Racjonalność ograniczona, błędy systematyczne i przesądy

1. Racjonalność ograniczona, błędy systematyczne i przesądy Konrad Talmont-Kamiński KLI & UMCS

2. Cukier i cyjanek Cukier Cyjanek

3. Cele • Wykazać znaczenie pracy o przesądach jako naturalnym zjawisku poznawczym dla pojęcia umiejętności wnioskowania • i na odwrót

4. Plan • Heurystyka styczności (contagion) • Przesądy jako wynik błędów systematycznych • Dwa systemy kontra racjonalność ograniczona • Nawyki wg Hume’ai heurystyki • Wnioski

5. Magia sympatyczna • Frazer Złota Gałąź 1890 • Prawo podobieństwa (homeopatia) • Podobne powoduje podobne • Pij krew wołu, żeby być silnym • Prawo styczności • Kiedyś styczne, zawsze styczne • Spal obcięte paznokcie, żeby zaszkodzić ich właścicielowi • Niedostateczna charakteryzacja • Czarne koty, stłuczone lustro, etc. • Związki • Homeopatyczna ‘medycyna’ • Zarazki jako podstawa chorób

6. Styczność jako heurystyka • Heurystyka • Reguła o ograniczonym polu zastosowania • Pozwala zrozumieć świat • Prowadzi do adaptatywnego zachowania • 2 różnice w stosunku do ‘klasycznych’ heurystyk • Znaczny element emocjonalny • Nieracjonalność generalnie uznawana Paul Rozin & Carol Nemeroff “Sympathetic magical thinking” in Gilovich, Griffin, Kahneman eds. Heuristics & Biases 2002

7. Heurystyki i błędy systematyczne • Klasyczne heurystyki • Reprezentatywność • Dostępność • Zakotwiczenie • Znaczenie dla przesądów? • Tłumaczone jako błędy systematyczne • Ograniczone możliwości Amos Tversky, Daniel Kahneman “Judgement under uncertainty: heuristics and biases” in Science 185 1974

8. Reinżynieria przesądów • Potrzebne szersze pojęcie heurystyk • Ujęcie filozoficzne • Emocje jako heurystyki poznawcze • Konflikt pomiędzy wrodzonymi i nabytymi heurystykami • Styczność pasuje • Błędy systematyczne jako ślady • Empiryczny projekt badawczy Bill Wimsatt, Re-engineering Philosophy for Limited Beings 2007

9. Błędy systematyczne • Czy wszystkie błędy systematyczne są przesądami? • Nie • Dlaczego? • Czy wszystkie przesądy są błędami systematycznymi? • Zapewne, kategoria jest bardzo szeroka • Istniejąca praca może być zrozumiana w tym teoretycznym ujęciu

10. Błędy i przesądy • Kiedy błąd nie jest przesądem? • Czy jest potrzebne ponadempiryczne wyjaśnienie? • Czy jest dostępne? • Różnica niezbyt głęboka • Korelacje to sugerują • Ale trudniej się pozbyć przesądów

11. Możliwe ujęcia teoretyczne • Kontekst dla heurystyk • Teorie dwusystemowe (dual process) • Racjonalność ograniczona • Różne oceny • Przesądów nie można utożsamiać z jednym rodzajem wnioskowania

12. Dwa systemy • System 1 a System 2 • Intuicyjny a analityczny • Heurystyki a racjonalność klasyczna • Zakłada niezależność systemów • Problemy • Przesądy wszechobecne i uporczywe • Ludzie nie ‘przechodzą’ na system 2 J. Evans, “Dual processing accounts of reasoning, judgement, and social cognition” Annual Review of Psychology 2008

13. Racjonalność ograniczona • Tylko heurystyki • Wiele różnych heurystyk • Nabudowują się na siebie • Tylko czasami zastępują inne • Metody naukowe są heurystykami • Problem • Jak ująć zdolności logiczne • G. Harman Change in View 1986 • Ten sam problem dla dwóch systemów H. Simon Models of Bounded Rationality 1982/1997 G. Gigerenzer “I think, therefore I err” Social Research 2005

14. Hume, nawyki i heurystyki • David Hume • Nawyki kontra Rozum • Oryginalna teoria dwóch systemów? • Problem indukcji • Tylko nawyki • Naturalistyczna lub sceptyczna interpretacja • Heurystyki jako nawyki

15. Wnioski • 3 nieco hipotetyczne wnioski • Problem indukcji wskazuje, że używamy heurystyki • Wszechobecność przesądów jest tego dowodem • Istnienie przesądów nie wynika z problemu indukcji, ale może on być rozumiany jako ich ostateczny powód

16. Dziękuję E-mail: konrad@talmont.comBlog: deisidaimon.wordpress.com Zapraszam na Kazimierz Naturalism Workshop6-10 września