مقدمه

1. . مقدمه زمانی رؤسای دو شرکت در یک صنعت با هم رقابت می کردند . این دو رئیس تصمیم گرفتند که به دامن طبیعت پناه ببرند ، در آنجا چادر بزنند و درباره ادغام احتمالی دو شرکت به بحث بپردازند . این دو نفر در نقطه ای دور دست در دل جنگل های انبوه چادر زدند . ناگهان متوجه شدند که یک خرس قهوه ای رنگ در برابر انها روی دو پای عقب خود ایستاده و خرناس می کشد . اولین رئیس به سرعت یک جفت کفش ورزشی از کیف دستی خود بیرون اورد . دومین رئیس گفت : « جناب ، شما نمی توانید از این خرس تندتر بدوید » . رئیس اول پاسخ داد : « شاید من نتوانم از این خرس تندتر بدوم ، ولی تردیدی ندارم که می توانم تندتر از شما بدوم !» این داستان تصویری از مفهوم مدیریت استراتژیک ارائه می کند.

2. تعريف مديريتاستراتژيک(Strategic Management): • هنر و علم تدوین ، اجرا و ارزیابی تصمیمات ،وظیفه ای چند گانه که سازمان را قادر می سازد به هدف های بلندمدت خود دست یابد.

3. . .

4. . • مسأله هایی که در زمینه تدوین استراتژی ها مطرح می شوند ، عبارتند از: • 1- تعیین نوع فعالیتی که شرکت می خواهد به آن بپردازد . • 2- فعالیت هایی را که می خواهد ازآنها خارج شود . • 3- شیوه تخصیص منابع . • 4- تصمیم گیری درباره گسترش دادن یا متنوع ساختن فعالیت ها . • 5- تصمیم گیری درمورد ورود به بازارهای بین الملل .

5. . اجرای استراتژی ها ایجاب می کند که : سازمان هدف های سالانه در نظر بگیرد، سیاست ها را تعیین کند ، در کارکنان انگیزه ایجاد نماید، منابع را به گونه ای تخصیص دهد که استراتژی های تدوین شده به اجرا درآید .

6. اصولاً ارزیابی استراتژی ها بدین معنی است که باید در این مورد اطلاعاتی را گرد آوری کرد . همه استراتژی ها دستخوش تغییرات آینده قرار می گیرند ، زیرا عوامل داخلی و خارجی به صورت دائم در حال تغییر هستند . برای ارزیابی استراتژی ها سه فعالیت عمده به شرح زیر انجام می شوند : 1- بررسی عوامل داخلی و خارجی که پایه و اساس استراتژی های کنونی قرار گرفته اند . 2- محاسبه و سنجش عملکردها . 3- اقدامات اصلاحی .

7. سلسله مراتب سازمانی در یک سازمان بزرگ فعالیتهایی که در زمینه تدوین، اجرا و ارزیابی استراتژی ها انجام می شود در سه سطح از مدیریت ( سلسله مراتب سازمانی ) انجام می گیرد . سلسله مراتب سازمانی عبارتند از : 1- سطح کل شرکت . 2- بخش یا واحد تجاری استراتژیک . 3- سطح وظیفه .

8. اصطلاحات کليدی در مديريت استراتژيک  استراتژيست ها: استراتژیست ها افرادی هستند که مسئول موفقیت یا شکست سازمان می باشند . استراتژیست ها دارای عنوان های مختلف شغلی هستند ، مانند مدیرعامل ، رئیس ، مالک ، رئیس هیأت مدیره ، مدیر اجرایی ، رئیس دانشگاه ، رئیس دانشکده یا کارافرین . سه پژوهشگر به نام های جوناس ، فرای و سری واستوا بر این باورند که در هر سازمان استراتژیست ها عهده دار سه مسئولیت اصلی هستند : ایجاد یک بستر برای تغییر ، ایجاد تعهد و احساس مالکیت و ایجاد توازن بین ثبات و نوآوری .

9. بيانيه مأموريت (Mission Statement): • بیانیه مأموریت سندی است که یک سازمان را از سایر سازمان های مشابه متمایز می نماید . مأموریت سازمان نشان دهنده طیف فعالیت ، از نظر محصول و بازار می شود . در بیانیه مأموریت پرسشی که پیش روی همه استراتژیست ها وجود دارد ، مطرح می شود یعنی : « ما به چه کاری مشغول هستیم ؟ یک رسالت بیانگر ارزش ها و اولویت های یک سازمان است . مأموریت یا رسالت باعث می شود که استراتژیست ها درباره ماهیت و دامنه فعالیت های کنونی شرکت بیندیشند و نیز جذابیت های بالقوه بازارها و فعالیت های آن را مورد ارزیابی قرار دهند . رسالت یا مأموریت سازمان نموداری است که مسیر اینده سازمان را مشخص می نماید .

10. فرصتها و تهديدات خارجی (External opportunities and Threats): مقصود از فرصت ها و تهدیدات خارجی رویدادها و روندهای اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، بوم شناسی ، محیطی ، سیاسی ، قانونی ، دولتی، فن اوری و رقابتی است که می توانند به میزان زیادی درآینده به سازمان منفعت با زیان برسانند.

11. نقاط قوت و ضعف داخلی (Internal Strengths and Weaknesses): نقاط قوت و ضعف داخلی در زمره فعالیت های قابل کنترل سازمان قرار می گیرند که سازمان انها را به شیوه ای بسیار عالی یا بسیار ضعیف انجام می دهد . انها در سایه فعالیت های مدیریتی ، بازاریابی ، امور مالی ( حسابداری )، تولید ( عملیات ) ، تحقیق و توسعه و سیستم های اطلاعات رایانه ای به وجود می آیند . یکی از فعالیتهای اصلی و ضروری مدیریت استراتژیک این است که نقاط قوت و ضعف دوایر و واحدهای سازمان را شناسایی و انها را ارزیابی کند . .

12. هدف های بلند مدت (Long-Term Objectives): میتوان هدف های بلندمدت را به صورت نتیجه های خاصی که سازمان میکوشد در تامین ماموریت خود به دست آورد ، تعریف کرد . مقصود از دوره بلندمدت ، دوره ای است که بیش از یک سال باشد . از نظر این هدف ها برای موفقیت سازمان لازم و ضروری هستند که تعیین کننده مسیر شرکت می باشند . انها به شرکت کمک می کنند: ارزیابی ها را انجام دهد , هم افرازایی کند , اولویت ها را تعیین نماید , امور را هماهنگ کند , برای برنامه ریزی ، سازماندهی ، ایجاد انگیزه در کارکنان و کنترل فعالیت های شرکت به شیوه ای اثر بخش عمل نماید . هدف های بلندمدت می توانند : چالشگر , قابل سنجش ,باثبات , معقول , روشن باشد.

13. سياست ها (Policies): سیاست ابزاری است که بدان وسیله می توان به هدف های سالانه دست یافت . مقصود از سیاست ، رهنمودها، مقررات و رویه هایی است که شرکت برای دستیابی به هدف های اعلان شده رعایت می کند .

14. استراتژی ها: • بد نیست ابتدا به ریشه لغوی استراتژی اشاره ای شود. واژه استراتژی(strategy) از ریشه یونانی strategema به معنای فرمانده ارتش ،مرکب از stratos به معنی ارتش و ago به معنای رهبر گرفته شده است. مفهوم استراتژی ابتدا به معنای فن هدایت ، تطبیق و هماهنگ سازی نیروها جهت نیل به اهداف جنگ در علوم نظامی بکار گرفته شد.سپس تئوریسین های علم مدیریت ،استراتژی را چگونگی تخصیص مطلوب منابع کمیاب ، جهت رسیدن به اهداف اقتصادی تعریف کردند. استراتژی تعیین کننده زمینه های فعالیت در محیطی پیچیده و پویا و ابزاری است که به عنصر انسانی در یک نظام سازمانی حیات بخشیده ، افراد را به حرکت وا می دارد. آنسوف (Ansoff) به عنوان اولین دانشمندی که استراتژی را به شکل جامع و معنادار توضیح داد، معتقد است که هر چقدر بین اهداف و فعالیت های فعلی سازمان سازگاری بیشتری وجود داشته باشد ، نرخ رشد و توسعه بزرگتر و منظم تر خواهد بود. به عقیده این متفکر ، اولین موضوع در تعیین استراتژی ، انتخاب زمینه های فعالیت است که می بایست منطبق با اهداف باشند . از سوی دیگر مهم ترین مساله ای که باید در این انتخاب مورد توجه قرار گیرد ، ایجاد رابطه ای مشترک بین فعالیت های انتخاب شده است. به عبارت دیگر ، استراتژی تعیین کننده انجام فعالیت هایی است که برای تحقق و دستیابی به اهداف ضروری به نظر می رسد.

15. گرین لی بر این باور است که مدیریت استراتژیک منافع زیر را نصیب شرکت می نماید : باعث می شود که شرکت از فرصت ها اگاهی یابد ، آنها را بشناسد ، اولویت بندی کند و از آنها بهره برداری نماید . به شرکت دیدگاهی عینی می دهد تا از ان زاویه به مسائل مدیریت نگاه کند . برای ایجاد هماهنگی و اعمال کنترل بر فعالیت ها ، چارچوبی مناسب ارائه می کند . اثرات شرایط نامطلوب و تغییرات نامساعد را به حداقل ممکن می رساند . موجب می شود که تصمیمات اصلی به گونه ای گرفته شود که هدف های بلندمدت و پیش بینی شده مورد حمایت بیشتری قرار گیرد . برای شرکت این امکان را به وجود می آورد تا زمان و منابع را به شیوه ای اثر بخش تر به فرصت های شناخته شده تخصیص دهد . باعث می شود تا وقت و منابع کمتری صرف اصلاح خطاها و تصمیماتی که به صورت ضرب الاجل گرفته می شود ، گردد . برای ایجاد ارتباط بین کارکنان شرکت چارچوبی را ارائه می نماید . به سازمان کمک می کند تا رفتار افراد هماهنگ و یکپارچه شود . مبنایی ارائه می کند تا بتوان بدان وسیله مسولیت یکایک افراد را به صورتی مشخص تعیین کرد . اینده نگری و فکر درباره آینده را تقویت می کند . برای حل مسائل و سود جستن از فرصت ها ، روشی ارائه می کند که مبتنی بر همکاری ، انسجام و شور و علاقه ( به کار و سازمان ) است . موجب تقویت نگرش خوشبینانه نسبت به تغییر می شود . باعث می شود که مدیریت شرکت داریا نوعی نظم و رسمیت گردد

16. ویژگیهای تصمیمهای استراتژیک : نادر بودن : تصمیمهای استراتژیک اتفاقی هستند و مشخصا" سابقه ای برای پیگیری و دنبال کردن ندارند . نتیجه محور بودن : تصمیمهای استراتژیک منابع قابل توجهی را جذب می کنند و تعهد جدی سازمان را می طلبند . هدایتگر بدون : تصمیمهای استراتژیک را میتوان در تصمیمهای کم اهمیت تر و انتخاب اقدامات بعدی در سازمان ، مورد توجه و استفاده قرار داد .

17. . در مرحله برنامه ریزی استراتژِیک هدف اصلی فرموله کردن استراتژی طی فازبندی زیر می باشد .

18. فرموله کردن استراتژی o       فاز اول ورود داده ها : که شامل بررسی فضای داخلی سازمان ( IFE) ، بررسی محیط خارجی (EFE) و وضعیت رقابتی شرکت (CPM) می باشد .

19. فرموله کردن استراتژی oفاز دوم تلفیق داده ها : مدلهایی که با استفاده از آن استراتژی های ممکن تعیین می گردد . oIEM : ماتریس عوامل داخلی خارجی . oSWOT : ماتریس تلفیق نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهدیدها . oGSM : ماتریس استراتژی های اصلی . oBCG : ماتریس گروه مشاورین بوستن . oSPACE : ماتریس ارزیابی و موقعیت استراتژیک . o       مک کنزی / GE : مدل جذابیت صنعت (بازار) – تسلط بر بازار . oTHE SHELL / DPM MODEL oTHE PRODUCT - MARKET EVELUTION PORTFOLIO MODEL : مدل تورفولیوی تکامل محصول – بازار . oTHE ADL LIFE – CYCLE MODEL مدل ای دی ال – دوره عمر . oTHE RISK – RETURN MODEL : مدل ریسک – بازده .

20. فرموله کردن استراتژی • فاز سوم انتخاب استراتژی ممکن : • در این فاز بهترین استراتژی یا استراتژی ها انتخاب می گردد . در این مرحله مدل QSPM جهت کمی کردن اطلاعات فاز تلفیق داده ها تشریح خواهد شد .

21. فرموله کردن استراتژی در مرحله فرموله کردن استراتژی ، اولین قدم جمع آوری داده ها ست که شامل مراحل زیر می باشد : 1.    بررسی محیط خارجی EFE 2.    بررسی عوامل داخلی IFE 3.    مقایسه با رقبا CPM

22. ارزیابی محیط خارجی :(EXTERNEL FACTORS EVELUETION) ارزیابی خارجی بمنظور تشخیص و بررسی رویدادهای خارج از کنترل مستقیم سازمان انجام می شود .

23. هدف ارزیابی خارجی : در ارزیابی محیط خارجی به دنبال کشف: - فرصت های اصلی - تهدیدهای اصلی

24. تقسیم بندی عوامل مهم خارجی : 1.    نیروهای اقتصادی 2.    نیروهای اجتماعی ، فرهنگی و مردمی 3.    نیروهای رقابتی 4.    نیروهای تکنولوژیک 5.    نیروهای سیاسی ، حکومتی و قانونی.

25. انواع استراتژی ها : • یک سازمان می تواند از 13 نوع استراتژی استفاده نماید ، آنها بدین قرارند : • یکپارچگی عمودی به بالا . • یکپارچگی عمودی به پایین . • یکپارچگی افقی . • رسوخ در بازار . • توسعه بازار . • توسعه محصول . • تنوع همگون . • تنوع ناهمگون . • تنوع افقی . • مشارکت . • کاهش . • واگذاری . • انحلال

26. استراتژی های گوناگون یکپارگی عمودی به پایین : به دست اوردن مالکیت یا افزایش کنترل بر سیستم توزیع یا خرده فروشی ها یکپارچگی عمومی به بالا: به دست آوردن مالکیت یا افزایش کنترل بر شرکت های رقیب یکپارچگی افقی : به دست آوردن مالکیت یا افزایش کنترل بر عرضه کنندگان مواد اولی

27. استراتژی های گوناگون رسوخ در بازار: بالابردن فروش از طریق بهبود بخشیدن به محصولات و خدمات کنونی یا عرضه نوع جدید آن محصولات و خدمات توسعه بازار : عرضه خدمات و محصولات کنونی به مناطق جغرافیایی جدید توسعه محصول : بالا بردن سهم بازار برای محصولات یا خدمات کنونی از مجرای افزایش تلاش هایی که در زمینه بازاریابی انجام می شود

28. استراتژی های گوناگون تنوع همگون : افزودن محصولات و خدمات جدید ولی مرتبط تنوع ناهمگون : افزودن محصولات و خدمات جدید و غیر مرتبط تنوع افقی: افزودن محصولات و خدمات جدید و غیر مرتبط برای مشتریان کنونی

29. استراتژی های گوناگون مشارکت : یک یا دو شرکت تشکیل یک سازمان جداگانه می دهند تا به هدف های مشترک خاصی دست یابند کاهش : گروه بندی جدید در هزینه و دارایی برای معکوس کردن سیر نزولی فروش و سود واگذاری : فروش یک واحد مستقل یا بخشی از یک سازمان انحلال : با توجه به ارزش یکایک دارایی ها ، فروش تمام دارایی های شرکت

30. نقش هیئت مدیره در مدیریت استراتژیک نقش هیئت مدیره در مدیریت استراتژیک انجام و اجرای سه وظیفه اصلی زیر است: 1-نظارت : هیئت مدیره از طریق کمیته هایش ، می تواند در جریان کلیه تحولات داخل و خارج شرکت قرار بگیرد. هم چنین می تواند مدیران را متوجه تحولاتی کند که از دید آنها پنهان مانده است . این حداقل کاری است که هیئت مدیره باید انجام بدهد. 2-ارزیابی و نفوذ : یک هیئت مدیره می تواند پیشنهاداتی به آنها بدهد ؛ و گزینه ها را طراحی کند . هیئت مدیره فعال تر این کار را علاوه بر نظارت بر فعالیت های مدیران انجام می دهد. 3-آغاز به اقدام و تعیین : هیئت مدیره می تواند ماموریت شرکت را ترسیم کند و گزینه های استراتژیک را برای مدیرانش تعیین نماید. تنها هیئت مدیره های بسیار فعال علاوه دو وظیفه بالا، این وظیفه را نیز می پذیرند.

31. پنج وظیفه اصلی مدیریت : برنامه ریزی سازماندهی ایجاد انگیزه تامین نیروی انسانی اعمال کنترل

32. تعریف سیستم مدیریت استراتژیک منابع انسانی مدیریت استراتژیک منابع انسانی عبارت است از : دوراندیشی ، نوآورو تحل گری سازمان یافته در : تامین منابع انسانی سازمان ، پرورش و بهسازی آن ، تامین کیفیت زندگی قابل قبول کاری برای آن و بالا خره بکار گیری بجا و موثر این منبع استراتژیک ، با شناخت و اعمال جنبه های تاثیرپذیری و تاثیرگذاری محیط درون سازمانی و برون سازمانی ، در راستای تبیین استراتژی ها، به منظور تحق رسالت و اهداف سازمان .

33. سیستم مدیریت استراتژیک منابع انسانی عناصر یا اجزاء اصلی سیتم منابع انسانی را با نگرشی استراتژیک در پنج عنصر زیر می توان خلاصه نمود: 1- برون داد سیستم (Outputs) که تحقق منافع فرد ، سازمان و جامعه را برحسب اولویتی که نظام ارزشی و مدیریتی جامعه تعیین می کند، شامل می شود. 2- فرایند عملیات و اقدامات در چهار حوزه استخدام ، آموزش ، نگهداری و کاربرد موثر منابع انسانی که چگونگی تبدیل درون داده های سیستم را به برون داد ، برنامه ریزی و اجرا میکند. 3-نیازمندی ها یا درون داد سیستم(Inputs) که علاوه بر منابع انسانی و مالی ارزش ها و خط مشی های کلی را تامین و دیکته می کند. 4- شرایط محیط برون سازمانی و درون سازمانی (Envrionment) که تهدیدها ، فرصت ها و نقاط قوت و ضعف را برای تبیین استراتژی ها و برنامه ریزی های اجرایی مشخص می کند . 5- بازداد یا دریافت عکس العمل سیستم از محیط خارج خود (Feedbacks) و دریافت اطالاعات از محیط ، قبل نتیجه عملیات فرایندی سیستم به محیط بیرونی آن منعکس شود ویا به تعبیری بازداد مثبتکه این ساز و کار، رفتار سیستم مدیریت منابع انسانی را با ارائه پیش آگهی های به موقع و منعکس کردن آثار برون داد، به صورت درون داد ، تنظیم می نماید.

34. نرم افزارهایی برای برنامه ریزی های استراتژیک : در زمان کنونی انقلابی که رایانه بوجود آورده است با انقلاب صنعتی قابل مقایسه است . رایانه ادر همه جا دیده می شود و تقریباً بر روی میز هر متخصص ، کارمند اداری ، دفاتر دولتی، و دانشگاهی مشاهده می شود . افزایش رایانه به مدیریت استراتژیک کمک های زیادی کرده است . زیرا نرم افزارها می توانند به گونه ای طرح ریزی شوند که مشارکت افراد در امور سازمان را تقویت نمایند و موجب یکپارچگی ، همگونی و صرفه جویی گردند . همچنین انها کار تجزیه و تحلیل را اسان تر می نمایند . نرم افزارهای مربوط به برنامه ریزی استراتژیک می توانند به شرکت ها کمک کنند که در هر سازمان از پایگاه اطلاعات استفاده نمایند . نرم افزارهای گوناگونی وجود دارد که مدیران می توانند در امر برنامه ریزی استراتژیک از انها استفاده کنند . نمونه ای ازآن عبارت اند از: Business Advantage,Business Simulator,SUCCESS, ANS–PLAN–A,!CheckMATE, EXCEL,STEATPAC,SIMPLAN,REVEAL,COSMOS,and BASICS P-C(24).

35. نرم افزارهایی برای برنامه ریزی های استراتژیک : • برخی از سیستم های پیشتیبانی تصمیمات استراتژیک بسیار پیچیده و گران قیمت هستند یا اینکه بگونه ای نیست که هر مدیری بتواند در هر شرکت یا سازمانی از آنها استفاده کنند . متاسفانه وضع بدین گونه است ، زیرا فرایند مدیریت استراتژیک برای اینکه موفق شود باید بصورت یک فرایند مردمی باشد . مردم هم متفاوتند! بنابراین نرم افزار برنامه ریزی استراتژیک باید ساده و بدون پیچیدگی باشد ساده گی این امکان را بوجود می آورد که مدیران زیادی در فرایند تصیم گیری مشارکت کند و برای اینکه یک استراتژیک بصورتی اثر بخش به اجرا درآید ، مشارکت امری الزامی می باشد . checkmate یکی از نرم افزاهایی است که در برنامه ریزی های استراتژیک مورد استفاده قرار می گیرد . برای مدیران و مقامات اجرایی جت توین استراتژی ها سازمانی وسیله ای مناسب و ساده است . این نرم افزار بوسیله شرکت ای . بی . ام تولید و عرضه می شود ، می توان ان را در رایان های شخصی بکار برد و با استفاده از ان استراتژی شرکت را برنامه ریزی و تجزیه و تحلیل نمود این نرم افزار و پایه یک « ویندوز » قرار دارد و آخرین روشی است که برای برنامه ریزی های استراتژیک مورد استفاده قرار می گیرد . استفاده کننده از این نرم افزار نیازی به تجربه قبلی با رایانه ندارد ، همچنین الزامی ندارد که از نظر برنامه ریزی استراتژیک دانشی خاص داشته باشد بنابراین نرم افزار مزبور موجب تقویت ارتباطات ، افزایش درک ، خلاقیت و اینده نگری می شود .

36. نرم افزارهایی برای برنامه ریزی های استراتژیک : Checkmate یک برنامه صفحه گسترده یا پایگاه داده ها نیست . ان سیستم پیشرفته ای است که سازمان را در راه تدوین و اجرای استراتژیک ها یاری می کند . یکی از نقاط قوت اصلی نرم افزار مزبور این است که مدیر می تواند به راحتی از ان استفاده کند و سایر افراد هم می تواند در این فرایند مشارکت نمایند . نرم افزار از استفاده کننده پرسشهای مناسب می نمایند ، به تدریج پاسخ های مثبت داده می شوند ، اطلاعات بسته بندی و سرانجام نتیجه ها نوشته می شوند . افراد میتوانند به صورت مستقل از این نرم افزار کنند و سپس گرد هم آیند و به صورت مشترک پیشنهادهای به شرکت بدهند . در این نرم افزار برای ارائه استراتژی های مختلف از آخرین تحلیل های برنامه ریزی استراتژیک استفاده شده است رویه های تحلیلی خاص که در برنامه این نرم افزار گنجانده شده است ، عبارت اند از تجزیه و تحلیل « ارزیابی عملیات و موضع استراتژیک » . ماتریس ارزیابی تهدیدات ، فرصت ها ، نقاط قوت و ضعف ، ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی و ماتریس ارزیابی استراتژی های کلان برای بدست آوردن اطلاعات بیشتر به سایت « www. Checkmateplan.com » .