MALPRAKTİS

1. MALPRAKTİS DR. TÜRKAY YÜCEL

3. Yeni TCK; Kanun No. 5237 Kabul Tarihi : 26.9.2004 http://www.hukuki.net/kanun/5237.15.text.asp • TCK Madde: 4 “KANUNU BİLMEMEK MAZERET SAYILMAZ”

4. Davalarartıyor İdarimakamlaravetabipodalarınayapılanbaşvurularartıyor Medyadahaberlerartıyor Neden ? SağlıkHizmetlerindeteknolojigelişti SağlıkHizmetlerindebeklentilergelişti SağlıkHizmetlerindehaklarperspektifigelişti Malpraktis Günceldir

5. "Mal" ekiFransızcadangelenvekötü, yanlıs, yetersiz, bozukanlamındadır; malfonksiyon, malnutrisyongibi... "malpraktis" tıbbiuygulamalarındakibirolumsuzluğuyansıtır. tıbbiyanlışuygulamailetıbbibakımvetedavisırasındagörülenvesağlıkpersoneliningerekliözenivetedbirigöstermesinerağmenoluşan “Komplikasyon” yada “İzinverilen risk" in ayrılmasıdır; buradatıbbınkabulettiği normal risk vesapmalarçerçevesindekötüsonuçlarmeydanagelmiştir. Malpraktis=Tıbbı Hata;Tanım

6. Malpraktis, teşhis, tedavi, bakımvebakımsonrasıdönemdesağlıkprofesyonellerininsorumluluğundagelişen, hastanınhayatıvesağlıkdurumunadirektetkieden, istenmeyenolaylardır. Kısacası, birişiprofesyonelolarakyapankişilerinhatalıuygulamaları, bilgi, beceriveözeneksiklikleriveyaihmallerisonucuhizmetalanınzarargörmesidurumudur. Malpraktis

7. Malpraktis tanımlarında yer verilen; • İhmal • Kusur • Kusur çeşitleri • Dikkatsizlik • Tedbirsizlik • Meslekte acemilik-yetersizlik • Özen eksikliği

9. Tıp Mesleği Uygulamalarındaki Kusur Çeşitleri;

10. Tedbirsizlik: • Önlenebilir bir tehlikeyi önlemede yetersiz kalmak, geç kalmak, unutmak olarak tanımlanır. • Örn. kanama beklenen hastada kan sağlamadan ameliyata girmek, kirli bir batına dren koymayı unutmak gibi.

12. Özen eksikliği: • Dikkatsizlik ve tedbirsizlik dışında evrensel tıp değerlerini uygulamamak. • Örn. kanamalı hipovolemik şoka eğilimli hastayı bekletmek, yakın izlem gerektiren hastayı gerekli zaman aralıklarında görmemek, eksik araştırma sonucu tanı hatasına neden olmak gibi.

14. Tıbbi eylemi gerçekleştiren sağlık personelinin eşdeğeri statüde bulunan, ortalama düzeydeki bir sağlık personelinin, aynı hal ve şartlar altında göstereceği özendir. Hekim mesleği ve uzmanlığı ile ilgili tıpta uygulanması benimsenmiş ve kabul edilmiş klasik bilgileri bilmek ve bunları uygulamak zorundadır. Tıbbın normal kabul ettiği risk ve sapmalar nelerdir ?

15. Zamanında fark edilmezse • Fark edilmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa • Fark edilip önlem alınmasına rağmen yerleşmiş standart tıbbi girişimde bulunulmazsa Komplikasyon Malpraktis

17. Özel hastane ve doktora rekor tazminat talebi Afrika'da yakalandığı sıtmadan ölen işadamı Ö.H’nin ailesi, A. Hastanesi ve Doktor MS aleyhine rekor tazminat davası açtı. Geç teşhis konulduğunu iddia eden aile, hastaneden 10 milyon YTL'si maddi, 1,8 milyon YTL'si de manevî olmak üzere toplam 11,8 milyon YTL talep etti.Özel A. Hastanesi'nde tedaviye alınan İstanbul Altın Rafinerisi'nin sahibi ÖH, yoğun bakım servisinde vefat etti.Ailesi, 'sıtma olabilir' uyarılarını dikkate almayan doktorların 'sıtma' tanısını 4'üncü günde koyduğunu ileri sürdü. Aile, hastalarının geciken tanı ve buna bağlı olarak tedavide gecikilmesi sonucu öldüğünü iddia etti. Aile, kendilerinin getirdiği ilaçlarla teşhisten bir gün sonra tedavinin ancak başlayabildiğini ifade etti. Doktora ‘görevi ihmal’den 2.5 yıl hapis Düşerek yaralanan 11 yaşındaki B.U., götürüldüğü Çukurova DH’nde yapılan müdahalenin ardından, kırık tespit edilen sol eli alçıya alınarak taburcu edildi. Evinde rahatsızlanması sonucu tekrar kaldırıldığı hastanede yaşamını yitirdi. Olayla ilgili olarak Sağlık Bakanlığı YSŞ ‘Yüksekten düşme sonucu hastaneye getirilen yaralıyı muayene, tedavi ve takipte özen eksikliği olduğu ve travma ile gelen hastanın 24 saat gözetim altında tutulması gerektiği halde bunları yapmayan sanığın 8/8 oranında kusurlu olduğu’, ATK’da ‘Çocuğun ölümü, yüksekten düşmeye bağlı iç organ yaralanması sonucu gelişen iç kanama’ diye rapor verdi. Bu raporları da dikkate alan mahkeme, tutuksuz yargılanan Dr. Ş’yi suçlu bulup, 3 yıl hapis cezası verdi. Bu ceza, duruşmadaki iyi hali nedeniyle 2 yıl 6 aya indirildi.

19. Bulgularınatlanması; Tetkiklerineksikirdelenmesisonucuteşhisteoluşanhatalar; Girişimsel, ilaçyadaoperasyoniletedavisırasındakiyanlışilaçuygulaması; Yanlıştarafameliyatıgibiuygulamalarsonucuhastadaoluşanyanetkivekomplikasyonlarabağlıhatalar; Yatakbaşıbakımdahastanındüşmesi vb. kazalar; Hastanınyeterlibeslenememesi; cihazdesteğininhatalıkesilmesivebenzerisebeplerebağlıoluşanhatalar; Hastanıntaburcuolmasısırasındayeterlibilgilendirilmemesi Taburcuolduktansonrabakımınadestekolunmamasınabağlıoluşanhatalarvb.şeklindegenellenebilir. MalpraktisKapsamınaGirenHatalar

20. BireyselFaktörler; Tıbbibilgiyeterliliği (TıpeğitimiveSürekliTıpEğitimininkalitesi), Beceri (kişininyeteneği, deneyimi ), Kararverebilmeyeteneği (meslek-kişiuyumu), Kendiniyenilemevedeğerlendirme(otokontrol), Çevreyleiletişimdebaşarı (baştabilgivesorumlulukolmaküzerepaylaşımyeteneği), Karakter (ahlak,vicdan) Malpraktise Neden Olan Faktörler

21. SistemselFaktörler; Tıpeğitimininniteliği, SürekliTıpEğitimi(EğitimSistemi), Altyapıyeterliliği,Fizikikoşullarınuygunluğu (SağlıkSistemi), Nitelikliinsangücü(EğitimveEkonomikSistemler), Ekipman/araç-gereçdurumu(SağlıkSistemi), Hukukiişleyiştekinitelik, Zamanvesaydamlık(Hukuksistemi, AdliYargı, AdliTıp,YüksekSağlıkŞurası, TabipOdasıOnurKurulları)gibikurumsalsorumluklarıvardır. Malpraktise Neden Olan Faktörler

22. 1. Sağlıkeğitimsisteminingeliştirilmesi 2. Hemşirelikeğitimindebranşlaşmanınolması 3. Mezuniyetsonrasısüreklieğitimprogramlarınınolması 4. Kayıtlarınçokdüzenliolaraktutulmasıvesaklanması 5. Yapılan her işleminhastayadetaylıolarakanlatılması 6.Hastanın ortayaçıkabilecekkomplikasyonlarkonusundauyarılmasıveonamınınalınması 7. Hastayaanlatılanlarınkaydageçirilmesi Malpraktisle Mücadele Yöntemleri

23. 8. Uzmanlıkderneklerininönceliklekendiuzmanlarınıngörevalanlarınıbelirlemeleri 9. YapılacakolanişlemlerhakkındahastalarıaydınlatıcıformlarhazırlanmasıveTürkiyegenelinestandartkullanımınınsağlanması 10. Onamıalınmasıgerekenhastanınbuformuokuyupimzalamasıveformunhekimtarafındansaklanması 11. Kayıtlarındüzgüntutulması, tıbbibelgevegrafiklerindüzenliolarakarşivlenmesininsağlıkpersonelinin en büyüksigortasıolduğuakıldançıkartılmamalıdır. Malpraktisle Mücadele Yöntemleri

24. 11.04.1928 tarih ve 1219 sayılı “Tababet ve Şuabatı Sanatları Tarz-ı İcrasına DK” • 24.02.1930 tarih ve 1993 sayılı “Umumi Hıfzısıhha Kanunu” • 11.01.1936 tarih ve 38 sayılı “Tababeti Adliye Kanunu” • 23.01.1953 tarih ve 6023 sayılı “Türk Tabipleri Birliği Kanunu” • 13.01.1960 tarih ve 4\12678 sayılı “Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi” • 10.09.1982 tarih ve 8\5319 sayılı “Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yön.” • 15.5.1987 tarih ve 19461 sayılı “Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu” • 01.09.1998 tarihli “Hasta Hakları Yönetmeliği” • 27.03.2002 tarih ve 24708 sayılı “Özel Hastaneler Yönetmeliği” • 22/05/2002 tarih ve 24762 sayılı “İlkyardım Yönetmeliği” • 01.06.2005 tarih ve 5237 sayılı “Türk Ceza Kanunu” • ............................. • ............................ Ülkemizde Sağlık Mevzuatı

25. SAĞLIK PERSONELİNİN MESLEKİ YÖNDEN ; 1- HUKUKİ SORUMLULUK (ADLİ YARGI-TAZMİN DAVASI) 2- CEZAİ SORUMLULUK (ADLİ YARGI-CEZA DAVASI) 3- İDARİ SORUMLULUK (KURUM İÇİ SORUŞTURMA) 4- MESLEK KURULUŞLARINA KARŞI SORUMLULUK (TABİP ODASI v.b. İNCELEMELERİ)

26. 1- HUKUKİ SORUMLULUK (ADLİ YARGI-TAZMİN DAVASI) Tıp Mesleği uygulanırken bir zarar ortaya çıkarsa, bu durumda hukuki sorumluluk devreye girer. Ülkemizde tıp sanatını uygulayan kişilerin neden olacağı zararların tazmini için özel kanun maddeleri bulunmamaktadır. Böyle bir durumda hukuk mahkemesi tarafından “Borçlar Kanununun” ilgili maddeleri, bu kişilere de uygulanır. Hekim ve diğer sağlık personelinin mesleki yönden hukuki sorumluluğunun esasının sözleşmeye veya haksız fiile dayandığı doktrinde ve yargı kararlarında belirtilmektedir. Zarara uğrayan hasta, hekim yada diğer sağlık personelinden haksız fiile yada sözleşmeye aykırılığa dayanarak maddi ve manevi tazminat talep edebilir.

27. Bu bölümde hukuki sorumluluk yönünden; • Sağlık personelinin kusuru, • Tıbbi müdahalenin hukuka uygunluğu için gerekli şartlar, • Sağlık personelinin sözleşmeden doğan sorumluğu, • Haksız fiilden doğan sorumluluğu • İncelenecektir.

28. Sağlık Personelinin Kusuru • Kusura dayanan sorumluluğun önemli bir şartı, fiilin işlenmesinde failin kusurlu olmasıdır. • Kusur, Borçlar Kanunu’nda tarif edilmiş değildir. Esasen kusur, üzerinde görüş birliği bulunmayan ve açık tarifi yapılmamış bir kavramdır. • kusur, “hukuk düzenince kınanabilen davranıştır”, “başka türlü davranma olanağı varken ve zorunlu iken o şekilde davranmayıp, sorumluluğun söz konusu olduğu olaydaki gibi davranmış olmaktır”, “olması gereken davranışta gösterilen irade eksikliğidir”, “eylemi işleyen hakkında yürütülen bir değer yargısıdır”

32. Sağlık Personelinin Haksız Fiilden Doğan Sorumluğu • Borçlar Kanunu’nun 49. maddesine göre, hukuka aykırı kusurlu bir fiille başkasına zarar veren kimse bu borcu tazmine mecburdur. Böylece haksız fiilden doğan sorumluluk tazminat borcunun kaynağını oluşturmaktadır. • Haksız fiil bir kimsenin hukuk mevzuatı ile yapmaya mecbur olduğu bir şeyi yapmaması veya yapmaması gereken bir şeyi yapmasıdır. • Haksız fiiller kusura dayanan ve kusura dayanmayan sorumlulukolarak iki büyük bölüme ayrılırlar. Yasaların özel olarak düzenledikleri kusura dayanmayan sorumluluk halleri dışında, kural olarak her haksız fiil sorumluluğu, kusura dayanan sorumluluk olarak karşımıza çıkar.

34. Kamu Sağlık Kuruluşlarında Yapılan Tıbbi Uygulamalardan Doğan Hukuki Sorumluluk; Kamu sağlık kuruluşlarına başvuran hasta ile kamu sağlık kuruluşu yada kamu personeli arasında bir sözleşme ilişkisi yoktur. Kamu sağlık kuruluşunun hastaya karşı akdi sorumluluğundan söz edilemez. Hasta, kamu hizmetlerinden yararlanan bir kişi durumundadır. Bu yüzden kamu sağlık kuruluşunca sunulan sağlık hizmeti yüzünden meydana gelen zarar nedeniyle, olayın özelliğine göre, devlet veya ilgili kamu tüzel kişisi aleyhine idare hukuku esasları çerçevesinde dava açılır. Anayasanın 125.maddesi, yönetimi(idare-devlet) kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlü tutmuştur. İdarenin sorumluluğu kusursuz sorumluluktur.

35. Anayasanın 129.maddesinin 5.fıkrasına göre “Memurlar ve diğer kamu görevlilerinin yetkilerini kullanırken işledikleri kusurlardan doğan tazminat davaları, kendilerine rücu edilmek kaydıyla ve kanunun gösterdiği şekil ve şartlara uygun olarak, ancak idare aleyhine açılabilir”. Bunun benzeri bir hüküm 657 Sayılı DMK 13. maddesinde de vardır.

36. 2- CEZAİ SORUMLULUK (ADLİ YARGI-CEZA DAVASI) Hekimler ve diğer sağlık personelinin mesleki yönden “tıbbi kötü uygulamalar” dolayısıyla, yalnızca hukuki değil cezai sorumluluğu da bulunmaktadır. Bu tür suçlar dolayısıyla Ceza Mahkemelerinde yargılanırlar. Cezai sorumluluktan bahsedebilmek için somut olay içindeki davranışın, “suçta ve cezada kanunilik ilkesi uyarınca” yasada açık olarak suç sayılması gereklidir. Bu durum 5237 Sayılı yeni T.C.K’nun 2.maddesinin 1.fıkrasında; “ Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz…”şeklinde açıkça ifade edilmiştir.

38. 5237 Sayılı yeni TCK’nuna göre KAST ve TAKSİR Cezai sonuçların yüklenilmesi olarak belirtilen, cezai sorumlukta hukuka aykırılık; kusurun çeşidine göre, kasttan doğabileceği gibi taksirden de doğabilmektedir. KAST ;5237 Sayılı Yeni TCK MADDE 21. (1) Suçun oluşması kastın varlığına bağlıdır. Kast, suçun kanunî tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir. (2) Kişinin, suçun kanunî tanımındaki unsurların gerçekleşebileceğini öngörmesine rağmen, fiili işlemesi hâlinde olası kastvardır… TAKSİR;5237 Sayılı Yeni TCK MADDE 22....(2) Taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanunî tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir. (3) Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi hâlinde bilinçli taksirvardır; bu hâlde taksirli suça ilişkin ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.

39. 5237 SAYILI YENİ TCK’DA (M.21,22) • KAST; • Doğrudan kast, • Olası kast • TAKSİR ; • Bilinçsiz Taksir • Bilinçli taksir • Olarak ikiye ayrılmıştır.

40. Kast ;suçun bilerek ve istenerek işlenmesidir. • Olası kast; Kişinin, suçun kanuni tanımındaki unsurların gerçekleşebileceğini öngörmesine rağmen, fiili işlemesi hâlidir (m.21). • Ör.: Yaşlı veya terminal safhadaki hastaya yeniden canlandırma uygulamayarak ölümüne yol açmak (m.81,83 TCK). Cezası müebbed veya 15 yıldan 20 yıla kadar hapis. Kast - Olası Kast

41. Kasten başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (m.86). Olası Kastla Yaralama

42. Dikkat ve özen göstermeyerek kanunda öngörülen zararlı neticenin (yaralanma, ölüm vb.) doğmasıdır (m.22). Örnekler: 1 Yanlış pozisyona bağlı sinir zedelenmesi (kol felci), 2. Hastanın sedyeden düşmesi, 3. Uyumsuz kan verilmesi, 4. Yanlış ilaç kullanılması, 5. Tüpün soluk borusu yerine yemek borusuna takılması gibi... Taksir

43. TCK. Madde 85 (1) Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi, iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

44. Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır (m.89). Taksirle yaralama

45. Kişinin neticeyi bilip de bu sonucu istememesi (komplikasyon) halinde bilinçli taksirvardır; bu hâlde ceza yarısına kadar artırılır(m.22). • Örn. Öleceği umulan hastaya tedavi uygulanmaması veya kesilmesi (m.85,89 TCK). Ölümün cezası 3 yıldan 9 yıla; yaralamanın ise 4,5 aydan 1.5 yıla kadar hapis. Bilinçli Taksir

46. KAST –TAKSİR KARŞILAŞTIRMALI TABLOSU

47. Sağlık Personelinin mesleki yönden “tıbbi kötü uygulamalar” nedeniyle karşılaşabilecekleri 5237 Sayılı yeni TCK maddelerini kısaca özetlemek gerekirse, 1) Kasıtlı Suçlar Tababet ve şuabatı sanatı ile bilerek ve isteyerek bir insanı öldürmek yan yana görülemeyecek bir durumdur. Yeni TCK’da bu durumda belirgin bir değişiklik olmuştur. Kasten öldürmenin ihmali davranışla (olası kast) işlenmesi başlığı altındaki 5237 Sayılı Yeni TCK’nın 83. maddesindeki hüküm ile ihmali bir davranışla bir neticenin meydana gelmesine sebebiyet veren kişinin neticeyi önlemek hususunda hukuken yükümlü olması öngörülmektedir.

48. Ötanazikasten adam öldürmek suçunu oluşturur. TCK 81. maddesi gereği müebbet hapis cezası gerektirir. Anomalili doğan bir bebeğin öldürülmesi veya yardımcı olunması da bu suç kapsamındadır.

49. 2 ) Taksirli Suçlar 765 sayılı eski TCK’da taksir “tedbirsizlik veya dikkatsizlik, meslek ve sanatta acemilik veya nizam, talimat ve emirlere uymama” neticesi olarak bir şahsın yaralanması veya ölmesi durumunda 455. ve 459. kanun maddeleri kullanılmakta idi. 5237 Sayılı yeni TCK’da Taksir 22. madde de tanımlanmıştır. Bu kanun maddesinin 2. fıkrasında “Taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesi” olarak tarif edilmişken, 3. fıkrada yeni bir uygulama getirilmiştir ve burada “Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli taksir vardır; bu halde taksirli suça ilişkin ceza üçte birden yarısına kadar artırılır” denilmektedir.

50. 5237 sayılı yeni TCK’nun da taksirle adam öldürme ve yaralama fiilleri ile ilgili olarak; TCK. mad.85’ de; taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi 2 yıldan 6 yıla kadar hapis cezasına çarptırılır (ERTELEME olabilir). TCK mad.89’da; taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi 3 ay-1 yıl hapis cezası veya adli para cezası, duyu veya organlardan birinin işlevinin sürekli zayıflaması, kemik kırılması, sürekli konuşma zorluğu, yüzünde sabit iz, prematüre doğuma neden olmuşsa, ceza yarısı oranında arttırılır, iyileşmesi olanaksız bir hastalık veya bitkisel hayata, duyu ve organ fonksiyon kaybına, konuşma ve çocuk yapma yeteneğinin kaybolmasına, düşüğe, yüzün sürekli değişimine neden olmuşsa ceza bir kat arttırılır. Her iki maddede taksirli suçları içerir.