Download
1 / 35
380 likes | 676 Views
Aqronomluq i xtisas ı nın “Bitki mühafizəsi” i xtisaslaşması üzrə “Ümumi fitopatologiya” kursu. Mövzu 14. Bas i diomycota şöbəsi göbələklərinin xarakterik xüsusiyyətləri. P L A N: 14.1 Şöbənin təsnifatı 1 4 .2 Basidiomycetes sinfi göbələklərinin bəzi qrupları.
E N D
Aqronomluq ixtisasının “Bitki mühafizəsi” ixtisaslaşması üzrə “Ümumi fitopatologiya” kursu Mövzu 14. Basidiomycotaşöbəsi göbələklərinin xarakterik xüsusiyyətləri P L A N: 14.1 Şöbənin təsnifatı 14.2 Basidiomycetes sinfi göbələklərinin bəzi qrupları
ƏDƏBİYYAT 1. Cəfərov İ. Ümumi fitopatologiya. Bakı: Elm, 2007, 392 s. 2.M.Timur Döken, Erkol Demirçi, Hüseyn ZenginFitopatoloji. Erzurum: 2010, 256 s. 3. Общая и сельскохозяйственная фитопатология / Ю.Т.Дьяков, М.И.Дементьева и др. М.: «Колос», 1984, 495 с. 4. Попкова К. Общая фитопатология. М.: Агропромиздат, 1989, 362 с. 5.Семенкова И.Г., Соколова Э.С. Фитопатология. М.: Изд. Академия, 2003, 496 с. 6. Чикин Ю.А. Общая фитопатология (часть 1). Учебное пособие - Томск: ТГУ, 2001, 170 с. www. google.ru www. botit.botany.wisc.edu. www.ubcbotanicalgarden www.ecosystema.ru www. photo.qip.ru
Basidiomycotaşöbəsi Bazidiomikotaşöbəsininnümayəndələrialigöbələklərəaiddir. Şöbə 30 minəyaxıngöbələyibirləşdirir. Hüceyrədivarıxitinvəqlyükandan, bəzilərindəmannanadanibarətdir. Şöbəningöbələklərininmitseliarakəsməli, çoxhüceyrəlidir. Bu şöbəyədaxilolangöbələklərinxarakterikxüsusiyyəticinsiprosesnəticəsindəbazidivəbazidisporlarəmələgətirməkdir. Bazidisporlarekzogensporlarolub, bazidiadlananxüsusimitselşişlərində forma-laşırlar. Bazidiomisetlərdəcinsiorqanlarəmələgəlmir. Cinsiprosesiki haploid mitselhüceyrəsininqovuşmasıiləhəyatakeçirilir. İkihü-ceyrəninqovuşmasızamanıikiqatnüvəlihüceyrə- dikarionəmələgəlir. Beləhüceyrədikarionmitselininkişafınabaşlağıcverir. Dikarionmitselsubstratda – torpaq, oduncaq, bitkiningövdəvəyar-paqlarındayayılır. Ondanisəmeyvəbədəni, sklerosiya, hif, rizo-morflarformalaşırlar.
Aləm Fungi (Mycota) Şöbə Basidiomycota Sinif Ustilaginomycetes Sinif Basidiomycetes Sinif Urediniomycetes Yarım sinif Heterobasidiomycetidae Sıra Uredinales Yarım sinif Homobasidiomycetidae Sıra Ustilaginales Sıra Exobasidiales Himenomisetlər qrupu sırası Əhəmiyyətli cinslər: Melampsora Cronartium Uromyces Puccinia Phragmidium Gymnosporangium Əhəmiyyətli cinslər: Helicobasidium purpureum Rhizoctonia cactorum Əhəmiyyətli cinslər: Ustilago Sorosporium Sphacelotheca Tilletia Urocystis Əhəmiyyətli cinslər: Exobasidium Agaricales Aphyllopho-rales Əhəmiyyətli cinslər: Armillariella Əhəmiyyətli cinslər: Fomitopsis Fomes Bazidiomisetlərin təsnifatı
Basidiomycetessinfi Bazidiomisetlərsinifiikiyarımsinifəbölünür. 1.Homobazidiomisetlər yarımsinifi-Homobasidiomycetidae-özündəbölünməyənbirhüceyrəlisancaqvarivəyasilindrikbazidi –holobazidiləribirləşdirir. 2.Heterobazidiomisetlər yarımsinifi-Heterobasidiomycetidae-özündəmürəkkəbbazidiepivəhipobazidilərdənibarətheterobazidi-ləribirləşdirir. Homobazidiomisetləryarımsinifi- Homobasidiomycetidae. Bazidilərinyerləşməsixarakterinəgörəyarımsinifdəhimenomi-setlərvəhasteromisetləradlıikiqrupufərqləndirirlər. Himenomi-setlərdəbazidimeyvəbədənlərininsəthində, hasteromisetlərdəmeyvəbədəninindaxilindəonların tam yetişməsinəqədərformalaşırlar.
Himenomisetlərqrupsırası Himenomisetlərnövlərinsayınagörəbazidialgöbələklərinəniriqrupudur. Bu qrupsırasıgöbələklərininxarakterikxüsusiyyətiçoxillikmitseldəinkişafedənirimeyvəbədənləriəmələgətirməkdir. Bazidihimenialqatdaəmələgəlir, habelərizomorf, mitselqayışları forma-laşdırmaxüsusiyyətihimenomisetlərəməxsusdur. HimenomisetlərəmeyvəbədənlərininquruluşunagörəfərqlənənikisıraAphyllophoralesvəAgaricalesdaxildirlər. Bu sıralaradaxilolanbirçoxnümayəndələrağaclardaçürümələrtörədirlər, saxlamazamanıoduncağıvəhazırməhsuluzayedirlər.
Hasteromisetlərqrupsırası Hasteromisetlərqrupsırasıgöbələklərindəmeyvəbədənispor-ların tam yetişməsinəqədərtamamiləqapalıdır. Himenalqatmeyvəbədəninindaxilindəyerləşirvəbazidisporlarınyetişməsianınayaxındeməkolarki, dağılırlar. Hasteromisetlərinmeyvəbədəni forma vəölçülərinəgörəmüxtəlifdir. ƏngenişyayılmışnövLycoperdonperlatum-dur.
Heterobasidiomycetidaeyarımsinfi Bu yarımsinfingöbələklərimürəkkəbçoxhüceyrəlibazidi – hete-robazidiyəmalikdir. Heterobazidiikihissəyədiferensasiyaolunur: aşağıgenişlənmişhissə – hipobazidivəüsthissə – epibazidi. Epibazididördhüceyrədənibarətolmaqlaarakəsməvasitəsiləhipobazididənaralanır. Heterobazidiomisetlərinəksəriyyəti-çürüyənoduncaqdainkişafedənsaprotroflardır. Ayrı-ayrınövlərhəşəratlarda, göbələklərdə, bitkilərdəparazitlikedirlər. FitopatogennövlərAuricularialesvəTremellalessıralarındatəmsilolunurlar.
YarımsinfədaxilolanHeliobasidiumpurpureum (Auricularialessırası) çürüyənoduncaqdainkişafedir, onunnatamammərhələsi – Rhizoctoniacactorumbirçoxmədənibitkilərinköklərindəparazitlikedir. Beləki, bugöbələkşəkərçuğunduru, kökvəbaşqatərəvəzlərdəqırmızıçürüməxəstəliyitörədir. Tremellalessırasınınnümayəndələriəsasənoduncaqdasaprotrofhəyattərzikeçirirlər, lakinədəbiyyatməlumatlarınagörəonlarıniçərisindəağaccinslərindəxəstəliktörədənparazitlərdəmövcuddur.
Özünü yoxlama üçün mövzuya aid test sualları • 1.Bazidiomycota şöbəsi nə qədər növü birləşdirir? • a) 30 minə qədər • b) 35 mindən artıq • c) 100 növü birləşdirir • d) 2000-dən artıq növləri birləşdirir • e) 10 mindən artıq
2. Şöbənin nümayəndələrinin hüceyrə divarı nədən təşkil olunmuşdur? • a) polisaridlərdən • b) xitin+ β -qlyukan kompleksindən, polisaxaridlərdən • c) mannandan, qlyukozadan • d) xitin və qlyukandan, bəzilərində mannanadan • e) polisaxaridlərdən, xitindən
3. Bazidiomisetlərdə cinsi proses nəyin hesabına baş verir? • a) cinsi orqanlar hesabına • b) planoqamiya tipli cinsi proseslə • c) iki haploid mitsel hüceyrəsinin qovuşması • d) dikarion mitsel hesabına • e) karioqamiya hesabına
4. Bazidilərin quruluş tipindən asılı olaraq Bazidiomycota şöbəsi hansı siniflərə bölünür? • a) Basidiomycetes, Oomycetes • b) Chitriodiomycetes, Basidiomycetes • c) Ustilaginomycetes, Basidiomycetes • d) Basidiomycetes, Ustilaginomycetes, Urediniomycetes • e) Urediniomycetes, Zygomycetes, Basidiomycetes
5. Himenomisetlər qrup sırası göbələklərinin xarakterik xüsusiyyəti nədir? • a) çoxillik mitseldə inkişaf edən iri meyvə bədəni əmələ gətirmək • b) növlərin sayına görə ən kiçik qrup olması • c) çoxalma xarakterinə görə • d) bazidinin meyvə bədəninin daxilində olması • e) birhüceyrəli bazidilər əmələ gətirməsi
6. Himenomisetlər qrup sırasına hansı sıralar mənsubdur? • a) Exobasidiales, Taphrinales • b) Aphyleophorales, Agaricales • c) Agaricales, Ustilaginales • d) Peronosporales, Ustilaginales • e) Aphyllophorales, Exobasidiales
7. Aphyllophorales sırasına mənsub göbələklər hansı bitkiləri yoluxurlar? • əsas nümayəndələri ağac cinslərində çürümələr • törədirlər • b) əksəriyyəti tərəvəzləri yoluxurlar • c) əsas növlər meyvə bitkilərində deformasiyalar • törədirlər • d) əksər növlər dənliləri yoluxurlar • e) əsas nümayəndələri texniki bitkilərdə mozaika • törədirlər
8. Heterobazidiomisetlər yarımsinfinə mənsub fitopatogen növlər hansı sıralarda birləşirlər? • a) Auriculariales, Tremellales • b) Aphyllophorales, Auriculariales • c) Tremellales, Agaricales • d) Tremellales, Taphrinales • e) Auriculariales, Agaricales
