Oceanum interea surgens Aurora reliquit . it portis iubare exorto delecta iuventus , 130

1. OceanumintereasurgensAurorareliquit. it portisiubareexortodelectaiuventus, 130 [retiarara], [plagae], [latovenabulaferro], Massyliqueruuntequites et odoracanumvis. reginam [thalamo] cunctantem [ad limina] primi Poenorumexspectant, [ostroqueinsignis et auro ] stat sonipes ac frenaferoxspumantiamandit. 135 tandem progrediturmagna stipantecaterva Sidoniam [picto] chlamydemcircumdata [limbo]; cuipharetra [ex auro], crinesnodantur [in aurum], aureapurpureamsubnectitfibulavestem.

2. nec non et Phrygiicomites et laetusIulus incedunt. ipse [ante alios] pulcherrimus [omnis] infertsesociumAeneasatque [agmina] iungit. qualisubihibernamLyciamXanthiquefluenta deserit ac DelummaternaminvisitApollo instauratquechoros, mixtique [altaria circum] 145 CretesqueDryopesquefremuntpictiqueAgathyrsi;

3. ipseiugisCynthigraditur [molli]quefluentem Fronde] premitcrinemfingensatqueimplicat [auro], tela sonant [umeris]: haudillosegnioribat Aeneas, tantum [egregio] decusenitet [ore]. 150 postquam [altos] ventum [in montesatqueinvialustra], ecce ferae [saxi] deiectae [vertice] caprae decurrere [iugis]; …

4. …[alia de parte] patentes transmittunt [cursu] camposatqueagminacervi pulverulenta [fuga] glomerantmontesquerelinquunt. 155 at puerAscanius[mediis in vallibus] [acri] gaudet [equo] iamquehos [cursu], iampraeteritillos, spumantemquedari [pecora inter inertia] votis optataprum, autfulvumdescendere [monte] leonem.

5. Interea [magno] misceri [murmure] caelum 160 incipit, insequiturcommixta [grandine] nimbus, et Tyriicomitespassim et Troianaiuventus DardaniusqueneposVenerisdiversa [per agros] tecta [metu] petiere; ruunt [de montibus] amnes. speluncamDidodux et Troianuseandem 165 deveniunt. prima et Tellus et pronubaIuno dantsignum; fulsereignes et consciusestaether conubiis [summo]queulularunt [vertice] Nymphae.

6. ille dies primusletiprimusquemalorum causafuit; nequeenim [specie famave] movetur 170 neciamfurtivumDidomeditaturamorem: coniugiumvocat, [hoc] praetexit [nomine] culpam. ExtemploLibyae [magnas] it Fama [per urbes], Fama, malum qua non aliudvelociusullum: [mobilitate] vigetviresqueadquirit [eundo], 175 parva [metu] primo, moxseseattollit [in auras] ingrediturque [solo] et caput [inter nubila] condit.

7. illamTerraparens [ira] inritatadeorum extremam, utperhibent, CoeoEnceladoquesororem progenuit [pedibuscelerem et pernicibusalis], 180 monstrumhorrendum, ingens, cuiquotsunt [corpore] plumae, tot vigilesoculisubter (mirabiledictu), tot linguae, totidemora sonant, tot subrigitaures. [nocte] volat [caelimedioterraeque] [per umbram] stridens, nec [dulci] declinatlumina [somno]; 185

8. [luce] sedetcustosaut [summiculminetecti] [turribusautaltis], et magnasterritaturbes, tam fictipraviquetenax quam nuntiaveri. haectum [multiplici] populos [sermone] replebat gaudens, et pariterfactaatqueinfectacanebat: 190

9. venisseAenean [Troiano sanguine] cretum, cuisepulchravirodigneturiungereDido; nunchiemem [inter se] [luxu], quam [longa], fovere regnorumimmemores [turpiquecupidine] captos. haec passim deafoedavirumdiffundit [in ora]. 195 protinus [ad regem] cursusdetorquet [Iarban] incenditqueanimum [dictis] atqueaggeratiras.

10. HicHammonesatusrapta [Garamantidenympha] templaIovicentum [latis] immania [regnis], centum arasposuitvigilemquesacraveratignem, 200 excubiasdivumaeternas, pecudumque [cruore pingue] solum et [variisflorentia]limina [sertis].

11. isqueamensanimi et [rumore] accensus [amaro] dicitur [ante aras] [media inter numina] divum multaIovem [manibus] supplexorasse [supinis]: 205 «Iuppiteromnipotens, cuinuncMaurusia [pictis] gensepulata [toris] Lenaeumlibathonorem, aspicishaec? an te, genitor, cum fulmina torques nequiquamhorremus, caecique [in nubibus] ignes terrificantanimos et [inaniamurmura] miscent? 210

12. femina, quae [nostris] errans [in finibus] urbem exiguampretioposuit, cuilitusarandum cuiquelocilegesdedimus, conubianostra reppulit ac dominumAenean [in regna] recepit. et nuncille Paris [cum semivirocomitatu], 215 [Maeonia] mentum [mitra] crinemquemadentem subnexus, raptopotitur: nosmuneratemplis quippetuisferimusfamamquefovemusinanem.»

13. [Talibus] orantem [dictis] arasquetenentem audiitOmnipotens, oculosque [ad moenia] torsit 220 [regia] et oblitosfamaemeliorisamantis.

14. tum sic Mercuriumadloquitur ac taliamandat: «vade age, nate, vocaZephyros et labere [pennis] Dardaniumqueducem, [TyriaKarthagine] qui nunc exspectat [fatis]quedatas non respiciturbes, 225 adloquere et [celeris] defer mea dicta [per auras]. non illumnobisgenetrixpulcherrimatalem promisit [Graium]queideobisvindicat [armis];

15. sed fore qui gravidam [imperiis] belloquefrementem Italiamregeret, genus [alto a sanguine Teucri] 230 proderet, ac totum [sub leges] mitteretorbem. sinullaaccendittantarumgloriarerum nec [super ipse] suamolitur [laude] laborem, AscanionepaterRomanasinvidetarces? quid struit? aut [qua spe] [inimica in gente] moratur 235 necprolemAusoniam et Laviniarespicitarva? naviget! haecsummaest, hicnostrinuntiusesto.»

16. Dixerat. illepatrismagniparereparabat imperio; et primum [pedibus] talarianectit aurea, quae sublimemalis [siveaequora supra 240 seuterram] [rapido] pariter [cum flamine] portant. tumvirgamcapit: [hac] animasilleevocat [Orco] pallentis, alias [sub Tartaratristia] mittit, datsomnosadimitque, et lumina [morte] resignat.

17. illafretusagitventos et [turbida] tranat 245 [nubila]. iamquevolansapicem et lateraarduacernit Atlantisduricaelum qui [vertice] fulcit, Atlantis, cinctumadsiduecui [nubibusatris] piniferumcaput et [vento] pulsatur et [imbri], nixumerosinfusategit, tumflumina [mento] 250 praecipitantsenis, et [glacie] rigethorridabarba.

18. hic primum [paribus] nitensCyllenius [alis] constitit; hinc [toto] praecepsse [corpore] [ad undas] misitavisimilis, quae [circum litora], [circum piscososscopulos] humilisvolat [aequoraiuxta]. 255 haudaliter [terras inter caelumque] volabat [litusharenosum ad] Libyae, ventosquesecabat [materno] veniens [abavo] Cylleniaproles.

19. Utprimum [alatis] tetigitmagalia [plantis], Aeneanfundantemarces ac tectanovantem 260 conspicit. atqueillistellatus [iaspidefulva] ensiserat [Tyrio]queardebat [murice] laena demissa [ex umeris], dives quae muneraDido fecerat, et [tenui] telasdiscreverat [auro]. continuo invadit: «tununcKarthaginisaltae 265 fundamentalocaspulchramqueuxoriusurbem exstruis? heu, regnirerumqueoblitetuarum!

20. ipsedeumtibime [claro] demittit [Olympo] regnator, caelum et terrasqui [numine] torquet, ipsehaecferreiubet [celeris] mandata [per auras]: 270 quid struis? aut [qua spe] [Libycis] teris [otia] [terris]?

21. sitenullamovettantarumgloriarerum [nec [super ipse] tuamoliris [laude] laborem,] Ascaniumsurgentemet spesheredisIuli respice, cuiregnumItaliaeRomanaquetellus 275 debetur.» [tali] Cyllenius [ore] locutus mortalisvisus [mediosermone] reliquit et procul [in tenuem] [ex oculis] evanuit [auram].