Mustafa AKGÜL Şef Çalışma ve İş Kurumu Antalya İl Müdürlüğü

1. Mustafa AKGÜL Şef Çalışma ve İş Kurumu Antalya İl Müdürlüğü

2. İşsizlik Sigortası Tanım İşsizlik sigortası; bir işyerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, kendi istek ve kusuru dışında işini kaybedenlere, uğradıkları gelir kayıplarını kısmen de olsa karşılayarak kendilerinin ve aile fertlerinin zor duruma düşmelerini önleyen, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren, Devlet tarafından kurulan zorunlu bir sigorta koludur.

3. İşsizlik Sigortası Tanım İşsizlik sigortası primlerinin toplanmasından, sigortalı ve işyeri bazında kayıtların tutulmasından, toplanan primler ile uygulanacak gecikme cezası ile gecikme zammının Fona aktarılmasından, teminat ve hak edişlerin prim borcuna karşılık tutulmasından, yersiz olarak alınan primlerin iadesinden Sosyal Güvenlik Kurumu görevli, yetkili ve sorumludur. Diğer her türlü hizmet ve işlemlerin (işsizlik ödeneği ödeme, mesleki eğitim, işe yerleştirme, sağlık güvencesinin devamı vs) yapılmasından Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü görevli, yetkili ve sorumludur.

4. İşsizlik Sigortası İşsizlik Sigortası Primleri 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 80 ve 82 nci maddelerinde belirtilen prime esas aylık brüt kazançlar üzerinden; Sigortalı % 1, İşveren % 2, Devlet %1 oranında prim ödemektedir. İsteğe bağlı sigortalı olarak işsizlik sigortası primini ödeyenlerden ise % 1 sigortalı ve % 2 işveren payı alınır. İşçinin sigortalılık durumunun herhangi bir nedenle sona ermesi durumunda; o ana kadar, işçiden ve işverenden kesilmiş bulunan işsizlik sigortası primleri ile Devlet katkı payı iade edilmez.

5. İşsizlik Sigortası İşsizlik Ödeneğine Tabi Olan Belge Türleri 01 Tüm Sigorta Kollarına Tabi Olanlar 03 2098 Sayılı Kanuna Tabi Çalışanlar (Deniz, Basın, Azot, Şeker) 04 Yer Altında Sürekli Çalışanlar 05 Yer Altı Gruplu Çalışanlar 06 Yer Üstü Gruplu Çalışanlar 12 Geçici 20. Maddeye tabi Olanlar 14 Libya’da Çalışanlar 15 İkili Anlaşmamız Olan yabancı Uyruklu çalışanlar 20 Almanya’ya götürülen Türk İşçiler 29 Tüm Sigorta Kollarına Tabi Çalışıp 60 Gün Fiili Hizmet Süresi Zammına Tabi Çalışanlar 32 Tüm Sigorta Kollarına Tabi Çalışıp 90 Gün Fiili Hizmet Süresi Zammına Tabi Çalışanlar 35 Tüm Sigorta Kollarına Tabi Çalışıp 180 Gün Fiili Hizmet Süresi Zammına Tabi Çalışanlar 39 Birleşik Krallıkta İkamet Edenler ve İsviçre Vatandaşı Olanlardan Uzun Vadeli Sigorta Kolunun Uygulanmasını Talep Etmeyenler.

6. İşsizlik Sigortası İşsizlik Ödeneğinden Yararlanma Koşulları 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre, işsizlik sigortası kapsamında bir işyerinde çalışırken; çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, kendi istek ve kusuru dışında işini kaybedenler; hizmet akdinin feshinden önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmak kaydıyla son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmak ve hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurarak iş almaya hazır olduğunu bildirmek koşulu ile işsizlik sigortası hizmetlerinden yararlandırılmaktadır. İşsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için hizmet akdinin grev, lokavt veya kanundan doğan ödevler nedeniyle askıya alınmamış olması gerekmektedir.

11. İşsizlik Sigortası Son 120 Gün Koşulunun İncelemesi Eksik Gün Nedenleri İşten çıkış tarihinden itibaren geriye dönük olarak 120 gün kesintisiz sigorta bağlantısının olması gerekir.. İşe giriş ve işten çıkış olması durumunda arada gün boşluğu oluşmamışsa (31 gün çeken aylarda bir gün boşluk oluşsa da) son 120 var kabul edilir. 120 gün prim yatmamış olsa da ( son dört ay raporlu, ücretsiz izinli vb.) son 120 var kabul edilir.

12. İşsizlik Sigortası Son 120 Gün Koşulunun İncelenmesi Hizmet akitleri 4447/51 inci madde kapsamında sona eren sigortalı işsizin, hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün içinde, hizmet akdi devam etmekle birlikte; (01) istirahat, (02) ücretsiz/aylıksız izin (SGK kayıtlarındaki 19, 20 ve 21 numaralı kodlar bu kapsamda değerlendirilir), (03) disiplin cezası, (04) gözaltına alınma, (05) hükümlülükle sonuçlanmayan tutukluluk hali, (06) kısmi istihdam, (07) puantaj kayıtları, (08) grev, (09) lokavt, (10) genel hayatı etkileyen olaylar, (11) doğal afet, (16) fesih tarihinde çalışmamış, (17) ev hizmetlerinde 30 günden az çalışma ve (18) kısa çalışma ödeneği gerekçelerinden biri nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulması veya işe ara verilmesi halinde, son 120 günün hesabında prim yatırılmayan bu süreler kesinti sayılmaz. Prim yatırılmayan süreler için SGK kayıtları esas alınır, ayrıca belge istenmez.

13. İşsizlik Sigortası Son 120 Gün Koşulunun İncelenmesi SGK kayıtlarında (12) birden fazla veya (14) diğer nedenler olarak belirlenen eksik gün gerekçeleri için işveren ile irtibata geçilir ve işveren tarafından gerekçenin (15) devamsızlık gerekçesi olmadığının bildirilmesi veya ücretsiz izin anlamına gelen bir ifadeye yer verilmesi hallerinde söz konusu gerekçeler son 120 günün hesabında kesinti sayılmaz. Hizmet akdinin askıya alınması hali ücretsiz izin olarak değerlendirilir. Ay içinde prim yatırılmamış gün olsa da ilgili ayda aynı döneme rastlamamak kaydıyla toplamda 30 gün prim var ise son 120 günde kesinti sayılmaz.

14. İşsizlik Sigortası İşsizlik Ödeneği Miktarı ve Ödenmesine İlişkin Esaslar Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkıdır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, 4857 sayılı İş Kanununun 39 uncu maddesine göre on altı yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçemez. İşsizlik ödeneği her ayın sonunda aylık olarak işsizin kendisine ödenir. İlk işsizlik ödeneği ödemesi ise ödeneğe hak kazanılan tarihi izleyen ayın sonuna kadar yapılır.

15. İşsizlik Sigortası İşsizlik Ödeneği Süresi Hizmet akdinin sona erdiği tarihten önceki son 3 yıl içinde;  600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olanlara  180 gün,  900 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olanlara  240 gün, 1080 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olanlara 300 gün,   süre ile işsizlik ödeneği ödenir.

16. İşsizlik Sigortası İşsizlik Ödeneği Süresi Sigortalı, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresini doldurmadan işe girer ve işsizlik sigortası ödeneğinden yararlanmak için Kanunun öngördüğü şartları yerine getiremeden işsiz kalırsa, daha önce hak ettiği işsizlik ödeneği süresini dolduruncaya kadar bu haktan yararlanmaya devam eder. Kanunun öngördüğü şartları yerine getirmek suretiyle yeniden işsiz kalınması halinde ise sadece bu yeni hak sahipliğinden doğan süre kadar işsizlik ödeneği ödenir.

17. İşsizlik Sigortası Başvuru Sigortalı işsizler işsizlik ödeneği için, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihi izleyen günden başlayarak 30 gün içinde şahsen veya elektronik ortamda İŞKUR’a başvurabilirler. Mücbir sebepler dışında 30 gün içerisinde başvurulmaması halinde, başvuruda gecikilen süre, toplam hak sahipliği süresinden düşülmektedir. Yasal başvuru süresinin son gününün resmi tatile rastlaması halinde, izleyen ilk işgünü mesai saati bitiminde son bulur. İş kaybı tazminatı için yapılan başvurular işsizlik ödeneği talep başvurusu yerine de geçer.

18. İşsizlik Sigortası Mücbir Başvuru Sigortalı işsizin, işsizlik ödeneği için Kuruma müracaat etmesini engelleyen mücbir sebepler; önceden tahmin edilemeyen ve herhangi bir kimse tarafından alınacak tedbirlere rağmen önüne geçilmesine imkân bulunmayan, beklenmedik, harici ve kendisinin iradesi dışında meydana gelen olaylardır.

19. İşsizlik Sigortası Mücbir Başvuru Sigortalı işsiz; Eş, çocuk, anne, baba veya kardeşlerinden birinin vefatı (olayın olduğu tarihten itibaren 5 işgünü geçmemek kaydıyla) ya da doktor raporu ile kanıtlanmak kaydıyla kendisinin veya bu maddede sayılanlardan birinin hastalıkhali, Yangın, yer sarsıntısı, sel baskını gibi doğal afetler, Herhangi bir nedenle ulaşımın imkansız hale gelmesi, Kanuni bir ödevin yerine getirilmesi, Muvazzaf askerlik hizmetinin yerine getirilmesi, Gözaltına alınma hali, Tutukluluk ve hükümlülükte geçen süreler, Savaş, sıkıyönetim, olağanüstü hal gibi durumlar, Salgın hastalık nedeniyle karantina, İşe iade dava kararlarının kesinleştiği tarihe kadar geçen dönem, gibi mücbir sebeplerle Kuruma geç başvurabilir.

20. İşsizlik Sigortası Mücbir Başvuru Mücbir neden yasal başvuru süresi içinde başlamış olmalıdır. Mücbir nedenin başladığı tarih başvuru süresini durduran bir durum olarak kabul edilir ve mücbir nedenin başladığı tarihten bittiği tarihe kadar geçen süre toplam hak sahipliği süresinden düşülmez. Herhangi bir askeri veya kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan sigortalı işsizler bu ödevin sona ermesinden itibaren mücbir sebepler hariç 30 gün içinde Kuruma başvurmak zorundadır. Askerlik nedeniyle yapılan fesihlerde mücbir sebepler dışında 90 gün içinde askere gidilmiş olması gerekir.

21. İşsizlik Sigortası İşsizlik Sigortası Başvurularının Sonuçlandırılması İsten ayrılma bildirgeleri SGK’ya, fesih tarihini izleyen günden itibaren 10 gün içinde verilir İşsizlik ödeneği için yapılan başvuruların kaydedilmesi (şahsen veya elektronik) sonucu sistemde kaydedilmiş talep dilekçeleri oluşur. Fesih tarihini izleyen günden başlayarak on birinci günden itibaren, talep dilekçesindeki T.C. Kimlik Numarası ve fesih tarihi ile SGK’ya bildirilmiş olan Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesindeki veriler Kurumumuz veri tabanında otomatik olarak eşleşmektedir. Kurumumuzca yapılan onaylama işleminden sonra sigortalı işsizlerin işsizlik sigortası hak sahiplikleri belirlenir, ilgiliye hak kazanıp kazanmadığına ilişkin sonuç talep ettiği iletişim kanalı yoluyla bildirilir.

22. İşsizlik Sigortası İtirazlara İlişkin Yapılacak İşlemler Sigortalı işsizin; İhbar ve/veya kıdem tazminatının ödendiğini fesih tarihinden sonraki tarihte tanzim edilmiş banka dekontu veya ret kararını verdiğimiz tarihten önce düzenlenmiş bordro ile ispatlaması halinde (ibranameye veya işçi/işverenin söz konusu tazminatları aldım/ödedim türündeki beyan veya yazılı bildirimlerine itibar edilmez), durumu işverene bildirilerek işverence de işten kişinin istek ve kusuru dışında çıkarıldığının somut belge ile ispatlanması istenerek ilgili işsizlik sigortası işlemlerinden yararlandırılabilir….. (Somut Belge: Fesih Bildirim Tebligatı, İhbar ve/veya kıdem Tazminatı Bordosu/dekont vb.) Kişinin şikayeti sonucunda kurumumuzca tanzim edilmiş raporda feshin Kanun kapsamında yapıldığının ispatlanarak işveren tarafından kıdem ve-veya ihbar tazminatının ödeneceğinin belirtilmesi halinde işsizlik ödeneği ödeme işlemleri yerine getirilir.

23. İşsizlik Sigortası Ödeme İşlemleri Banka disketi her ay düzenli olarak, ayın son gününden önceki üçüncü işgününde yapılır. Disketin söz konusu tarihten önce/sonra yapılabileceği bir durum oluşması halinde disketin oluşturulacağı tarih İşsizlik Sigortası Dairesi Başkanlığı tarafından e-mail ortamında duyurulur. İlk işsizlik ödeneği ödemesi, başvuruyu izleyen ayın sonuna kadar yapılır. Sigortalı işsizlerden işlemleri sonuçlandırılabilenler başvurdukları ay sonunda ödeneklerini alabilir. İşsizlik ödeneği damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulamaz, nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir veya temlik edilemez. Ancak, İcra Müdürlüklerinin Kurumumuza göndermiş oldukları yazıya istinaden haciz işlemleri yerine getirilir. Ayrıca, ölen sigortalı işsizlerden yapılan fazla ödemeler tahsil edilmez.

24. İşsizlik Sigortası Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma İşsizlik ödeneği alınan dönem boyunca ilgililer adına genel sağlık sigortası primi SGK ’ya aktarılır. Genel sağlık sigortası prim miktarı, prime esas alt kazanç miktarının (asgari ücret) yüzde 12’sidir. SGK işsizlik ödeneği alınan süre boyunca sigortalı ile geçindirmekle yükümlü olduğu kişilerin sağlık giderlerini karşılamaktadır.

25. İşsizlik Sigortası Yapılan Fazla Ödemelerin Tahsili Yapılan bir ödemenin fazla ödeme olduğunun tespiti halinde; ödemeyi banka hesaplarından çekenlerden anapara, yasal faiz ve varsa masrafları, çekmeyenler ile çekmeden önce Kuruma bilgi verenlerden sadece ana para tahsil edilir. Ödemeyi çekip en geç 3 işgünü içinde Kurum hesabına yatıranlar da ödemeyi çekmeyenler gibi değerlendirilir. Fazla ödeme, işverenin kusurundan (Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesinde hak sahipliğine esas teşkil eden bilgilerde Kurumun yanıltılması gibi) kaynaklanıyor ise anapara sigortalı işsizden, yasal faizi ve varsa masrafları işverenden tahsil edilir. Hesaptan çekilmeyen ödemeler için faiz uygulanmaz.

26. İşsizlik Sigortası

27. Kısa Çalışma Ödeneği

28. Kısa Çalışma Ödeneği Tanım 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun Ek 2 nci maddesine göre; Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere kısa çalışma yapılabilir.

29. Kısa Çalışma Ödeneği Yararlanma Şartları Kısa çalışma talebinin uygun bulunması Kısa çalışma yapması uygun görülenler arasında ilgilinin isminin yer almış olması, Kısa çalışmanın başladığı tarih itibarıyla iş sözleşmesinin feshi dışında işsizlik ödeneğine hak kazanma koşullarını (son 120 gün içinde prim ödeyerek çalışmış olmak kaydıyla son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olması) sağlamış olması, gerekmektedir.

30. Kısa Çalışma Ödeneği Kısa Çalışma Ödeneğinin Kesilmesi Kısa çalışma ödeneği alanların; Kısa çalışma yapılan işyerinden ayrılması (işten çıkış), Yaşlılık aylığı almaya başlaması, Herhangi bir sebeple silah altına alınması Herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması, Geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle, İlan edilen süreden önce, normal faaliyete başlanılması, hallerinde kısa çalışma ödeneğinin kesilmesi gerekmektedir.

31. Kısa Çalışma Ödeneği Kısa Çalışma Ödeneği Miktarı Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 39 uncu maddesine göre 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçmemek üzere, sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ıdır.

32. Kısa Çalışma Ödeneği Kısa Çalışma Ödeneğinin Ödenmesi Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadardır. Ödeneğin süresi; herhalde hak edilen işsizlik ödeneği süresini aşamaz. Kısa çalışma ödeneği olarak yapılan ödemeler başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği süresinden düşülür. Kısa çalışma ödeneğinin süresini altı aya kadar uzatmaya ve işsizlik ödeneğinden mahsup edilip edilmeyeceğini belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için verilir. Kısa çalışma ödeneği, işçinin kendisine, PTT aracılığı ile aylık olarak her ayın sonunda ödenir.

33. Kısa Çalışma Ödeneği Yapılan Fazla Ödemelerin Tahsili Kısa çalışma ödeneği nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir veya temlik edilemez. Ancak, İcra Müdürlüklerinin Kurumumuza göndermiş oldukları yazıya istinaden haciz işlemleri yerine getirilir. İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte işçiden tahsil edilir.

34. Ücret Garanti Fonu

35. Ücret Garanti Fonu Tanım 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun Ek 1 inci maddesi gereği; işverenin konkordato ilan etmesi, işveren için aciz vesikası alınması, İflası, iflasın ertelenmesi nedenleri ile işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü hallerde geçerli olmak üzere, işçilerin iş ilişkisinden kaynaklanan üç aylık ödenmeyen ücret alacakları Ücret Garanti Fonundan ödenir.

36. Ücret Garanti Fonu Başvuru Ödeme aczine düşen işverenden ücret alacağı bulunan işçilerin, Kurum birimine şahsen veya vekili aracılığıyla (noter tasdikli vekaletnameye haiz vekil) başvurmaları gerekir. Başvuranların Talep Dilekçesini doldurmaları sağlanır. Başvurulan Kurum birimi, işverenin başka bir Kurum biriminin görev alanında olması nedeniyle nakil yapamaz, başvuruları inceleyip sonuçlandırır.

37. Ücret Garanti Fonu Hak Sahipliğinin Kontrolü Alacak Belgesinde ücret alacağının bulunduğu dönemde işçinin, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamında çalışıyor olması, İşverenin, konkordato ilan edilmesi, aciz vesikası alınması, iflası veya iflasın ertelenmesi nedenleri ile ödeme güçlüğüne düşmüş olması, İşçinin ödenmeyen ücret alacağının, işverenin ödeme güçlüğüne düşmesinden önce oluşmuş olması, İşçinin, işverenin ödeme güçlüğüne düşmesinden önceki son bir yıl içinde aynı işyerinde çalışmış olması, gerekmektedir.

38. Ücret Garanti Fonu Ödeme Güçlüğüne Düşme Tarihinin Belirlenmesi İflas halinde, mahkemece verilen iflas kararı tarihi, İflasın ertelenmesi halinde, mahkemece verilen iflasın ertelenmesi kararı tarihi, Konkordato halinde, konkordato mühlet kararı tarihi, Aciz vesikası veya aciz vesikası hükmündeki haciz tutanağı alınması halinde ise bu belgelerin düzenlenme tarihi, işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü tarihi ifade eder.

39. Ücret Garanti Fonu Ücretin Kontrolü İşçi alacak belgesindeki miktarlar SGK aktif hizmet dökümünden kontrol edilir. 5510 sayılı Kanunun 82'nci maddesi uyarınca belirlenen günlük kazanç üst sınırını aşmamak üzere, İşçi alacak belgesi ve SGK hizmet dökümündeki hangi miktar az ise ona göre ödeme yapılacaktır.

40. Ücret Garanti Fonu Ücret Alacaklarında Zaman Aşımı İş Kanununa göre ücret alacakları 5 yıllık dönemde talep edilmediği takdirde zamanaşımına uğramaktadır. İşçi Alacak Belgesindeki ücret alacaklarının da işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü tarihten geriye dönük 5 yıl içinde oluşması gerekmektedir. Bundan önceki alacaklar için Fondan ödeme yapılmamaktadır.

41. Ücret Garanti Fonu

42. TEŞEKKÜRLER Mustafa AKGÜL Şef Çalışma ve İş Kurumu Antalya İl Müdürlüğü mustafa.akgul@iskur.gov.tr www.iskur.gov.tr