Αντιψυχωσικά φάρμακα και μεταβολικές διαταραχές

1. Αντιψυχωσικά φάρμακα και μεταβολικές διαταραχές Β. ‘ΑΘΥΡΟΣ, MD, FASA, FACS Ιατρεία Αθηροσκλήρωσης και Μεταβολικού Συνδρόμου, Β’Προπ. Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Ιπποκράτειο Νοσοκομείο, Θεσσαλονίκη Θεσσαλoνίκη9Νοεμβρίου 2007

2. NCEP ATP III: 2004 Updated LDL-C Goals, Treatment Cutpoints

3. ATP III ATP II : ασθενείς με στεφανιαία νόσο (ΣΝ) κύριος θεραπευτικός στόχος LDL-Χ σε < 100 mg/dl.Ο στόχος αυτός παραμένει στο ΑΤΡ ΙΙΙ και επεκτείνεται σε άλλες κατηγορίες ασθενών με ισοδύναμα ΣΝ που αθροιστικά αυξάνουν το 10-ετή κίνδυνο ΣΝ > 20% :Α. Σακχαρώδης διαβήτης(ΓΝ ≥ 126 mg/dl)Β. Άλλες αγγειακές νόσοι α. περιφερική αγγειοπάθεια β. ανεύρυσμα της αορτής γ. συμπτωματική νόσο των καρωτίδων NCEP : ATP III JAMA 2001;285:2486-97.

4. MRFIT: Ο ΣΔ αυξάνει το κίνδυνο ΣΝ που προέρχεται από άλλους παράγοντες κινδύνου 125 Συχνότητα ΚΑ θανάτου No Diabetes Diabetes 91 TC > 200 mg/dL SBP > 120 mm Hg Current smoker 59 47 31 22 12 6 0 1 2 3 Αριθμός επιπλέον παραγόντων κινδύνου Stamler J et al. Diabetes Care 1993;16:434-444.

5. Συχνότητα ΕΜ κατά τη διάρκεια 7-χρονης παρακολούθησης Φινλανδικού πληθυσμού Θανατηφόρο και μη ΕΜ (%) 45.0 P<0.001 20.2 18.8 P<0.001 3.5 ΕΜ ΕΜ Χωρίς ΕΜ Χωρίς ΕΜ Ασθενείς χωρίς ΣΔ Ασθενείς με ΣΔ (n=1373) (n=1059) Haffner SM et al. N Engl J Med 1998;339:229-234.

6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΣ. ΔΙΑΒΗΤΗ Η παρουσία Σ. Διαβήτη αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακή συμβάματα κατά 550% - 1.200 % σε σύγκριση με τον κίνδυνο ατόμων που δεν έχουν Σ. Διαβήτη . Lakka HM et al. JAMA 2002;288:2709-2716.

7. ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΑΤΟΜΑ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

8. Ο επιπολασμός του Σακχαρώδη Διαβήτη % Athyros et al. Diabetes Obesity and Metaboliosm 2005;7:397-405.

9. NCEP ATP III: The Metabolic Syndrome (2001)Diagnosis is established when 3 of these risk factors are present Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults. JAMA 2001;285:2486-2497.

10. Μεταβολικό σύνδρομο-ΕΛΛΑΔΑ N=4.156 Athyros et al. Diabetes Obesity and Metaboliosm 2005;7:397-405.

11. Μεταβολικό σύνδρομο-ΕΛΛΑΔΑ N=9.656 Athyros et al. Cur Med Research Opinion 2004;20:1691-1701

12. Cardiovascular Disease Mortality Increased in the Metabolic Syndrome:Kuopio Ischaemic Heart Disease Risk Factor Study Cardiovascular Disease Mortality RR 3.55 (+355%) Metabolic Syndrome: YES Cumulative Hazard, % NO 2 4 6 8 10 0 12 Follow-up, years Lakka HM et al. JAMA 2002;288:2709-2716.

13. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ Η παρουσία μεταβολικού συνδρόμου αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακή θνητότητα κατά 355 % σε σύγκριση με τον κίνδυνο ατόμων που δεν έχουν μεταβολικό σύνδρομο. Lakka HM et al. JAMA 2002;288:2709-2716.

14. ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΤΟΜΑ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

15. Ο επιπολασμός του μεταβολικού συνδρόμου % Athyros et al. Diabetes Obesity and Metaboliosm 2005;7:397-405.

16. ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΚΙNΔΥΝΟΥ Κ.Α. ΝΟΣΟΥ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΠΟΥ ΠΑΙΡΝΟΥΝ ΑΤΥΠΑ ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑ The Atypical Antipsychotic Therapy and Metabolic Issues National Survey Practice Patterns and Knowledge of Psychiatrists. J Clin Psychopharmacol 2004;24:S1–S6

17. ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΖΙΖΟΦΡΕΝΙΑ ΣΕ ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑ ΑΤΟΜΑ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

18. Atypical Antipsychotics and Metabolic AbnormalitiesRisk for Worsening Agent Weight Gain DiabetesLipid Profile Clozapine +++ + + Olanzapine +++ + + Risperidone ++ Νο Data Νο Data Quetiapine ++ Νο Data Νο Data Aripiprazole* +/- - - Ziprasidone* +/- - - + indicates increased effect - no effect. Nasrallah ΗΑ, Newcomer JW. J Clin Psychopharmacol 2004;24:S7–S14

19. ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΡΩΤΗΣΧOΡΗΓΗΣΗΣ

20. Μελέτη CATIEClinical Antipsychotic Trials of Intervention Effectiveness (CATIE) InvestigatorsEffectiveness of Antipsychotic Drugs in Patients with Chronic Schizophrenia Lieberman JA, et al N Engl J Med 2005;353:1209-23.

21. Αύξηση βάρους > 7% Ποσοστό (%) N=185 N=341 N=337 N=336 N=261 Ζιπραζιδόνη Ρισπεριδόνη Κουετιαπίνη Ολανζαπίνη Περφαιναζίνη Lieberman JA, et al. N Engl J Med. 2005;353:1209-1223.

22. Επίπεδα Γλυκόζης Μέση μεταβολή από την έναρξη (mg/dL) N=143 N=268 N=262 N=286 N=212 Ζιπραζιδόνη Ρισπεριδόνη Κουετιαπίνη Ολανζαπίνη Περφαιναζίνη Lieberman JA, et al. N Engl J Med. 2005;353:1209-1223

23. Επίπεδα Ολικής Χοληστερόλης Μέση μεταβολή από την έναρξη (mg/dL) N=262 N=286 N=268 N=143 N=212 Ζιπραζιδόνη Ρισπεριδόνη Κουεατιαπίνη Ολανζαπίνη Περφαιναζίνη Lieberman JA, et al. N Engl J Med. 2005;353:1209-1223

24. Μελέτη CATIE : Γενικά συμπεράσματα • Η Ολανζαπίνη συνδέθηκε με τα υψηλότερα ποσοστά αύξησης βάρους, ολικής χοληστερόλης και επιπέδων γλυκόζης • Η Ζιπραζιδόνη ήταν το μόνο σκεύασμα που συνδέθηκε με βελτίωση των μεταβολικών παραμέτρων Lieberman JA, et al. N Engl J Med. 2005;353:1209-1223

25. Comparative study of the development of diabetes mellitus in patients taking risperidone and olanzapine Κίνδυνος εμφάνισης Σ. Διαβήτη Ρισπεριδόνη Ολανζαπίνη Fuller MA, et al. Pharmacotherapy. 2003 Aug;23(8):1037-43

26. Simpson GM et al, Am J Psychiatry 2004;161:1837-47. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟ ΒΑΡΟΣ : Ζιπραζιδόνη έναντι Ολανζαπίνης P<0.0001 P<0.0005

27. Simpson GM et al, Am J Psychiatry 2004;161:1837-47. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤA ΛΙΠΙΔΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ: Ζιπραζιδόνη έναντι Ολανζαπίνης P<0.0001 P<0.0001

28. Obesity and related metabolic abnormalities duringantipsychotic drug administration: mechanisms,management and research perspectives. Η αύξηση του σωματικού βάρους μπορεί να σχετίζεται με αυξημένη όρεξη που οφείλεται σε επίδραση των αντιψυχωτικών στο • μονοαμινοξικό και χολινεργικό σύστημα του εγκεφάλου • και την μεταβολική επίδραση της υπερπρολακτιναιμίας που προκαλούν μερικά από τα φάρμακα αυτά. • Baptista T, et al.Pharmacopsychiatry 2002;35:205-19.

29. Obesity and related metabolic abnormalities duringantipsychotic drug administration: mechanisms,management and research perspectives. • Ασθενείς με σχιζοφρένια ή διφασικές διαταραχές παρουσιάζουν σημαντικά αυξημένη τάση για εμφάνιση παχυσαρκίας ή διαβήτη με ή χωρίς μεταβολικό σύνδρομοακόμη και πριν τη χορήγηση φαρμάκων. • Η κλοζαπίνη και η ολανζαπίνη, όμως, επιτείνουν σημαντικά τη τάσηεμφάνισης ή επιδείνωσης διαταραχής του μεταβολισμού της γλυκόζης και των λιπιδίων του ορού. • Baptista T, et al.Pharmacopsychiatry 2002;35:205-19.

30. Elevated levels of insulin, leptin, and blood lipids in olanzapine-treated patients with schizophrenia or related psychoses • Η θεραπεία με ολανζαπίνη σχετίζεται με αύξηση του σωματικού βάρους, αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης, λεπτίνης και λιπιδίων του ορού, καθώς και με αντίσταση στην ινσουλίνη και τελικά σακχαρώδη διαβήτη. • Τα αυξημένα επίπεδα λεπτίνης ή ινσουλίνης ή ο συνδυασμός τους πιθανόν σχετίζονται με την αύξηση του σωματικού βάρους και του διαβήτη που προκαλεί η θεραπεία με ολανζαπίνη. • Melkersson KI, et al.J Clin Psychiatry 2000;61:742-9.

31. ΜΕΛΕΤΕΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΣΕ ΖΙΠΡΑΖΙΔΟΝΗ

32. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟ ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ P<0.001 P<0.05 P=NS Weiden et al.J Clin Psychopharmacol 2003;23:595-600.

33. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΟΛΙΚΗ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ P<0.001 P<0.05 P=NS Weiden et al.J Clin Psychopharmacol 2003;23:595-600.

34. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΑ ΤΡΙΓΛΥΚΕΡΙΔΙΑ TOY OPOY P<0.001 P<0.05 P=NS Weiden et al.J Clin Psychopharmacol 2003;23:595-600.

35. Disparities in care drive excess CVD mortality in severe mental illness • Data on 88,000 patients hospitalized for MI show mortality increases during the follow-up period of 19% in persons with any mental disorder and 34% in those with schizophrenia, with increases in mortality related to reductions in the quality of care. • 1500 patients with chronically treated schizophrenia data conducted at 57 US sites found that 88% of patients with dyslipidemia, 30% with diabetes, and 62% with hypertensionwere not receiving appropriate pharmacotherapy for these conditions. Newcomer JW, Hennekens CH.JAMA2007 (7 Nov); 298: 1794-1796.

36. Disparities in care drive excess CVD mortality in severe mental illness • Although some antipsychotic drugs can adversely affect adiposity as well as glucose and lipid metabolism, screening for hyperglycemia and dyslipidemia occurs at very low rates in patients with severe mental illnesses, including those who are treated with antipsychotic medications. • Low rates of dyslipidemia and glucose screening are likely to contribute to underdiagnosis and undertreatment for modifiable CVD risk factors in this population, including the effects of medications used for treatment. Newcomer JW, Hennekens CH.JAMA2007 (7 Nov); 298: 1794-1796.

37. Disparities in care drive excess CVD mortality in severe mental illness • Persons with severe mental illness lose 15- 25 years of life chiefly due to CVD and consistently substandard care. • Drawing attention to disparities in prevention and treatment efforts for CVD in patients with mental illnesses. Newcomer JW, Hennekens CH.JAMA2007 (7 Nov); 298: 1794-1796.

38. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (1) • Η αλλαγή της αγωγής σε ζιπραζιδόνη από κλασικό αντιψυχωτικό, ολανζαπίνη ή ρισπεριδόνη σχετίστηκε με βελτίωση σε αρκετούς κλινικά σημαντικούς δείκτες της κατάστασης υγείας. • Παρατηρήθηκαν σημαντικές μειώσεις του βάρους,του ΔΜΣ,των τριγλυκεριδίων και της χοληστερόλης. • Κατά την αλλαγή από κλασικό αντιψυχωτικό ή ρισπεριδόνη, παρατηρήθηκαν σημαντικές μειώσεις των επιπέδων προλακτίνης.

39. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (2) • Η χορήγηση ζιπραζιδόνης είναι ασφαλής και έχει ουδέτερη ή ευνοϊκή επίδραση σε μεταβολικές παραμέτρους και το σωματικό βάρος των ασθενών. • Είναι πιθανό ότι οι δράσεις αυτές σχετίζονται με ελάττωση του κινδύνου για καρδιαγγειακά συμβάματα σε ασθενείς που παίρνουν ζιπραζιδόνη. Θεσσαλονίκη 9 Νοεμβρίου 2007