Jak doskonalić umiejętności uczniów klas I-III w świetle ogólnopolskich badań CKE - OBUT 2011?

1. Jak doskonalić umiejętności uczniów klas I-III w świetle ogólnopolskich badań CKE - OBUT 2011? Opracowała: Joanna Dembowa Konferencja 12 września 2011

2. Badanie podstawowych umiejętności uczniów trzecich klas jest realizowane w ramach projektu współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego od 2005 r. • Badania obejmowały początkowo wywiady, obserwacje zajęć, oraz diagnozowanie umiejętności językowych i matematycznych trzecioklasistów na wybranych obszarach Polski • Przedmiotem badań były umiejętności uczniów, kompetencje nauczycieli oraz edukacja w praktyce • Wnioski z badań zostały opracowane w publikacjach przez pracowników naukowych , autorów badań

3. 17 maja 2011 zostało przeprowadzone Ogólnopolskie badanie umiejętności trzecioklasistów w placówkach, które zgłosiły się do projektu.Badanie przygotowała Centralna Komisja Egzaminacyjna

4. CEL BADAŃ • umożliwienie szkołom podstawowym otrzymania dodatkowych informacji o poziomie wiadomości i umiejętności ich uczniów kończących klasę trzecią oraz pomoc w diagnozowaniu jakości nauczania

5. Cel ten zostanie zrealizowany przez: • przekazanie wszystkim zgłoszonym do badania szkołom profesjonalnych narzędzi – testów z języka polskiego i z matematyki pozwalających uczniom na zaprezentowanie umiejętności zdobywanych podczas codziennej nauki w szkole, na zastosowanie posiadanej wiedzy w sytuacjach nietypowych oraz na wykazanie się dodatkowymi umiejętnościami;

6. dostarczenie tym szkołom, które prześlą informacje o uczniowskich rozwiązaniach zadań, raportów na temat osiągnięć poszczególnych uczniów, klas i  szkoły umożliwiających  m.in. wnioskowanie o problemach z opanowaniem wiedzy w poszczególnych obszarach przez uczniów oraz o ich szczególnych predyspozycjach i możliwościach a także dokonywanie porównań wyników w obrębie szkół o podobnej lokalizacji, czy wszystkich szkół biorących udział w badaniu;

7. opublikowanie ogólnopolskiego raportu zawierającego opis wyników badanej populacji trzecioklasistów oraz wskazania, jak interpretować wyniki uczniów, klas i szkół i jak wykorzystywać je w planowaniu pracy dydaktycznej; • udostępnienie po trzech latach kalkulatora EWD, który umożliwi zestawienie wyników badania trzecioklasistów z ich wynikami ze sprawdzianu pozwalające dyrektorom szkoły na policzenie Edukacyjnej Wartości Dodanej, czyli efektywności pracy  w klasach 4-6 dla swojej szkoły.

8. Testy OBUT badają umiejętności z Podstawy programowej kształcenia ogólnego, m.in.: • zapisane w celach kształcenia ogólnego w szkole podstawowej, np. zdobycie przez ucznia umiejętności wykorzystania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów;

9. Badają również wymienione jako najważniejsze umiejętności zdobywane przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego w szkole podstawowej: • czytanie  – rozumiane zarówno jako prosta czynność oraz jako umiejętność rozumienia, wykorzystywania i przetwarzania tekstów (…), • myślenie matematyczne –  umiejętność korzystania z podstawowych narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz prowadzenia elementarnych rozumowań matematycznych, • umiejętność komunikowania się w języku ojczystym (…), zarówno w mowie, jak i w piśmie;

10. Uwzględniono również zadania ogólne szkoły podstawowej, takie jak: • dochodzenie do rozumienia, a nie tylko do pamięciowego opanowania przekazywanych treści, • rozwijanie zdolności myślenia analitycznego i syntetycznego, • skuteczne porozumiewanie się w różnych sytuacjach, • rozwiązywanie problemów w sposób twórczy, • odnoszenie zdobytej wiedzy do praktyki oraz tworzenie potrzebnych doświadczeń i nawyków.

11. Badanie składało się z dwóch części: • Testu sprawdzającego umiejętności matematyczne (rozwiązywanie zadań tekstowych, wykonywanie obliczeń, czytanie tekstu z danymi liczbowymi) • Testu sprawdzającego umiejętności językowe (czytanie tekstu literackiego, pisanie tekstu użytkowego, znajomość słownictwa, umiejętności gramatyczne)

12. Część matematyczna – łatwość testu • 0,59 dla rozwiązywania zadań tekstowych, • 0,70 dla wykonywania obliczeń, • 0,61 dla czytania tekstu. Jak widać, najmniej kłopotów sprawiły uczniom obliczenia, a najwięcej – zadania tekstowe.

14. Propozycje rozwiązań - zadania tekstowe • kłaść większy nacisk na manualne i rysunkowe metody rozwiązywania zadań tekstowych; pozwoli to dzieciom na samodzielne dochodzenie do rozwiązania, • jak najczęściej zachęcać uczniów do samodzielnego poszukiwania rozwiązania zadania, bez wcześniejszego narzucania jakiejkolwiek „obowiązującej” metody; • unikać zadań zbyt prostych; wcale nie budują one motywacji do uczenia się, lecz ją skutecznie niszczą;

15. zawsze nagradzać uczniów za oryginalne rozwiązania zadań, najlepiej wyrażając uznanie dla ich pomysłowości i matematycznego sprytu; wzmacniamy w ten sposób ich twórcze myślenie oraz silnie motywujemy do uczenia się matematyki; • zachęcać uczniów do stosowania przy rozwiązywaniu zadań o realistycznym charakterze różnych narzędzi (w zależności od problematyki zadania): zegarka, termometru, miarki...; • stosować w procesie kształcenia nietypowe zadania: o nadmiarze danych, zawierające w treści odpowiedź…

16. unikać serii podobnych zadań tekstowych; obniżają one motywację do uczenia się, a rozumienie i umiejętność zastępują wytrenowaniem; • ?! unikać wypisywania danych i szukanych; procedura ta zmusza dzieci do skupienia uwagi na wypisanych liczbach, co w efekcie zachęca do mechanicznego manipulowania nimi.

17. Propozycje rozwiązań - obliczenia • pozwalać dzieciom na posługiwanie się różnymi narzędziami przy wykonywaniu obliczeń (liczmany, rysunek, plansza) • jak najczęściej pytać dzieci, jak by wykonały dane obliczenie – i to przed(!) podaniem sposobu jego wykonania; okaże się, że wiele z nich potrafi samodzielnie dojść do wyniku; • prezentować także inne metody wykonywania obliczeń i pokazywać ich użyteczność, ale nie narzucać ich uczniom;

18. stosować gry i zabawy, które pozwolą dzieciom w motywujący i skuteczny sposób rozwijać sprawność rachunkową; po każdej grze warto uświadomić dzieciom, jaki cele edukacyjny miała i czego, dzięki niej, się nauczyły; • zrezygnować ze zwyczaju podawania uczniom gotowych schematów wykonywania obliczeń danego typu oraz utrwalania tych schematów za pomocą serii podobnych przykładów; działania takie mają znacznie mniejszy walor kształcący i są mniej skuteczne, niż to powszechnie się uważa,

19. Propozycje rozwiązań - czytanie tekstu z danymi • wykorzystywania w procesie kształcenia różnorodnych i różnej długości tekstów użytkowych zawierających dane o charakterze matematycznym: dane liczbowe, tabele, wykresy…;

20. Część językowa- łatwość testu • 0,72 dla czytania, • 0,76 dla pisania, • 0,60 dla słownictwa, • 0,77 dla gramatyki. Test badający umiejętności językowe nie sprawił dzieciom zbyt wiele trudności.

22. Propozycje rozwiązań - czytanie tekstu • stwarzanie dzieciom jak najwięcej okazji do wyrażania własnych opinii o przeczytanych tekstach, do dyskusji; • wykorzystywanie do ćwiczeń w czytaniu interesujących, pobudzających do myślenia tekstów także z innych źródeł, a nie tylko z podręcznika; • stawianie zadań wymagających samodzielnego redagowania wypowiedzi pisemnej na temat problemów poruszanych w czytanych tekstach;

23. Propozycje rozwiązań - pisanie • stwarzanie dzieciom w szkole możliwości większej aktywności pisarskiej niż dotychczas, to jest wyjście poza uzupełnianie zdań z lukami w kartach pracy i podręcznikowe ćwiczenia • stwarzanie sytuacji sprzyjających pisaniu jako formie komunikowania się (np. prowadzenie gazetki klasowej, tworzenie własnych książek, albumów, dzienników doświadczeń, pisanie wierszy, wyjaśnianie sposobów rozwiązania problemów matematycznych, opisywanie doświadczeń przyrodniczych)

24. zachęcanie dzieci do uczestnictwa we wzajemnym ocenianiu efektów swojej aktywności pisarskiej, pracy własnej i kolegów; • podejmowanie przez nauczyciela roli konsultanta prac pisarskich dzieci, fachowego doradcy wspierającego wysiłki uczniów, a nie tylko oceniającego i wartościującego efekty pracy uczniów.

25. Propozycje rozwiązań – znajomość słownictwa • organizowanie zabaw i gier słownych, wzbogacających zasób słownikowy dzieci, ułatwiających poznawanie znaczeń wyrazów w różnym kontekście; • tworzenie przez dzieci indywidualnych słowniczków (obejmujących ulubione wyrazy, ciekawe sformułowania, oryginalne, rzadko używane wyrażenia); • stosowanie ćwiczeń frazeologicznych w połączeniu z twórczym pisaniem tekstów oraz ich stylistycznym przekształcaniem (np. na poważnie, żartobliwie);

26. Propozycje rozwiązań– umiejętności gramatyczne • umożliwienie dzieciom eksperymentowania z uzupełnianiem zdań według ich własnych pomysłów, konstruowanie rozumienia części mowy i zasad gramatycznych w praktyce. • analizowanie przez dzieci własnych tekstów pisanych, ćwiczenia w przekształcaniu zdań i obserwowanie skutków, możliwości i ograniczeń tego typu zadań, dzięki czemu zyskują one świadomość znaczenia konstrukcji składniowej wypowiedzenia

27. Kompetencje nauczyciela kształcenia zintegrowanego • Źródła: Badania w ramach projektu realizowanego przez CKE „Badanie umiejętności podstawowych uczniów trzecich klas szkoły podstawowej 2009 rok • Narzędzia: - wywiady z nauczycielami klas III • wywiady z nauczycielami klas IV • obserwacje zajęć w klasach III

28. Stosowane przez nauczycielki klas III metody nauczania na podstawie wywiadów • Badane nauczycielki deklarują, że stosują różne metody aktywizujące, problemowe. • Część nauczycielek potrafi wymienić kilka metod, ale z opisu ich zastosowania wynika, że nie do końca rozumieją ich istotę • Niektóre z nich mylą metody z formami organizacyjnymi , podając np. pracę grupowa jako metodę aktywizującą

29. Bez względu na wyniki badań swoich uczniów, nauczycielki miały problem z nazewnictwem metod nauczania oraz ich rozumieniem i interpretowaniem

30. Najczęstsze błędy nauczycieli na podstawie obserwowanych zajęć • Obserwacja zajęć nie potwierdziła zapewnień nauczycieli , że stosują metody aktywne • Najczęściej były to zajęcia prowadzone metodami podającymi, w których działania uczniów były odtwórcze ( na 78 obserwacji tylko na 8 można było zobaczyć przejawy dziecięcej twórczości) • W większości (58 zajęć) była to praca z całą klasą, - częściej stosowały pracę w grupach lub parach szkoły o wyższych wynikach

31. Nauczyciele zadają uczniom mnóstwo poleceń pytań, najczęściej sprawdzających wiedzę lub o charakterze organizacyjnym • stawiają natomiast bardzo mało pytań otwartych, służących zaangażowaniu uczniów • Podpowiadają uczniom, zamiast czekać na odpowiedzi uczniów • Nie pozwalają uczniom na własne pomysły, często ignorują ich propozycje

32. Jak doskonalić umiejętności uczniów klas I-III? • Nie popełniajmy błędów, które pokazują, że to nauczyciel i program jest najważniejszy • Pozwólmy uczniowi na własne dochodzenie do wiedzy • Rozwijajmy jego twórczość • Dajmy mu trochę samodzielności • Wybierzmy starannie metody aktywne • Dostosujmy sposób pracy do zmieniających się możliwości uczniów i ich wieku ( formy gier i zabaw, poznawanie świata wielozmysłowo)

33. Publikacje opracowane w ramach projektu: • Mirosław Dąbrowski „Pozwólmy dzieciom myśleć! O umiejętnościach matematycznych polskich trzecioklasistów” • Małgorzata Żytko POZWÓLMY DZIECIOM MÓWIĆ  I PISAĆ w kontekście badań umiejętności językowych trzecioklasistów • Alina Kalinowska POZWÓLMY DZIECIOM DZIAŁAĆ mity i fakty o rozwijaniu myślenia matematycznego • Małgorzata Dagiel Pozwólmy dzieciom bawić się słowami – o doświadczeniach językowych trzecioklasistów

34. NAUCZYCIEL KSZTAŁCENIA ZINTEGROWANEGO 2008 – WIELE RÓŻNYCH ŚWIATÓW? Raport z badań pod red. Małgorzaty Dagiel i Małgorzaty Żytko • TRZECIOKLASISTA I JEGO NAUCZYCIEL Raport z badań ilościowych 2008pod redakcją Mirosława Dąbrowskiego • Ogólnopolskie Badanie Umiejętności Trzecioklasistów Raport OBUT 2011 pod redakcją Anny Pregler i Ewy Wiatrak

35. źródła: • Strona internetowa: http://trzecioklasista.cke-efs.pl/