D. YAPRAK

1. D. YAPRAK YAPRAĞIN YAPISI • Yaprak ayası ve yaprak sapı olmak üzere iki kısımdan oluşur. Yaprak ayası: • Yaprağın yassılaşmış, genişleşmiş ince ve yeşil kısmıdır. • Fotosentez ve gaz alışverişinin yapıldığı bölgedir. • Geniş yüzey daha fazla ışık emme ve terleme olanağı sağlar. • Kurak bölge bitkilerinde yapraklar küçülmüş veya dikene dönüşmüştür. Böyle durumlarda yaprağın görevini gövdedeki özümleme parankiması alır. • Yaprak ayasının kenarı düz, dişli, testere vb. özellikler gösterebilir. Yaprak sapı: • Yapısı gövdenin yapısına benzer. • Yaprak ayasını gövdeye bağlar ve yaprağın ışıktan verimli olarak yararlanmasını sağlar. • Mısır, buğday, pırasa, lale gibi bir çok tek çeneklilerde ve bazı çift çenekliler bitkilerde yaprak sapı yoktur.

2. Yaprak gövde üzerindeki tomurcuklardan gelişir. • Yapraklar genellikle yassı ve geniş yapıya sahiptir. • Bu yapıdan enine kesit alındığında dış yüzeyin alt ve üstte koruyucu doku (epidermis) ile örtüldüğü görülür. Epidermis hücreleri arasında boşluk yoktur ve yüzeyi salgıladığı mumsu kütikula tabakasıyla örtülüdür. • Kütikula bitkinin su kaybını önler. Genel olarak su sıkıntısı olan bitkilerde kalın, su sıkıntısı olmayan bitkilerde ise incedir. • Epidermis hücrelerinin dış çeperleri daha kalın, yan ve iç çeperleri daha incedir. • Fotosentez için gerekli olan CO2epidermis hücreleri arasında bulunan stomalarla dışarıdan alınır. Stoma ayrıca O2 ve su buharı giriş çıkışını düzenler. • İki epidermis arasındaki çok hücreli kısma mezofil denir. • Yaprağın içinde temel doku ve iletim boruları bulunur. • Mezofil tabakasında özümleme parankimasına ait sünger ve palizat parankimaları yer alır. • Palizat sık, düzenli, prizmatik bol kloroplastlı hücrelerdir. • Sünger parankiması düzensiz, yuvarlak, kloroplastlı ve aralarında boşluk bulunan hücrelerden oluşur. • Bu boşluklarda CO2, O2 ve su buharı bulunur. • Bunların arasında iletim borularını içeren damarlar bulunur. • Damarların içinde üstte ksilem altta floem yer alır.

4. Yaprak Çeşitleri : a) Damar şekline göre yapraklar : 1. Paralel damarlı yaprak: Tek çeneklilerin yapraklarında paralel damarlanma görülür. Mısır, buğday, pırasa, lale. 2. Ağsı damarlı yaprak: Çift çeneklilerde ağsı damarlanma görülür. Erik, kiraz, elma, asma, çınar. b) Ayalarına göre yapraklar 1. Basit yaprak : Yaprak ayası tek parçadan oluşur. Örneğin; elma, armut. 2. Bileşik yaprak : Yaprak ayası birden çok parçadan oluşur. Örneğin; akasya, at kestanesi. c) Ayalarının kenarlarına göre yapraklar : 1. Düz 2. Dişli 3. Testere

5. Yaprağın Görevleri : • Fotosentez yapmak: • Kloroplastlar sayesinde fotosentezin yapıldığı temel organlardır. • Gaz alış verişi yapmak: • Fotosentez ve oksijenli solunum için O2 ve CO2 değişimini sağlarlar. • Damlama ile bazı boşaltım artıklarının atılmasını sağlarlar. • Bazı zararlı ve zehirli artıklar yaprak dökülmesi ile bitkiden uzaklaştırılır. • Bazı bitkilerde su ve organik besin depo edilmesini sağlarlar. • Gözyaşı bitkisi gibi bazı bitkilerde eşeysiz üremeyi gerçekleştirirler. • Terleme yapmak: • Stomalarla yapılan terleme sayesinde vücut ısısının düzenlenmesini sağlarlar. Terleme: Yaprakta solunum ve fotosentez sonucu artan ısının azaltılması amacıyla, ısının fazlasının suyun buharlaşması sonucu dışarıya atılmasıdır. Bitkiler, solunumu sürekli gerçekleştirdiklerinden sürekli terleme yaparlar. Terleme hızını; yaprak ayasının büyüklüğü, stoma sayısı, nem, sıcaklık gibi faktörler etkiler. • Kaktüs gibi bazı bitkilerde, terlemenin azaltılması için yapraklar diken şeklindedir.

7. Monokotil ve Dikotil Bitkilerin Karşılaştırılması