبه پیدا کرده و در نتیجه نوع مزاج بر اساس خواص آن کیفیت مشخص می شود مزاج ها

7. انواع مزاج غیر معتدل ، ستاره نشان دهنده ی افزایش عنصری خاص است.

8. مزاج عناصر مزاج آتش گرم وخشک مزاج هوا گرم وتر مزاج آب سرد وتر مزاج خاک سردو خشک

9. مکان های مختلف تأثیرات متفاوتی در مزاج افراد دارد و مزاج افراد هر منطقه نیز به جغرافیای آنجا وابسته است. • مزاج مناطق کوهستانی سرد و خشک است و جوانان بامزاج گرم در فصل تابستان بهتر است به ییلاق بروند. • مزاج مناطق بیابانی گرم و خشک است. • مزاج مناطق کنار دریا سرد و تر است. مزاج مکان ها

10. مزاج مردان نسبت به زنان گرم تر و خشک تر است. خانم ها بیشتر از آقایان دچار بیماری های بلغمی مانند ورم و درد مفاصل می شوند. طبع خشک و گرم باشد در ذکور در مؤنث سرد و تر یابد ظهور مزاج جنس

11. جنین انسان حرارت و رطوبت غریزی را که مایه حیات هستند حین انعقاد نطفه از پدر و مادر کسب می کند. هر چه میزان این حرارت و رطوبت بیشتر باشد طول عمر آن شخص بیشتر خواهد بود.دوران حیات بر این اساس به چهار مرحله اصلی تقسیم می شود: • نخست مرحله رشد که از بدو تولد تا 30 سالگی است. در این مرحله بدن پیوسته در حال رشد است و میزان حرارت و رطوبت آن بالاست.در این مرحله اختلال رشد به علت به هم خوردن تعادل حرارت و رطوبت است. • بین 30 تا 40 سالگی مرحله ی جوانی است که طی آن رطوبت غریزی به آرامی از دست می رود و مزاج به سمت گرمی و خشکی می رود.. در این مرحله فرد مستعد بی خوابی و اضطراب است. • مرحله ی میانسالی یعنی از 40 تا 60 سالگی را دوران جاافتادگی می گویند که در آن قوای بدن به تدریج تحلیل می روند. در این دوره حرارت غریزی افت می کند و مزاج به سمت سردی و خشکی می رود. انسان در این دوران مستعد بیماری های سوداوی مانند بواسیر، واریس و افسردگی می شود. • مرحله ی پیری با ظهور ضعف شدید در قوا همراه است و از 60سالگی آغاز می شود. مزاج این افراد سرد و تر است.البته بیشتر حکما معتقدند که در سن کهولت مزاج فرد متغیر و تابع شرایط محیط و رژیم غذایی است. جدول 3- مزاج افراد در سنین مختلف مزاج سن

12. مزاج پندارها گرم مهر ، صفا، محبت امید، باور ، ایمان ؟یکدلی، شجاعت سرد کینه–دشمنی ، خشونت یأس نفاق، کفر تشتت فکری ،بخل وترس مزاج فصول مختلف و آب وهوا بهار - گرم وتر تابستان - گرم وخشک پاییز - سردوخشک زمستان - سردوتر اولیل بهاروپاییز - معتدل صبح - هوا ظهر - آتش عصر - خاک - شب بلغم

13. مزاج غذاها به طور کلی ترشی ها و بی مزه ها سرد بوده شیرینی ها وتلخی ها (بغیر از کافور )وشوری ها گرم میباشند. مزاج صنعتی استفاده از تکنولوژی برای بهبود زندگی مهاجرت و تداخل نژادها کارکردن درمحیطهای صنعتی مزاج تربیتی تأثیر تربیت وفرهنگ در مزاج مزاج رفتارها حرکتحرکت فکری حرکت بدنی حرکت روحی سکون سکون فکری سکون بدنی سکون روحی

14. فصول مختلف هم روی بدن تأثیر می گذارند و تغییراتی ایجاد می کنند. • فصل بهار گرم و تر است. در این فصل افرادی که مزاج گرم و تر دارند(دموی) خصوصاً اگر در سن رشد هم باشند ، مشکلات بیشتری خواهند داشت. • فصل تابستان گرم و خشک است؛ بنابراین علایم گرمی و خشکی (صفراوی) که در سن جوانی هم هستند تشدید می شود. • فصل پاییز سرد و خشک است. این فصل اوج بروز بیماری های پوستی مانند اگزما و ترک لبهاست و بیماری های فکری شیوع بیشتری پیدا می کند. • فصل زمستان سرد و تر و زمینه ساز تشدید یا بروز بیماری های بلغمی است. جدول 4: کیفیت فصل های مختلف مزاج فصل ها

15. 1 موافق همه سنين 2فصل نضج مواد ساکن در بدن 3زمينه ساز بيماري هاي چون: دمل، بثور و.... بهار

16. 1- پرهيز از اغذيه مولد خون 2- پرهيز از اغذيه گرم، تلخ و شور. 3- استعمال غذاهاي سرد. 4- انجام پاکسازي بدن به روش مناسب (فصد يا اسهال يا قي) 5- خواب و بيداري 6- ورزش معتدل 7- استفاده از لباس هاي پنبه‌اي تدابير بهار

17. 1- داراي مزاج گرم و خشک 2- موافق سن پيري 3- ميل حرارت به بيرون بدن 4- زمينه ساز بيماري هايي چون تب و ... تابستان

18. 1- در معرض باد شمال قرار گرفتن 2- تبريد مناسب بر حسب منطقه سکونت 3- اجتناب از پياده روي در آفتاب 4- کم کردن اغذيه و اشربه 5- استفاده از غذاهاي سريع الهضم مانند جوجه، بزغاله 6- استفاده از شربت هاي با مزاج سرد 7- استفاده از ميوه‌هاي با مزاج سرد تدابير تابستان

19. 1- داراي مزاج سرد و خشک 2- موافق سن کودکي و مزاج‌هاي گرم و تر 3- شيوع بيشتر بيماري‌ها 4- زمينه ساز بيماري‌هايي چون عرق النسا، افسردگي و ... پائيز

20. 1- محفوظ ماندن از باد بويژه باد شمال 2- استفاده از غذاهاي با مزاج گرم مانند گوشت بره، مرغ. 3- استفاده بيشتر از شيريني‌جات طبيعي 4- استفاده از ميوه‌هايي چون: خربزه، به، سيب. 5- پرهيز از اغذيه مجفف تدابير پائيز

21. 1-داراي مزاج سرد و تر 2-موافق سن جواني و مزاج گرم و خشک 3-ميل حرارت به درون 4-زمينه ساز ابتلاء به بيماريهائي چون زکام،نزله،سرفه و... زمستان

22. 1-استفاده بيشتر از آفتاب 2-غذاي معتدل و غليظ 3-پرهيز از اغذيه سرد و تر 4-اجتناب از فصد،حجامت،قي، و مسهل 5-ورزش بيش از ساير فصول 6-افزايش پوشش بدن 7-ساير تدابير گرم و خشک تدابير زمستان

23. اعضای مختلف بدن انسان از نظر ترکیب نسبی ارکان با هم متفاوتند.علت این تفاوت در وظیفه و عملکردی است که بر عهده ی آنهاست. • قلب گرم ترین و خشک ترین عضو است زیرا قلب تنها عضو همواره در حال حرکت ولازمه ی حرکت زیاد حرارت و خشکی زیاد است. • کبد گرم ترین و ترترین عضو است زیرا مهم ترین عامل رشد و تغذیه ی بدن است. • استخوان سردترین عضو است و غلبه ی خاک عنصری باعث سخت بودن و ثبات می شود. • چربی سرد و تر است و افرادی که کم فعالیت می کنند دچار تجمع چربی و پدیده ی چاقی می شوند. • مغز هم سرد و تر آفریده شده است تا به علت ورود اطلاعات فراوان دچار غلبه ی خشکی و گرمی نشود. • پوست به ویژه پوست دست و انگشتان معتدل ترین عضو است. مزاج اعضا • جدول 5: تفاوت مزاج های مختلف بدن انسان

34. رنگ بدن

35. خواب و بیداری

37. کیفیت مواد دفعی از بدن

38. حالات نفسانی

42. اخلاط خلط رطوبتی روان بدن است وجایگاه طبیعی آن دررگهاواندامهای میان تهی مانند کبد وطحال وکلیه وکیسه صفرا خلط از غذا بوجود می آید چهار نوع خلط موجود است صفرا - گرم وخشک - آتش دم - گرم و تر - هوا بلغم - سردوتر - آب سودا - سردوخشک - خاک روندشکل گیری اخلاط • هضم اول : از زمان خورده شدن غذا تا تشکلیل کیلوس • هضم دوم : هضم کبدی • هضم سوم: هضم درون رگها • هضم چهارم: هضمی که در اندامها انجام می شود

43. وظیفه اخلاط • خون: • غذای بدن است و باعث پروررش اندام هاست • گرم نگه داشتن بدن • از حرارت خون قدرتهای طبیعی و حیوانی می توانند کار خویش را انجام بدهند • جایگاه خاص دربدن ندارد • بلغم: • خون نابخته است وکامل هضم نگردیده • امکان تبدیل به خون را دارد • غذای اندامهای سردو تر مانند مغز • مفاصل را تر نگه می دارد ناخشکی در مفاصل ایجاد نشود • سینوسها ،چشم و جاهایی که نیاز به رطوبت دارندمرطوب نگه می دارد • جایگاه خاصی در بدن ندارد

44. وظیفه اخلاط صفرا: کف خون است وسبک تر ازخون روان شدن خون وعبور از گذرگاههاو مجاری تنگ غذای اندامهایی مانند ریه ،و کیسه صفرا شستشوی بلغم غلیظ در روده ها تحریک اسفنکتر مقعد و ایجاد اجابت مزاج کیسه صفرا جایگاه صفرامیباشد سودا: درد خون است وباعث غلیظ وسنگین شدن خون می شود تغذیه اندام هایی که غذای آن سودا است ماننداستخوان قوام دادن به خون واندمها محکم شدن سر معده وتحریک اشتها جایگاه سودا ،طحال می باشد

45. شناسایی مزاجها ی چهار گانه شکل ظاهری و خصوصیات عمومی • صفراوی: • لاغر اندام • رنگ چهره و سفیدی چشم تمایل به زردی • پوست گرم و خشک • گرمایی • عطش زیاد ودهان خشک • کم خواب • تمایل به خوردن ترشی ها • پر انرژی دموی: • درشت اندام وعضلانی • موهای پر پشت • تحمل گرماو سرمای زیاد را ندارد • علاقه به شیرینی وترشی

46. شناسایی مزاجها ی چهار گانهشکل ظاهری و خصوصیات عمومی بلغمی : چاق و پر چربی پوست سفید سردی بدن تمایل به مصرف گر می ها و شیرینی ها و ادویه سوداوی: اندام لاغر کم خواب بینی خشک به شیرینی وگرمی تمایل بیشتری دارد

47. مو • دموی پرمو • صفراوی پرمو • بلغمی کم پشت • سوداوی کم پشت • فراوانی موی بدن • بلغمی بدون مو • سوداوی موی کم • گرایش به موی کم • دموی موی زیاد • بستر ناخن • صفراوی زرد وقرمز • دموی قرمز وسفید • بلغمی صورتی روشن • سوداویتیره رنگ

48. علائم گوارش • صفرا: • تلخی وخشکی دهان بیشتر درصبحها • تشنه زیاد نمی شود – رطوبت دهان کم است • کم اشتها • غدا را زود هضم میکند • نفخ شکم ویبوست ندارد • دم: • دهان مرطوب • احساس شیرینی در دهان صبح ها • تشنگی • اشتهای زیاد • غذا رازودهضم میکند • نفخ شکم ویبوست ندارد

49. علائم گوارش بلغم : رطوبت دهان زیاد وآب ریزش از دهان دهان بی مزه تمایل به آب کم اشتهای زیاد نفخ ،آروغ ، یبوست سودا: دهان وزبان خشک وکم آب احساس شوری در دهان صبح ها احساس گرسنگی دارند و خوراک زیاد نمی توانند بخورند غذا دیر هضم میشود و دچار نفخ می شوندیبوست زیاددیده می شود