II.ULUSLARARASI TOHUMCULUK ÇALIŞTAYI

1. II.ULUSLARARASI TOHUMCULUK ÇALIŞTAYI Tohumculukta Sınai Mülkiyet Hakları ve Tohum Ticaretine Etkileri 03 Aralık 2013 KAMİL YILMAZ Tareks A.Ş. Genel Müdür Yardımcısı

2. TOHUMCULUKTA SINAİ MÜLKİYET HAKLARI • Giriş • UPOV 1991 Sözleşmesi ve Bitki Islahçı Hakları Yasasında İstisnai Durumlar • Ar-ge çalışmalarına etkileri, • Tohumculuk sektöründe Yapısal değişimler, • Tohumluk üretimi ve ticaretine etkileri, • Tarım sektörüne etkileri KAMİL YILMAZ

3. ZENGİN KAYNAKLAR VE BİYOÇEŞİTLİLİK Türkiye ,Tarım için Oldukça Zengin Bir Bitki Çeşitliliğine sahiptir. • İKLİM • TOPRAK • COĞRAFİ YAPI • SU KAYNAKLARI 700 farklı ürün Türkiye’de yetiştirilmektedir. 12.054 BİTKİ TÜRÜ, 3.906 ENDEMİK BİTKİ TÜRÜ ÜLKEMİZDE BULUNMAKTADIR. 3 KAMİLYILMAZ

4. Türkiye’de arazi durumu ve nüfus • Alan ve Nüfus (2011) • TOPLAM ALAN : 78.0Milyon ha. • Tarımsal Alan : 23.7 milyon ha • Tarla : 15.4milyon ha • Meyve : 3.2milyon ha • Sebze : 0.8milyon ha • Nadas : 4. 3 milyon ha • Çayır mera :14.6 milyon ha • Orman alan : 21.2milyonha. Sulanan Tarımsal Alan : 5.4 milyon ha TOPLAM NÜFUS: 74.7 milyon

5. Türkiye tohum Sektörü ile ilgili bazı veriler(2012)

6. TOHUMCULUKTA SINAİ MÜLKİYET HAKLARI ve TOHUM TİCARETİNE ETKİLERİ Bitki Islahçı Haklarının amacı; • Yeni bitki çeşitlerinin geliştirilmesini özendirmek,Teknik gelişmeleri,AR-GE çalışmalarını cesaretlendirmektir. Diğer amaçlar; • AB müktesebatına uyumun sağlanması, • DTÖ kapsamında(TRIPS) fikri mülkiyet haklarının tanınması ile ilgili yükümlülüklerin yerine getirilmesi, • UPOV sözleşmesine taraf olabilmek için ulusal mevzuatın oluşturulmasıdır. KAMİLYILMAZ

7. TOHUMCULUKTA SINAİ MÜLKİYET HAKLARI VE TOHUM TİCARETİNE ETKİLERİ • Bitki Islahçı Hakları,sadece bitki çeşitleri üzerinde tanınan sui generis/kendine özgü bir fikri mülkiyet hakkıdır. • Tohum sistemlerindeki Tescil işlemleri hak sahipliği- mülkiyet hakkı sağlamadığı için Fikri Mülkiyet Hakları sistemi içinde bir Çeşit Koruma sistemine ihtiyaç duyulmuştur. • Bu haklar, tarımsal üretimde yenilikler için çalışanların/ıslahçıların çalışmalarını tanır ve destekler. En önemlisi ise yapılan yatırımların geri kazanılmasını sağlar.

8. TOHUMCULUKTA SINAİ MÜLKİYET HAKLARI ve TOHUM TİCARETİNE ETKİLERİ • TARİHÇE: • Bu alanda ilk çalışmalar 1988 yılında , • Yeni bitki çeşitlerine ait ıslahçı haklarının korunmasına ilişkin kanun tasarısının hazırlık çalışmaları ise1996 yılında başlamıştır. • Bu kanun; UPOV’un 1991 yılı Sözleşmesi ile AB’nin 2100/94 EC ve 1768/95 EC sayılı Bitki Çeşit Hakları ile ilgili düzenlemeleri esas alınarak hazırlanmıştır. • DTÖ müktesebatında yer alan ticaretle bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları antlaşması (TRIPS metni 27/3b maddesi) çerçevesinde ve, AB müktesebatının üstlenilmesine ilişkin “ Türkiye Ulusal Programında” yer almış ve 2002 yılına kadar sonuçlandırılması hedeflenmiştir. KAMİLYILMAZ

9. BİH için Yasal Çerçeve • UPOV Sözleşmesi • 1978 UPOV Sözleşmesi(1nci revizyon) • UPOV Sözleşmesi(2nci revizyon) • - BİH ‘nın İşletmeden ayrılan tohum için genişletilmesi (farm saved seed) • - ETÇ(EDV) kavramının dahil edilmesi • Avrupa Birliği 2100/94 Sayılı Bitki Islahçı Hakları direktifi • 2004 Türkiye Bitki Islahçı Hakları Yasası(5042 Sayılı Yasa) KAMİLYILMAZ

10. 2.UPOV 1991 SÖZLEŞMESİ BİTKİ ISLAHÇI HAKLARI VE İSTİSNAİ DURUMLAR • Bitki Islahçı İstisnası • Esas İtibariyle çeşit türetme • Çiftçi İstisnası KAMİLYILMAZ

11. BİTKİ ISLAHÇI HAKLARINDA İSTİSNALAR Madde 15(1991 UPOY Sözleşmesi) ve Madde 5 , 14 ve 17 (5042 Sayılı Yasa) Islahçı Haklarında İstisnalar • [Zorunlu İstisnalar] Islahçı hakları aşağıdaki hususlarda genişletilmez: • Özel olarak ya da ticari olmayan amaçlarla gerçekleştirilen eylemler, • Deneysel amaçlı gerçekleştirilen eylemler ve, • Diğer çeşitlerin ıslah edilmesi /geliştirilmesi amacıyla gerçekleştirilen eylemler ,   • [Tercihli İstisnalar] Makul limitler içinde ve ıslahçının yasal çıkarlarını korumak kaydıyla çiftçilere kendi arazilerin çoğaltma materyali ve korunan çeşidi ya da 14. (5) Madde (a) (i) ya da (ii) kapsamındaki bir çeşidi, kendi arazileri üzerinde, çoğaltma amaçlı kullanmaları için izin vermek amacıyla ıslahçının bir çeşide ilişkin haklarını sınırlayabilir. KAMİLYILMAZ

12. ESAS İTİBARİYLE TÜRETME(ETÇ) • Esas itibarıyla türetilmiş çeşit,(ETÇ);Çeşidin, hâkim özellikler itibarıyla bir başlangıç çeşidinden türetilmiş olması veya yine hâkim özellikler itibarıyla başlangıç çeşidinden türetilen diğer bir çeşitten türetilmiş olması gerekir, • Türetilmiş çeşit, başlangıç çeşidinden açıkça ayırt edilebilir olmalı, • türetme yönteminin yol açtığı ,farklılıklar dışında başlangıç çeşidini oluşturan genotip veya genotipler tarafından meydana getirilen aslî özellikleri göstermelidir. KAMİLYILMAZ

13. ESAS İTİBARİYLE TÜRETME(ETÇ) Esas itibarıyla türetme; • tabiî veya sunî mutant seleksiyonu, somaklonal varyant seleksiyonu, • başlangıç çeşidi içinden farklı bireylerin seleksiyonu, • geriye melezleme veya genetik mühendisliği yoluyla transformasyona uğratılmış bitkilerden elde etme gibi yöntemlerle olabilir. KAMİLYILMAZ

14. ÇİFTÇİ İSTİSNASI • Hibrit ve sentetik çeşitler hariç, çiftçilerin kendi arazilerinde yaptıkları üretim sonucunda elde ettikleri üründen, kendi arazilerinde yaptıkları üretimler için korunan çeşidin çoğaltım materyalini kullanabilmeye yetkileri vardır. • Bu istisnadan en fazla 92 ton buğday veya eşdeğer miktarda ürün üretebilecek gerekli araziden daha küçük araziye sahip küçük çiftçiler yararlanır. KAMİLYILMAZ

15. ÇİFTÇİ İSTİSNASI • Uygulandığı Bitki Türleri(21 bitki türü) • Tahıllar (Buğday, Arpa, Çeltik, Yulaf, Çavdar, Tritikale) • Yemeklik Baklagiller (Kuru fasulye, Nohut, Mercimek, Bezelye, Bakla) • Yem Bitkileri (Yonca, Korunga, Fiğ, Üçgül) • Endüstri Bitkileri (Pamuk, Tütün, Patates, Yerfıstığı, Soya) KAMİLYILMAZ

16. TOHUMCULUKTA SINAİ MÜLKİYET HAKLARI ve TOHUM TİCARETİNE ETKİLERİ 3.AR-GE (BİTKİ ISLAHI) ÇALIŞMALARINA ETKİLERİ • Genetik materyal ve ıslah çalışmaları, • Çeşit Geliştirme Çalışmaları, • Çeşit Tescil Sistemine etkileri, • Çeşit Devir işlemleri, • Çeşit Sözleşmeleri, KAMİL YILMAZ

17. TESCİLLİ ÇEŞİTLERİN YILLAR İTİBARİYLE SEKTÖREL DAĞILIMI (TARLA BİTKİLERİ )-01.1.2013 KAMİL YILMAZ

18. TESCİLLİ ÇEŞİTLERİN YILLAR İTİBARİYLE SEKÖREL DAĞILIMI (TARLA BİTKİLERİ) KAMİL YILMAZ

19. TESCİLLİ ÇEŞİTLERİN YILLAR İTİBARİYLE SEKTÖREL DAĞILIMI KAMİL YILMAZ

20. TESCİLLİ ÇEŞİTLERİN YILLAR İTİBARİYLE SEKTÖREL DAĞILIMI KAMİL YILMAZ

21. TESCİLLİ ÇEŞİTLERİN YILLAR İTİBARİYLE SEKTÖREL DAĞILIMI KAMİL YILMAZ

22. TESCİLLİ ÇEŞİTLERİN YILLAR İTİBARİYLE SEKTÖREL DAĞILIMI KAMİL YILMAZ

23. TOHUMCULUKTA SINAİ MÜLKİYET HAKLARI ve TOHUM TİCARETİNE ETKİLERİ 4.TOHUMCULUK SEKTÖRÜNDE YAPISAL DEĞİŞİMLER, • Bitki Islahı ile ilgili örgütlenmeler, • Lisans kuruluşları, • Hukuk büroları, • İhtisas mahkemeleri, KAMİL YILMAZ

24. TOHUMCULUKTA SINAİ MÜLKİYET HAKLARI ve TOHUM TİCARETİNE ETKİLERİ 5.TOHUMLUK ÜRETİMİ VE TİCARETİNE ETKİLERİ, • Tohum şirketlerinin durumu • Sertifikalı Tohum Üretimi • Tohum Ticareti(ithalat ve ihracat durumu) KAMİL YILMAZ

25. Yıllara Göre Özel Tohumculuk Şirketlerinin Sayısı (139 AR-GE Birimine sahip)

26. TOHUMLUK ÜRETİMİ ve TİCARETİ

27. TOHUMLUK ÜRETİMİ (ton) Türkiye’de Sertifikalı Tohum Üretimi(ton)

28. TOHUMLUK TİCARETİ (ton) Tohumluk Ticareti(ton)

29. TOHUMLUK TİCARETİ (000 $) Tohumluk Ticareti(1000 ABD Doları)

30. Bazı Bitki Türlerinde Korunan Ve Diğer Çeşitlerin Sertifikalı Tohumluk Miktarları(ton)-2010 KAMİL YILMAZ

31. TOHUMCULUKTA SINAİ MÜLKİYET HAKLARI ve TOHUM TİCARETİNE ETKİLERİ 6. TARIM SEKTÖRÜNE ETKİLERİ • Verim ve kalitenin artışı, • Rekabet Gücünün artması (üretim,ihracat,tüketici talepleri), KAMİL YILMAZ

32. Kaynak:UPOV KAMİL YILMAZ

33. Bernard Le Buanec: Second World Seed Conference, Rome. September 8-10, 2009 KAMİL YILMAZ

34. DEĞERLENDİRME • 2004 yılından bugüne kadar Bitki ıslahçı hakları kapsamında korunan çeşitlerin tohumluk üretim payları önemli derecede artmıştır. • Yerli ve yabancı çeşitler UPOV sistemi kapsamında koruma altına alınabilmektedir. • Sınai Mülkiyet Hakları Tohum sektöründe girişimciliği ve Bitki Islahı ve çeşit geliştirme çalışmalarını hızlandırıp ivme kazandırmıştır. • Kamu ve Özel Sektör AR-GE çalışmalarına daha fazla kaynak aktarmaya başlamıştır. KAMİLYILMAZ

35. DEĞERLENDİRME-2 • Kamuda çalışan Islahçılar için ‘Islahçı Hakkı verilmesi’ uygulaması çeşit geliştirme ve bitki ıslahı çalışmalarını olumlu etkilemiştir. • Uluslararası Tohum Ticareti ve yeni ve üstün nitelikli çeşitlerin ülkemize gelmesine olumlu katkı sağlamıştır. • Korunan çeşitlerden “ıslahçı hakkı toplama sistemi” çalışmaya başlamıştır.”Farm saved seed-İşletmeden ayrılan tohumluk” konularında ise uygulamalarda sıkıntılar devam etmektedir. • Bitki ıslahçı hakları uygulamalarında , bitki ıslahçıları meslek kuruluşları (BİSAB) aktif görev almalıdır. KAMİLYILMAZ

36. DİKKATİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM kyilmaz@tareks.com.tr