سیستم عصبی

1. Nervous System D. Mohammad Gholami تهیه کننده: university of medical sciences Iran سیستم عصبی

2. مروری بر آناتومی و فیزیولوژی • سیستم عصبی شامل : • سیستم عصبی مرکزی ( CNS) • مغز(BRAIN ) • نخاع • سیستم عصبی محیطی ( PNS ) • اعصاب مخچه ای و نخاعی

3. عملکرد سیستم عصبی کنترل کلیه فعالیتهای: حسی – حرکتی – خودکار – ادراکی و رفتاری انسان

4. سیستم عصبی تشکیل شده از : • 10 میلیون نورون حسی ( وظیفه آنها ارسال اطلاعات مربوط به محیطهای داخلی و خارجی به داخل مغز است ) • 500000 نورون حرکتی ( فعالیت عضلات و غدد را کنترل می کنند ) • خود مغز 20 بیلیون سلول عصبی دارد ( وظایفی شامل برقراری ارتباط میان راههای حسی و حرکتی – کنترل فرایندهای انجام شده در بدن و هدایت کلیه فعالیت های جسمی – روانی و بیولوژیکی را از طریق ارسال پیامهای الکتریکی و شیمیایی بر عهده دارند )

5. سلولهای سیستم عصبیNEURON • نورونها واحد اصلی در مغزهستند

6. انتقال دهنده های عصبی • استیل کولین (انتقال دهنده اصلی ) • سروتونین • دوپامین • نور اپی نفرین • گاما آمینو بوتیریک اسید • انکفالین – اندورفین

7. سیستم عصبی مرکزی ( CNS) مغز 2 درصد کل بدن را تشکیل میدهد • وزن تقریبی آن 1400- 1200گرم است • مغز شامل : • مخ : شامل ( دو نیمکره – تالاموس- هیپوتالاموس و عقده های قاعده ایی است ) • ساقه مغز شامل (مغز میانی – پل – بصل ا لنخاع و اتصال دو عصب جمجمه ایی دو و چهار از طریق عصب هفت است ) • مخچه(CEREBELLUM )

8. نیمکره مغز

9. بخش خارجی مخ از ماده خاکستری بخش داخلی مخ از ماده سفید که شامل بافت محافظ است مخ

10. جمجمهSKULL

11. اعمال لوب فرونتال(FRONTAL) شامل : تمركز – تفكر انتزاعي – حافظه – ذخيره سازي – عملكرد حركتي • اعمال لوب پاريتال(PARIETAL)شامل : تجزيه و تحليل اطلاعات حسي – مراكز حسي – آگاهي از وضعيت بدن – جهت يابي در فضا • اعمال لوب تمپورال(TEMPORAL) شامل : تفسير گر شنوايي و بينايي – گيرنده شنوايي –سوماتيزاسيون (تبديل ذهني به نشانه بدني) • اعمال لوب پس سري(OCCIPITAL) : تفسير پيامهاي بينايي

12. تالاموس : thalamus • در طرفين بطن سوم قرار دارد (مغز از دو بطن جانبي و بطن سوم و چهارم تشكيل شده ) • ايستگاه تقويت كننده براي كليه حسها بجز حس بويايي • كليه ايمپالسها مربوط به حافظه – احساس و درد از اين ناحيه ميگذرد

13. هيپو تالاموس : hypothalamus • عملكرد سيستم درون ريز و تنظيم ترشحات هورموني هيپو فيز – مركز گرسنگي – كنترل درجه حرارت – سيكل خواب و بيداري – فشار خون – رفتار جنسي – پاسخهاي عاطفي – تنظيم سيستم عصبي خودكار

14. هیپوفیز • هیپوفیز یا pituitary gland ، غده کوچکی است در زیر مغز و درون حفره استخوان شب پره که 0.5 تا 1.5 گرم وزن دارد. • به هیپوتالاموس متصل است • از نظر جنینی دارای منشا دو گانه عصبی و اکتودرمی است. این غده شامل دو قسمت است: نوروهیپوفیز یا هیپوفیز عصبی که در ارتباط با بطن سوم مغزی است و آدنوهیپوفیز یا هیپوفیز غده‌ای.

15. ارتباط هیپوفیز و هیپوتالاموس • گرچه هورمونهای مترشحه از لوب قدامی هیپوفیز فعالیت اکثر غدد داخلی را کنترل می‌کنند ولی خود این سلولها نیز توسط فاکتورهای آزاد کننده و مهارکننده که عمدتا از بخش هیپوتالاموس ترشح می‌شوند، کنترل می‌شوند. این فاکتورها توسط نورونهای ترشحی هیپوتالاموس ترشح و در برجستگی میانی آزاد می‌شوند و سپس توسط سیستم پورت هیپوفیزی به لوب قدامی می‌رسند.

16. تالاموس – هیپوتالاموس – مخچه

18. ساقه مغز brain stem • ساقه مغز شامل : مغز مياني – پل – بصل النخاع • مغز مياني پل و مخچه را به نيمكره ها مرتبط ميكند • مبدا اعصاب جمجمه اي 3و4 مغز مياني است • پل در قسمت جلوي مخچه مابين مغز مياني و بصل النخاع واقع شده و پلي است ميان دو نيمه مخچه وميان بصل النخاع و مخ • عصب 5 در پل از طريق عصب 8 با مغز در ارتباط است

19. ادامه • پل دارای اعصاب حسی و حرکتی است • در کنترل فعالیت قلب – تنفس و فشار خون دخالت دارد

20. بصل النخاع • بصل النخاع رشته هاي عصبي حركتي را از مغز به طناب نخاعي و رشته هاي عصبي حسي را از نخاع به مغز منتقل ميكند • عصب 9 از طريق عصب 12 و داخل بصل النخاع به مغز مرتبط ميشود

21. مخچه cerebellum • مخچه توسط يك لايه از سخت شامه به نام چادرينه از نيمكره ها جدا ميشود • هر دو عمل بازدارنده و تحریک کننده را انجام میدهد • مخچه مسئول هماهنگي حركات بدن – حركات دقيق – تعادل – حس وضعيت است

22. اندامهای محافظ مغز • مننژ(Meninges) يك بافت پيوندي فيبروزه است كه مغز و طناب نخاعي را ميپوشاند و مسئول تغذيه آن است • لایه های مننژ شامل : • سخت شامه Pia mater • عنکبوتیه Arachnoid space • نرم شامه Dura mater

23. مایع مغزی – نخاعی c.s.f • سیستم عصبی مرکزی در درون مایعی به نام مایع مغزی نخاعی قرار گرفته که این مایع هم به عنوان یک ضربه گیر ، سیستم عصبی مرکزی را در مقابل ضربات مکانیکی حفظ می‌نماید و هم برای فعالیتهای متابولیکی آن ضروری است. حجم این مایع که عمدتا از رگهای خونی شبکه کروئید و به مقدار کمتر از عروق نرم شامه و بافت مغزی نشات می‌گیرد، بین 80 تا 150 میلی‌لیتر متغیر می‌باشد.

24. ادامه • CSFمایعی شفاف – بیرنگ وبا وزن مخصوص 007/1 • در بطنهای مغز تولید ودر اطراف مغز و نخاع قرار میگیرد • سوراخ مونرو(Monro) ترشحات بطنهای جانبی را به بطن سوم تخلیه میکند • مجرای سیلویوسمایع را از بطن سوم به چهارم تخلیه میکند • سپس به فضای زیر عنکبوتیهو قسمتهای تحتانی طناب نخاعی میرسد

25. ادامه • بعد از این مسیر به مغز برگشته و توسط پرزهای عنکبوتیه(A . Villosity )) جذب میشود • تركيب شيميايي شامل : پروتئين – گلوكز – كلرايد – ايمنوگلوبولين – گلبول سفيد- گلبول قرمز ندارد

26. جریان خون مغز • 15 درصد برون ده قلب (750)میلی لیتر خون در دقیقه توسط جریان خون مغز دریافت میشود • نیاز های متابولیکی مغز فقط توسط جریان خون تامین میشود • مسیرهای خونی در مغز کاملا“منحصر به فرد است ( زیرا برخلاف نیروی جاذبه حرکت میکند ) • شریانها از پائین پر و وریدها از بالا تخلیه میگردند • چون جريانهاي فرعي ندارد نمي تواند با كمبود جريان خون مواجه شود

27. شریانهاArterials brain • خون شریانی مغز توسط دوشریان کاروتید داخلی و دو شریان مهره ای(basilar Artery ) تامین میشود • محل دو شاخه شدن کاروتید مشترک --- کاروتید داخلی --- تامین جریان خون قدامی مغز • شریانهای زیر ترقوه (vertebral . A)---- شریانهای مهره ای دوطرف گردن --- عبور از سوراخ مگنوم ---- داخل جمجمه ---- پیوند دو شاخه در ساقه مغز --- تشکیل شریان قاعده ای --- تامین جریان خون خلفی مغز

28. ادامه • در اطراف هیپو فیز از اتصال کاروتید داخلی و شریان مهره ای حلقه ویلیس شکل میگیرد • از انشعابات کاروتید داخلی شریانهای : • مغزی قدامی – میانی • ارتباطی قدامی و خلفی ایجاد میشود

29. ادامه • اگر شریانی به علت اسپاسم عروقی – آمبولی ویا ترومبوز مسدود شود نورونهای انتهایی از جریان خون محروم و از بین میروند در نتیجه باعث بروز سکته مغزی)CVA ) میشود

30. وریدها ی مغزی • درناژوریدی مانند سایر مناطق از گردش شریانی پیروی نمیکنند • وریدها ابتدا به سطح مغز میایند • اتصال به سایر وریدهای بزرگتر • از طریق فضای زیر عنکبوتیه در سینوسهای سخت شامه تخلیه میشوند (همان کانالهای عروقی ) • سپس خون وریدی از طریق ورید ژوگولار داخلی به قلب برمیگردد • وریدهای مغزی فاقد دریچه لانه کبوتری هستند

31. سد خونی – مغزی • تزریق مواد رنگی به دستگاه گردش خون نشان می‌دهد که مواد رنگی در همه بافتها غیر از سیستم عصبی مرکزی قابل ردیابی است. این امر بیانگر نوعی سد بین خون و سیستم عصبی مرکزی می‌باشد که اصطلاحا“ سد خونی مغزی نام گرفته است. (B.B.B)

32. آناتومی طناب نخاعیspinal cord • نخاع به صورت یک استوانه طویل و نازک است که از نیمکره های مغز ادامه یافته و رابط مغز و اندام محیطی است • حدود 45 سانتیمتر طول با ضخامت یک انگشت • از سوراخ مگنوم (foramen magnum)شروع و تا لبه تحتانی اولین مهره کمری امتداد دارد • سپس یک رشته فیبروزه به نام مخروط نخاعی را تشکیل میدهد • در زیر دومین مهره کمری به دلیل شباهت رشته های عصبی و امتداد مخروط نخاعی به دم اسب به نام الیاف دم اسبی معروف است

34. ادامه • در انسان 31 جفت عصب نخاعی وجود دارد. • اعصاب نخاعی به ترتیب از گردن تا کمر قرار دارند • هر یک از آنها به قسمت خاصی از بدن مربوطند.

35. نخاع • ماده سفید(with mater) در بخش خارجی و ماده خاکستری(gray mater) در بخش داخلی‌تر قرار دارد.(بر خلاف مغز ) • بخش سفید نخاع از اکسونهایی ساخته شده است که سطوح مختلف نخاع را بهم مربوط می‌سازند و ارتباط نخاع و مغز را تامین می‌کنند. • رنگ سفید این بخش به علت وجود میلین در اکسونها است. • تارهای عصبی بخش سفید به صورت دسته‌های عصبی قرار گرفته‌اند که برخی از آنها جریانهای عصبی را از مغز به سوی اندامها و برخی دیگر امواج عصبی را از اندامها به سوی مغز می‌برند (راههای عصبی )

36. ادامه • ریشه‌های خلفی نخاع از تارهای عصبی حسی و ریشه‌های قدامی آن از تارهای عصبی حرکتی تشکیل شده است و قطع شدن آنها به ترتیب باعث ایجاد بی‌حسی یا فلج در اندامهای وابسته می‌شود

37. مقطع نخاع • در مقطع نخاع ، ماده خاکستری که در وسط ماده سفید قرار دارد، تقریبا به شکل حرف H به نظر می‌رسد. یعنی دارای دو نیمه جانبی است که بوسیله یک بخش رابط به یکدیگر مربوطند. رنگ خاکستری این بخش نشانه فقدان میلین و وجود اجسام سلولی نورونها در آن است. در وسط ماده خاکستری مجرای مرکزی نخاع قرار دارد. قطر این مجرا در انتهای نخاع ، یعنی در ناحیه مخروط نخاعی بیشتر است. ماده خاکستری در دو طرف مجرای مرکزی نخاع به دو نیمه قدامی و خلفی تقسیم می‌شود که به ترتیب شاخهای قدامی و شاخهای خلفی ، نامیده می‌شوند.

38. ادامه • اجسام سلولی نورونها در بعضی نواحی ماده خاکستری با هم جمع شده و هسته‌های بخش خاکستری نخاع را می‌سازند. قسمت جلویی ماده خاکستری نقش حرکتی دارد. بخش خلفی ماده خاکستری نخاع عمل حسی دارد و پیامهای آورنده مختلف از نواحی پوستی ، عضلات و احشایی دریافت می‌دارد.

39. پرده‌های نخاع 1)سخت شامه • پرده سختی است متشکل از بافت همبندی متراکم که سطح خارجی آن در مجاورت پریوست استخوانها قرار گرفته است. در نخاع ، سخت شامه بوسیله فضایی به نام فضای اپیدورال از پریوست جدا شده و اتصال آن به پریوست محدود به یک سری لیگامان موسوم به لیگامانهای دندانه‌ای است.

40. ادامه • 2)عنکبوتیه • پرده ظریفی است از الیاف کلاژن و الاستیک که فاقد رگهای خونی است. قسمتی از عنکبوتیه که در مجاورت سخت شامه قرار دارد به صورت پرده‌ای صاف می‌باشد که توسط استطاله‌های ظریفی شبیه تارهای عنکبوت با نرم شامه مرتبط می‌گردد. فضای موجود بین این استطاله‌ها فضای زیر عنکبوتیه را تشکیل می‌دهند که حاوی مایع مغزی نخاعی و محل عبور رگهای خونی است. عنکبوتیه در همه جا توسط سلولهای پهن و سنگفرشی پوشیده شده است.

41. ادامه • 3)نرم شامه • لایه ظریفی از بافت همبند شل و پر عروق می‌باشد که عمدتا از الیاف کلاژن و الاستیک تشکیل شده و بوسیله سلولهای پوششی پهن و سنگفرشی پوشیده شده است. اگر چه نرم شامه در مجاورت نزدیک بافت عصبی قرار گرفته ، ولی بوسیله زواید سلولهای گلیال از بافت عصبی جدا شده و در تماس مستقیم با آن نمی‌باشد. این پرده ظریف در تمام چینهای بافت عصبی مرکزی نفوذ کرده و همراه با رگهای خونی به درون بافت عصبی نیز راه دارد.

42. ساختمان تشریحی ماده خاکستری نخاع • شاخ پشتی ماده خاکستری • شاخ پشتی ماده خاکستری یک ناحیه حسی است که نورونهای حسی موجود در آن بوسیله سیناپس با رشته‌های حسی وارده به آن اطلاعات دریافت شده ازمحیط را به سایر قسمتهای نخاع و یا مراکز بالاتر منتقل می‌کنند.. .

43. ادامه • شاخ شکمی ماده خاکستری • شاخ شکمی ماده خاکستری ، در مقایسه با شاخ پشتی یک ناحیه حرکتی می‌باشد که حاوی جسم سلولی نورونهای حرکتی سوماتیک است و آکسون آنها از طریق ریشه‌های قدامی نخاع را ترک کرده و به ارگانهای عامل ختم می‌گردند

44. ادامه • شاخ جانبی • به صورت يك برآمدگي از طرفين خط عرضي H در ماده خاكستري است • داراي سلولهايي است كه به بالا رفتن رشته هاي عصبي خودكار بخش سمپاتيك كمك ميكند • محل آنها در ناحيه قفسه سينه اي طناب نخاعي است

45. ساختمان تشریحی ماده سفید نخاع • ماده سفید نخاع از رشته‌های میلین‌دار و بدون میلین و سلولهای گلیال تشکیل شده‌اند، • دسته اي از رشته ها كه به طور مشترك عمل ميكنند راهها ي عصبي ناميده ميشوند • 6 راه بالا رو و 8 راه پائين رو • راه قشري – نخاعي در اعمال ارادي عضلات • راه رابرو اسپينال و رتيكو لو اسپينال مربوط به حركات غير ارادي عضلات است .

46. ستون مهره ای • ستون مهره ایی طناب نخاعی را احاطه نموده و از آن محافظت میکند • و از 7 مهره گردنی – 12 مهره سینه ای – 5 مهره کمری و استخوان خاجی که شامل 5 مهره و استخوان دنبالچه است تشکیل شده • ریشه های عصبی از طریق سوراخ بین مهره ای ستون مهره ها را ترک میکنند • به استثنای اولین و دومین مهره گردنی و مهره های خاجی و دنبالچه ای تمامی مهره ها توسط دیسک هایی از هم جدا میشوند

47. ستون مهره ها • طول ستون مهره‌ها در مردان 70 سانتیمتر و در زنان 60 سانتیمتر است و 4/1 طول یک ستون مهره‌ای رادیسکهای بین مهره‌ای تشکیل می‌دهند

48. ادامه • ساختمان یک مهره معمولی • هر مهره از یک بخش قدامی (تنه) و یک بخش خلفی (قوس مهره‌ای) ساخته شده و سوراخ مهره‌ای در بین این دو بخش قرار دارد در مجموع هر مهره از قسمتهای زیر تشکیل شده است:

49. ادامه تنه مهره: • دارای 5 سطح فوقانی ، تحتانی ، خلفی و طرفی است. • سطح خلفی ، حد قدامی کانال نخاعی را می‌سازد • سطح فوقانی و تحتانی محل قرارگیری دیسک بین مهره‌هاست. • تنه مهره در تحمل وزن بدن شرکت می‌نماید.

50. ادامه قوس مهره‌ای که از نخاع محافظت می‌کند و از قسمتهای زیر تشکیل شده است. • یک جفت پایه (Pedicle) که قسمتهای قدامی طرفی قوس مهره‌ای را تشکیل می‌دهد • .یک جفت تیغه (Laminae) که قسمتهای خلفی قوس مهره‌ای را بوجود می‌آورند • هفت زایده که شامل 4 زایده مفصلی (2 تا فوقانی و 2 تا تحتانی) ، دو زایده عرضی و یک زایده شوکی می‌باشد.