AMERİKA KITALARINDAKİ ÖRGÜTLENMELER

1. AMERİKA KITALARINDAKİ ÖRGÜTLENMELER AMERİKAN DEVLETLERİ ÖRGÜTÜ

2. Amerikan kıtalarının kültürel ve ekonomik olarak birbirinden farklı özellikleri olmasına karşın bir “Amerika birliği ülküsü” denilebilecek Pan-Amerikanizm eskiden beri mevcut olmasına ve bunu yönelik çeşitli girişimlerin yapılmasına rağmen realitede bu olgu 30 Mart1948”de Bogota”da yapılan Amerikalılar-Arası Konferansta Amerikan Devletleri Örgütü”nü (OAS) kuran Şart ve Bogota Paktı olarak bilinen anlaşmayla gerçekleştirilmiştir. OAS Şartı ile bu örgüt dört temel oranla kurulmuştur: - Amerikalılar-arası Konferans, - Dışişleri Bakanları Toplantısı, - Daimi Konsey, - Pan-Amerikan Birliği. Burada, aslında 1890”lardan beri mevcut mekanizmalar OAS”ın organları durumuna getirilmiştir. Ayrıca, OAS Şartı”nda da belirtildiği üzere bu örgüt BM Şartı”nın ilkelerini Amerika kıtalarında hayata geçirme iddiasıyla, adeta BM”nin kıtasal uzantısı, kolu olduğu iddiasıyla oluşturulmuş bir yapıda olmuştur.

3. OAS Soğuk Savaşın Avrupa ve Uzakdoğu”da hızlanmaya başladığı bir ortamda doğdu. Özellikle Pasifik”te Japonya, Atlantik”de Almanya ile zorlu bir savaş vermiş olan ABD için kıtasal güvenlik mekanizmasının ihtiyacı ortaya çıkmıştı. Bu çerçevede eskiden beri mevcut yapılar, bazı düzenleyici sözleşmelerle örgüte dönüştürülmüştür. Bu örgütün hem Amerika dışından devletlere karşı bir ittifak özelliği vardı, hem de üyeleri arasındaki sorunlara müdahale eden “bölgesel bir BM”ye benziyordu, hatta böyle olduğunu Bogota Paktı ile ilan etmiştir. ABD kendi bölgesi veya arka bahçesi olarak gördüğü bu bölgeyi geçmişin “Nazi sızmaları”dan çok geleceğin “komünist sızmaları”na karşı korumak ve bölgesel statükonun değişmemesi için tüm kıta devletlerini taahhüt altına sokmak için böylesi bir düzen kurma ihtiyacı hissetmişti. OAS Şartı daha sonra birkaç kez değişikliğe uğradıysa da bu öz değişmedi

4. LATİN AMERİKA SERBEST TİCARET BİRLİĞİ LAFTA”nın kuruluş felsefesinin temelinde, ekonomik işbirliği sağlamayı ve Latin Amerika Ortak Pazarı”nı yaratmayı hedefleyen bölgesel bir örgüt olma fikri oluşturmuştur. Şubat 1960”ta Uruguay”ın başkenti Montevideo kentinde yapılan Montevideo Antlaşmasıyla kurulmuştur. Bölge ülkelerinin tarımsal üretimlerini ve sanayileşme politikalarını koordine etme ve uyumlaştırmayı hedef olarak belirlenmiştir. Ayrıca ülkeler arasındaki gümrük engellerinin kaldırılması da amaç olarak belirlenmiştir. Fakat, üye ülkeler arasında çıkan görüş ayrılıkları sebebi ile örgüt feshedilerek yerini 12 Ağustos 1980”de Latin Amerika Bütünleşme Topluluğu”na bırakmıştır (LAIA). Üyeleri Arjantin, Bolivya, Ekvador, Kolombiya, Küba, Meksika, Paraguay, Peru, Şili, Uguguay ve Venezuela olmuştur.

5. LATİN AMERİKA ENTEGRASYON BİRLİĞİ LAFTA”nın yerine geçe LAIA üye ülkeleri üç gruba ayırarak; çok gelişmiş, orta gelişmiş ve az gelişmiş, nispeten daha az gelişmiş üye ülkelere tarife tercihleri tanıma hakkı sağlamıştır. LAIA Anlaşması, bölge içi ticarette, tarifelerin çoktaraflı olarak global indirimlerini içerirken, aynı zamanda katılımcılar arasında ikili bazda tarife indirimine de izin vermektedir.

6. MERCOSUR (Güney Ortak Pazarı) 1991 yılında kurulmuş olan Mercosur, üyeleri arasında (Arjantin, Paraguay, Brezilya, Uruguay, Boliviya ve Şili) arasında kurulmuş olan bir ticari blok olup, Ortak Pazar olma amacı doğrultusunda 1995”ten itibaren kendi aralarında bütün sınırlayıcı engelleri kaldırmışlardır. Amerika kıtasında benzer amaçlar doğrultusunda faaliyet gösteren, fakat pek etkin bir örgütlenme ve geniş faaliyet alanı bulamayan AND Ülkeleri Topluluğu (ANDEAN) ve Karayip Devletleri Devletleri Birliği (ACS) de mevcuttur.