Á¿òýýãäýõ¿¿íèé òºðºë òóñ á¿ðèéí íýãæèéí ºðòãèéã òºëºâëºõ íü

1. Á¿òýýãäýõ¿¿íèé òºðºë òóñ á¿ðèéí íýãæèéí ºðòãèéã òºëºâëºõ íü Ñýäýâ 15

2. Èëòãýëèéí àãóóëãà • ªðòºã, ò¿¿íèé àíãèëàë • Òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýíèé ºðòºã òîîöîõ ¿éë àæèëëàãààíû ¿å øàòóóä • ªртгийн хэлбэлзэл

3. Çîðèëãî • Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðûí ººð÷ëºëò øèíý÷ëýëòèéí ¿íäýñ íü ñàíõ¿¿æèëòèéí òîãòîëöîîã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ áºãººä á¿òýýãäýõ¿¿íä òóëãóóðëàñàí òºñºâëºëò, ã¿éöýòãýëä òóëãóóðëàñàí ñàíõ¿¿æèëò, òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýã õóäàëäàí àâàõ çàð÷ìûã íýâòð¿¿ëýõýä îðøèæ áàéíà. • Ýð¿¿ë ìýíäèéí ÿàìíû áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷èä, ýìíýëãèéí óäèðäàõ àæèëòíóóä, ýäèéí çàñàã÷èä, íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí àæèëòíóóä òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýíèé “ºðòºã” òîîöîõ òàëààð ìýäëýãòýé áàéõ øààðäëàãàòàé òóëãàð÷ áàéíà.

4. ªðòºã ãýæ þó âý? • ªðòºã òîîöîõ ãýäýã íü òóõàéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýý/á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õ¿ðãýõýä ãàðãàñàí çàðäëûã á¿ðòãýí ºðò㺺ð òîäîðõîéëîõ àæèëëàãàà þì. • Áóþó àëü íýã á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýãæèéí ºðòºã ãýäýã íü òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé òºðëèéí äóíäàæ çàðäëûã õýëíý.

5. ªðòãèéí òºâ¿¿ä áóþó ¿éë àæèëëàãàà • Çàðäëóóä õóâààðèëàãäàõ ýìíýëãèéí ¿éë àæèëëàãààíû ÷èãëýëèéã èëòãýñýí íýãæ õýñã¿¿ä þì. • Èõýíõ òîõèîëäîëä ýäãýýð ºðòãèéí òºâ¿¿ä áóþó ¿éë àæèëëàãààíû òºâ¿¿äèéã ýìíýëãèéí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòûí ýñâýë íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí á¿òöýä íèéöýæ áàéõóéöààð òîäîðõîéëäîã. ͺ㺺òýéã¿¿ð ºðòãèéí òºâ¿¿äèéí òîäîðõîéëîëò íü ºðòºã òîîöîõ ¿éë àæèëëàãààíû çîðèëãûã (øààðäëàãàòàé íýãæ ºðòãèéã òîîöîõ) õàíãàõóéö áàéõ íü ç¿éòýé. • Õýðýâ áèä òóõàéëáàë, ñòàöèîíàðèéí òàñàã á¿ðèéí íýãæèéí ºðòãèéã òîîöú¸ ãýâýë òàñàã á¿ðèéã ºðòãèéí òºâ áîëãîí òîäîðõîéëîõ øààðäëàãàòàé. ªðòãèéí òºâ¿¿äèéã èõýâ÷ëýí äàðààõü áàéäëààð àíãèëäàã. ¯¿íä: Òóñëàõ ¿éë÷èëãýý, Íýìýëò ¿éë÷èëãýý áà ¯íäñýí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ ºðòãèéí òºâ¿¿ä áîëíî.

6. ªðòãèéí òºâ¿¿äèéí àíãèëàë • ¯íäñýí ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâ ãýäýã íü ºâ÷òºíä øóóä òóñëàìæ ¿ç¿¿ëæ áóé íýãæ¿¿ä þì. Òóõàéëáàë, ñòàöèîíàðèéí òàñàã áóþó àìáóëàòîðèéí êàáèíåòóóä íü ¿íäñýí ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâ áàéæ áîëíî. Ýäãýýð ºðòãèéí òºâ¿¿ä íü ºâ÷òºíä ýöñèéí öîãö ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëæ áóé òºâ¿¿ä ó÷èð ýäãýýðèéí ¿éë àæèëëàãààã áèä á¿òýýãäýõ¿¿í ãýæ àâ÷ ¿çýæ áîëíî. Ãýõäýý á¿òýýãäýõ¿¿í ãýæ àâ÷ ¿çýõ ¿éë àæèëëàãàà áóþó ¿éë÷èëãýý íü ¯ð ä¿íä ñóóðèëñàí óäèðäëàãà òºëºâëºëòèéã ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðò òóðøèõ àðãà÷ëàëä çààñàí òîäîðõîéëîëòòîé íèéöýõ øààðäëàãàòàé. • Íýìýëò ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâ ãýäýã íü ºâ÷òºíä øóóä òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõã¿é õàðèí òóõàéí òóñëàìæèéã õ¿ðãýõýä øààðäàãäàõ íýìýëò ¿éë÷èëãýýãýýð õàíãàõ íýãæ¿¿ä áîëíî. Ëàáîðàòîðè, ¿éë îíîø, ýìèéí ñàí çýðýã íü Íýìýëò ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâèéí æèøýý áîëíî. • Òóñëàõ ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâ ãýäýã íü Íýìýëò áîëîí ¯íäñýí ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâ¿¿äèéí ¿éë àæèëëàãààíä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ íýãæ¿¿ä þì. Òóõàéëáàë, ýìíýëãèéí Çàõèðãàà, ñàíõ¿¿ óäèðäëàãûí íýãæ íü òóñëàõ ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâèéí æèøýý þì.

7. Øóóä áà øóóä áóñ çàðäàë • Øóóä áà øóóä áóñ çàðäàë íü òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõòýé õîëáîãäîí ãàðàõ çàðäëóóä þì. • Øóóä çàðäàë ãýäýã íü çàðäàë õóâààðèëàõ àëèâàà íýã ÷èãë¿¿ëýã÷èéã àøèãëàõã¿éãýýð òóõàéí íýã ºðòãèéí òºâä øóóä íîãäóóëæ áîëîõ çàðäëóóä þì. Òóõàéëáàë: Õýâò¿¿ëýí ýì÷ëýõ ¿éë÷èëãýýíèé íýã òàñãèéí ýì÷èéí öàëèíã òóõàéí òàñàãò øóóä îíîîæ áîëíî. • Øóóä áóñ çàðäàë íü àëèâàà íýã ºðòãèéí òºâä øóóä îíîîæ áîëîõã¿é õýä õýäýí ºðòãèéí òºâ¿¿äýä çýðýã íîãäóóëàõ çàðäëóóä þì. Øóóä áóñ çàðäëûã ºðòãèéí òºâ¿¿äèéí õîîðîíä òîäîðõîé òîãòîîñîí çàðäàë ÷èãë¿¿ëýã÷èéã àøèãëàí õóâààðèëíà. Öàõèëãààí, äóëààíû çàðäàë íü øóóä áóñ çàðäëûí æèøýý áîëíî.

8. Óäèðäëàãûí çàðäëûã Çàõèðãààíû ºðòãèéí òºâººñ ýöñèéíá¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëýõ áóñàä ºðòãèéí òºâä õóâààðèëàõ íü

9. Áàéãóóëëàãûí íèéò çàðäëûã á¿òýýãäýõ¿¿íèé áà á¿òýýãäýõ¿¿íèé áóñààð àíãèëàõ (Çàðäûí ç¿éë àíãèóä) • Á¿òýýãäýõ¿¿í ãýäãèéã Òºñâèéí áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà ñàíõ¿¿æèëòèéí òóõàé õóóëüä “òºñâèéí áàéãóóëëàãà áîëîí áóñàä ýòãýýäýýñ íèéë¿¿ëýõ òîî, õýìæýý, õóãàöàà, ÷àíàð, çàðäàë çýðýã ¿ç¿¿ëýëòýýð òîäîðõîéëîãäîõ àæèë ¿éë÷èëãýý” ãýæ òîäîðõîéëñîí áàéäàã. • ͺ㺺 òàëààð ¯ð ä¿íä òóëãóóðëàñàí óäèðäëàãà, òºëºâëºëòèéã ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðò òóðøèõ àðãà÷ëàëä á¿òýýãäýõ¿¿í íü òîî õýìæýý, õóãàöàà, ÷àíàð, çàðäëààð õýìæèãäýõýýñ ãàäíà “Òóñëàìæ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãààñ Õóäàëäàí àâàã÷ áàéãóóëëàãûí õóäàëäàí àâ÷ áàéãàà õàðèëöàí õàìààðàëã¿é, áèå äààñàí, ¿éë÷èëãýýíèé åðºíõèé øèíæ ÷àíàðûã õàäãàëñàí, áóñàä ¿éë÷èëãýýíèé àíãèëàëä äàâòàãäàõã¿é ¿éë÷èëãýýíèé òºðëèéã” õýëíý õýìæýýí òîäîòãîæ ºãñºí. • Èéìä ýìíýëãèéí õóâüä á¿òýýãäýõ¿¿í íü Õýâò¿¿ëýí ýì÷ëýõ ¿éë÷èëãýý, Àìáóëàòîðèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýý, Ãýðèéí ¿éë÷èëãýý, Àìáóëàòîðèéí ÿàðàëòàé òóñëàìæèéí ¿éë÷èëãýý ãýõ ìýò áàéæ áîëíî.

10. Áàéãóóëëàãûí íèéò çàðäëûã á¿òýýãäýõ¿¿íèé áà á¿òýýãäýõ¿¿íèé áóñààð àíãèëàõ • Áàéãóóëëàãûí íèéë¿¿ëýõ á¿òýýãäýõ¿¿íä àøèãëàñàí íººö áóþó îðöûí çàðäëûã “á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàðäàë” ãýíý. Õàðèí á¿òýýãäýõ¿¿íèé íèéë¿¿ëýëòýä õàìààðàõã¿é áîëîâ÷ çàéëøã¿é øààðäëàãààð ãàð÷ áàéãàà áóñàä çàðäëóóäûã “á¿òýýãäýõ¿¿íèé áóñ çàðäàë” ãýíý. • Á¿òýýãäýõ¿¿íèé áóñ çàðäàë íü íèéë¿¿ëýõ á¿òýýãäýõ¿¿íä õóâààðèëàãäàõã¿é áºãººä òýäãýýðèéã ºðòãèéí òîîöîîíä òóñãàõã¿é[1]. [1] Òºñâèéí áàéãóóëëàãûí òºñºâ áýëòãýõ òàëààðõ Çàñàãëàëûí øèíý÷ëýëèéí õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä ãàðãàñàí “Òºñºâ, ñàíõ¿¿, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã òîîöîõ” ãàðûí àâëàãà, 2005(Õ¿ñíýãò õàðàõ)

11. Íèéò òºñâèéã òîîöîõ åðºíõèé òîìú¸î (V1 * C1)+ (V2 * C2)+…..+ (Vn * Cn)=B

13. Òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýíèé ºðòºã òîîöîõ ¿éë àæèëëàãààíû ¿å øàòóóä • 1 ä¿ãýýð ¿å øàò. Þóíû ºìíº ºðòºã òîîöîõ ¿éë àæèëëàãààíû îáúåêòèéã áóþó ºðòºã òîîöîõ á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã òîäîðõîéëîõ øààðäëàãàòàé. • 2 äóãààð ¿å øàò. Ç¿éë àíãèóäààð æàãñààí áè÷ñýí õ¿ñíýãòèéã àâ÷ áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû ÿâöàä ãàð÷ áóé çàðäëóóäûã ýìíýëãèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõòýé õîëáîîòîé (á¿òýýãäýõ¿¿íèé) áà õîëáîîã¿é ãýñýí øèíæ ÷àíàðààð àíãèëíà. Òóõàéí ìýäýýëýëä õàíäèâ òóñëàìæ áà ¿íäýñíèé õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä õýðýãëýñýí ýì õýðýãñýë, áóñàä ìàòåðèàë òîíîã òºõººðºìæèéí ýëýãäëèéí çàðäûã íýìæ ãàðãàíà. Ìºí ºâ÷òºí ººðºº òºëñºí çàðäëûã îðóóëíà. Èíãýýä ýìíýëãèéí “áîäèò òºñºâ” ãàð÷ èðíý. • 3 äóãààð ¿å øàò. Áàéãóóëëàãûí ò¿âøèíä á¿òýýãäýõ¿¿í/òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõòýé õîëáîîòîé ãàðñàí çàðäëóóäûã òîäîðõîéëîí øóóä áà øóóä áóñààð àíãèëíà. Øóóä áà øóóä áóñ çàðäëóóäûí íèéëáýð íü ýìíýëýãò òóõàéí æèëä òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ/á¿òýýãäýõ¿¿íèéã íèéë¿¿ëýõòýé õîëáîãäîí ãàðàõ “á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàðäàë” áîëíî.

14. Òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýíèé ºðòºã òîîöîõ ¿éë àæèëëàãààíû ¿å øàòóóä • 4 ä¿ãýýð ¿å øàò. Øóóä çàðäëûã ºðòãèéí òºâ¿¿äýä øóóä íîãäóóëæ, øóóä áóñ çàðäëóóäûã ºãºãäñºí çàðäàë ÷èãë¿¿ëýã÷èéí äàãóó ºðòãèéí òºâ¿¿äýä õóâààðèëíà. • 5 äóãààð ¿å øàò. Çàðäëûí ç¿éë àíãèóäûã ºðòãèéí òºâ¿¿äýä á¿ðýí õóâààðèëñíû äàðàà çàðäëûã äýýðýýñ äîîø ¿å øàòòàéãààð õóâààðèëàõ àðãûã àøèãëàí òóñëàõ áà íýìýëò ¿éë÷èëãýýíèé çàðäëûã ¿íäñýí ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâ¿¿äýä õóâààðèëíà. • 6 äóãààð ¿å øàò. ¯¿íä 1 ä¿ãýýð ¿å øàòàíä òîäîðõîéëñîí ºðòãèéí îáúåêòóóäûí íýãæèéí ºðòãèéã òîîöíî. Òóõàéëáàë, Õýâò¿¿ëýí ýì÷ëýõ ¿éë÷èëãýýíèé òàñãèéí íýã îð õîíîãèéí ºðòºã, àìáóëàòîðèéí ¿éë÷èëãýýíèé íýã ¿çëýãèéí ºðòºã ãýõ ìýò áîëíî. Áèä õýäèéãýýð ¿íäñýí ¿éë÷èëãýýíèé íýãæèéí ºðòãèéã òîîöîæ áàéãàà ÷ ëàáîðàòîðèéí íýã øèíæèëãýýíèé ºðòºã, ìýñ àæèëáàðûí ºðººíèé íýã öàãèéí ºðòºã ãýõ ìýò ºðòã¿¿äèéã òîîöîæ áîëíî. Ò¿¿í÷ëýí íýã õýâòýí ýì÷ë¿¿ëýã÷èéí ºðòºã, àìáóëàòîðèéí ¿çëýãèéí ºðòãèéã òºðºëæñºí ìýðãýæëèéí òàñàã, êàáèíåò á¿ðýýð òîîöîæ ãàðãàíà. Èéíõ¿¿ òîîöñîí ìýäýýëýëä ¿íäýñëýí ýìíýëãèéí óäèðäëàãà ¿éë àæèëëàãààíûõàà ¿ð ä¿í, ã¿éöýòãýëèéã ñàéæðóóëàõ ÷èãëýëýýð àæèëëàõ áîëîìæòîé.

15. ªðòºã òîîöîõ ¿éë÷èëãýý/á¿òýýãäýõ¿¿íèéã òîäîðõîéëîõ 1 ä¿ãýýð ¿å øàò. Þóíû ºìíº ºðòºã òîîöîõ ¿éë àæèëëàãààíû îáúåêòèéã áóþó ºðòºã òîîöîõ á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã òîäîðõîéëîõ øààðäëàãàòàé.

16. Ñóìûí ýìíýëãèéí ªðòãèéí òºâ¿¿äèéí àíãèëàë • Ñóìûí ýìíýëãèéí ºðòãèéí òºâ¿¿äèéí àíãèëëûã Ñóìûí ýìíýëãèéí á¿òýö ¿éë àæèëëàãààíû ñòàíäàðò MNS 5095-ä òóëãóóðëàí áîëîâñðóóëàâ. • Òóñëàõ ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâ¿¿ä: • Çàõèðãàà àæ àõóé • Öýâýðëýãýý áà íèéòëýã ¿éë÷èëãýý (õàðóóë õàìãààëàëò, öýâýðëýãýý, õîã õàÿãäàë • Àâòî ãàðàæ) • Çàñâàð ¿éë÷èëãýý • Óãààëãà • Íýìýëò ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâ¿¿ä: • Ëàáîðàòîðè • ¯éë îíîø (Ðåíòãåí, ÝÕÎ, ýíäîñêîï) • Ýìèéí ñàí • Àðèóòãàë • Ãàë òîãîî • ¯íäñýí ¿éë÷èëãýýíèé/á¿òýýãäýõ¿¿íèé ªðòãèéí òºâ¿¿ä: • ÎÍÝÌ: Îëîí íèéòýä ÷èãëýñýí ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿éë÷èëãýý: • ÎÍÝÌ-1: Ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèõ ¿éë÷èëãýý • ÝÃ: Ýìíýëãýýñ ãàäóóðõ òóñëàìæ ¿éë÷èëãýý: • ÝÃ-1: Ãýðèéí ¿éë÷èëãýý • ÝÃ-2: ªðõ/ ñóìûí ýìíýëãèéí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ¿éë÷èëãýý • ÝÀ: Àìáóëàòîðèéí ¿éë÷èëãýý: • ÝÀ-1: Àìáóëàòîðèéí ¿éë÷èëãýý: • ÝÀ-2: Àìáóëàòîðèéí ÿàðàëòàé òóñëàìæèéí ¿éë÷èëãýý • ÝÀ-3: ªäðèéí ýì÷èëãýý • ÝÕ: Õýâò¿¿ëýí ýì÷ëýõ ¿éë÷èëãýý: • ÝÕ-2: Ìýñ çàñëûí õýâò¿¿ëýí ýì÷ëýõ ¿éë÷èëãýý: • ÝÕ-3: Ìýñ çàñëûí áóñ õýâò¿¿ëýí ýì÷ëýõ ¿éë÷èëãýý

17. Ñóì äóíäûí ýìíýëãèéí ªðòãèéí òºâ¿¿äèéí àíãèëàë • Ñóì äóíäûí ýìíýëãèéí ºðòãèéí òºâ¿¿äèéí àíãèëëûã Ñóì äóíäûí ýìíýëãèéí á¿òýö ¿éë àæèëëàãààíû ñòàíäàðò MNS 5081-ä òóëãóóðëàí áîëîâñðóóëàâ. • Òóñëàõ ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâ¿¿ä: • Çàõèðãàà àæ àõóé • Öýâýðëýãýý áà íèéòëýã ¿éë÷èëãýý (õàðóóë õàìãààëàëò, öýâýðëýãýý, õîã õàÿãäàë) • Àâòî ãàðàæ • Çàñâàð ¿éë÷èëãýý • Óãààëãà • Íýìýëò ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâ¿¿ä: • Ëàáîðàòîðè • ¯éë îíîø (Ðåíòãåí, ÝÕÎ, ýíäîñêîï) • Ýìèéí ñàí • Àðèóòãàë • Ýìãýã àíàòîìè • ͺõºí ñýðãýýõ ýì÷èëãýý • Ãàë òîãîî • ¯íäñýí ¿éë÷èëãýýíèé/á¿òýýãäýõ¿¿íèé ªðòãèéí òºâ¿¿ä: • ÎÍÝÌ: Îëîí íèéòýä ÷èãëýñýí ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿éë÷èëãýý: • ÎÍÝÌ-1: Ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèõ ¿éë÷èëãýý • ÝÃ: Ýìíýëãýýñ ãàäóóðõ òóñëàìæ ¿éë÷èëãýý: • ÝÃ-1: Ãýðèéí ¿éë÷èëãýý • ÝÃ-2: ªðõ/ ñóìûí ýìíýëãèéí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ¿éë÷èëãýý • ÝÀ: Àìáóëàòîðèéí ¿éë÷èëãýý: • ÝÀ-1: Àìáóëàòîðèéí ¿éë÷èëãýý: • ÝÀ-2: Àìáóëàòîðèéí ÿàðàëòàé òóñëàìæèéí ¿éë÷èëãýý • ÝÀ-3: ªäðèéí ýì÷èëãýý • ÝÕ: Õýâò¿¿ëýí ýì÷ëýõ ¿éë÷èëãýý: • ÝÕ-2: Ìýñ çàñëûí õýâò¿¿ëýí ýì÷ëýõ ¿éë÷èëãýý: • ÝÕ-3: Ìýñ çàñëûí áóñ õýâò¿¿ëýí ýì÷ëýõ ¿éë÷èëãýý

18. 2 äóãààð ¿å øàò. Ç¿éë àíãèóäààð æàãñààí áè÷ñýí õ¿ñíýãòèéã àâ÷ áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû ÿâöàä ãàð÷ áóé çàðäëóóäûã ýìíýëãèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõòýé õîëáîîòîé (á¿òýýãäýõ¿¿íèé) áà õîëáîîã¿é ãýñýí øèíæ ÷àíàðààð àíãèëíà. Òóõàéí ìýäýýëýëä õàíäèâ òóñëàìæ áà ¿íäýñíèé õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä õýðýãëýñýí ýì õýðýãñýë, áóñàä ìàòåðèàë òîíîã òºõººðºìæèéí ýëýãäëèéí çàðäûã íýìæ ãàðãàíà. Ìºí ºâ÷òºí ººðºº òºëñºí çàðäëûã îðóóëíà. Èíãýýä ýìíýëãèéí “áîäèò òºñºâ” ãàð÷ èðíý. Áàéãóóëëàãûí íèéò çàðäëûã òîäîðõîéëæ àíãèëàõ

19. Áàéãóóëëàãûí íèéë¿¿ëýõ á¿òýýãäýõ¿¿íä àøèãëàñàí íººö áóþó îðöûí çàðäëûã “á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàðäàë” ãýíý. Õàðèí á¿òýýãäýõ¿¿íèé íèéë¿¿ëýëòýä õàìààðàõã¿é áîëîâ÷ çàéëøã¿é øààðäëàãààð ãàð÷ áàéãàà áóñàä çàðäëóóäûã “á¿òýýãäýõ¿¿íèé áóñ çàðäàë” ãýíý. Á¿òýýãäýõ¿¿íèé áóñ çàðäàë íü íèéë¿¿ëýõ á¿òýýãäýõ¿¿íä õóâààðèëàãäàõã¿é áºãººä òýäãýýðèéã ºðòãèéí òîîöîîíä òóñãàõã¿é[1]. • Ò¿¿í÷ëýí, õóâü õ¿í, ãàäààä, äîòîîäûí áàéãóóëëàãóóäààñ ºãñºí õàíäèâ òóñëàìæèéí õ¿ðýýíä îëãîñîí ýì, ýìíýëãèéí õýðýãñýë áîëîí õóâü õ¿íýýñ ãàðãàñàí ýì õýðýãñýë áóñàä ç¿éëñ íü õýäèéãýýð òºñâèéí çàðäëûí ç¿éë àíãèä òóñãàãäààã¿é ÷ òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýíèé ºðòºã òîîöîõîä îðóóëàõ íü ç¿éòýé. Èéìýýñ ýíý ç¿éë àíãèéã íýìæ òóñàä íü á¿ðòãýæ õàðãàëçàõ ºðòãèéí òºâ¿¿äýä õóâààðèëàõûã àíõààðíà óó. [1] Òºñâèéí áàéãóóëëàãûí òºñºâ áýëòãýõ òàëààðõ Çàñàãëàëûí øèíý÷ëýëèéí õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä ãàðãàñàí “Òºñºâ, ñàíõ¿¿, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã òîîöîõ” ãàðûí àâëàãà, 2005

21. 3 äóãààð ¿å øàò. Áàéãóóëëàãûí ò¿âøèíä á¿òýýãäýõ¿¿í/òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõòýé õîëáîîòîé ãàðñàí çàðäëóóäûã òîäîðõîéëîí øóóä áà øóóä áóñààð àíãèëíà. Øóóä áà øóóä áóñ çàðäëóóäûí íèéëáýð íü ýìíýëýãò òóõàéí æèëä òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ/á¿òýýãäýõ¿¿íèéã íèéë¿¿ëýõòýé õîëáîãäîí ãàðàõ “á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàðäàë” áîëíî. Áàéãóóëëàãûí á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàðäëóóäûã òîäîðõîéëîõ, àíãèëàõ.

22. Øóóä áà øóóä áóñ çàðäëûã ºðòãèéí òºâ¿¿äýä õóâààðèëàõ 4 ä¿ãýýð ¿å øàò. Øóóä çàðäëûã ºðòãèéí òºâ¿¿äýä øóóä íîãäóóëæ, øóóä áóñ çàðäëóóäûã ºãºãäñºí çàðäàë ÷èãë¿¿ëýã÷èéí äàãóó ºðòãèéí òºâ¿¿äýä õóâààðèëíà

23. ªðòãèéí òºâ¿¿äèéí çàðäëûã äýýðýýñ äîîø õóâààðèëàõ 5 äóãààð ¿å øàò. Çàðäëûí õóâààðèëàëòûí ñóóðèéã ªðòãèéí òºâ á¿ðèéí õóâüä òîõèðóóëàí òîäîðõîéëñíû äàðàà çàðäëóóäûã äýýðýýñ äîîø õóâààðèëàõ ¿éë ÿâöûã ýõýëíý. Ýíý ¿å øàòàíä ýõëýýä Òóñëàõ ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâèéí çàðäëûã Íýìýëò áîëîí ¯íäñýí ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâ¿¿äýä õóâààðèëíà. ¯¿íèé äàðàà Íýìýëò ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâèéí íèéò çàðäëûã ¯íäñýí ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâ¿¿äýä õóâààðèëíà

24. Òóñëàõ ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâèéí çàðäëûã áóñàä ºðòãèéí òºâ¿¿äýä õóâààðèëàõ ñóóðü, äýñ äàðààëàë

25. Íýìýëò ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâ¿¿äýýñ ¿íäñýí ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâ¿¿äýä çàðäëûã õóâààðèëàõ ñóóðü

26. ¯íäñýí ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéí òºâ¿¿äèéí íýãæèéí ºðòãèéã òîîöîõ • 6 äóãààð ¿å øàò. ¯¿íä 1 ä¿ãýýð ¿å øàòàíä òîäîðõîéëñîí ºðòãèéí îáúåêòóóäûí íýãæèéí ºðòãèéã òîîöíî. Òóõàéëáàë, Õýâò¿¿ëýí ýì÷ëýõ ¿éë÷èëãýýíèé òàñãèéí íýã îð õîíîãèéí ºðòºã, àìáóëàòîðèéí ¿éë÷èëãýýíèé íýã ¿çëýãèéí ºðòºã ãýõ ìýò áîëíî. Áèä õýäèéãýýð ¿íäñýí ¿éë÷èëãýýíèé íýãæèéí ºðòãèéã òîîöîæ áàéãàà ÷ ëàáîðàòîðèéí íýã øèíæèëãýýíèé ºðòºã, ìýñ àæèëáàðûí ºðººíèé íýã öàãèéí ºðòºã ãýõ ìýò ºðòã¿¿äèéã òîîöîæ áîëíî. Ò¿¿í÷ëýí íýã õýâòýí ýì÷ë¿¿ëýã÷èéí ºðòºã, àìáóëàòîðèéí ¿çëýãèéí ºðòãèéã òºðºëæñºí ìýðãýæëèéí òàñàã, êàáèíåò á¿ðýýð òîîöîæ ãàðãàíà. Èéíõ¿¿ òîîöñîí ìýäýýëýëä ¿íäýñëýí ýìíýëãèéí óäèðäëàãà ¿éë àæèëëàãààíûõàà ¿ð ä¿í, ã¿éöýòãýëèéã ñàéæðóóëàõ ÷èãëýëýýð àæèëëàõ áîëîìæòîé.

27. Ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãóóäûí ºðòãèéí òàëààðõ ìýäýýëëèéã àøèãëàõ íü Ýìíýëãèéí óäèðäàõ àæèëòíóóä ººðñäèéí áàéãóóëëàãóóä äýýð ºðòãèéã òîîöîí ãàðãàñíû äàðàà òýäãýýð ìýäýýëëèéã õýä õýäýí çîðèëãîîð àøèãëàæ áîëíî. ¯¿íä: • æèëèéí òºñâèéí òºëºâëºëò, • ºðòãèéí õýëáýëçëèéã ¿íýëýõ, • ¿íäýñíèé áîäëîãûí õ¿ðýýíä äîòîîäûí òºëáºðòýé ¿éë÷èëãýýíèé ¿íèéã òîãòîîõ, • òàñàã êàáèíåò, íýãæ¿¿äýä ñàíõ¿¿ãèéí íººöèéã õóâààðèëàõ áîëîí òýäãýýðèéí àæëûí ã¿éöýòãýë, ¿ð àøãèéã õÿíàõ õàðüöóóëàõ áîëîí • áóñàä ýìíýëã¿¿äòýé ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéã õàðüöóóëàõ çýðýã áîëíî. • тасаг íýãæèéí ýðõëýã÷, óäèðäàõ àæèëòàí нарын санх¿¿гийн хариуцлагыг нэмэгд¿¿лэх ба тасаг хэлтсийн г¿йцэтгэл буюу ¿р д¿нг хэмжих ñòàíäàðò ò¿âøèí/бенчмаðкийг боловсруулахад

28. Õýëáýëçýë Ñтандарт буюу бенчмаðкаас зºрсºн зºр¿¿г ºртгийн хэлбэлзэл гэж нэрлэдэг. Дараах тохиолдлуудад èéì хэлбэлзэл нь òóõàéí òàñàã íýãæèéí ¿éë àæèëëàãàà àñóóäàëòàé байгаагийн дохио болдог : • Хэлбэлзэл áîäèò ä¿íãýýñ хэтэрсэн • Хэлбэлзэл нь стандарт утгаас тодорхой тогтмол д¿н õýìжээгээр (тухайлбал 10% ãýõ ìýò) хэтэрсэн • Хэлбэлзэл судалгаанд хамрагдаж буй жилд сºрºг утгатай гарсаí

29. Õýëáýëçëèéí øèíæèëãýý • Орцын ¿нийн ººрчлºлт = (одоогийн ¿нэ - ºмнºх ¿нэ) х ¿éë÷èëãýýíèé одоогийн тоо хэмжээ • Орцын ¿р ашгийн хэлбэлзэл = (одоогийн тоо хэмжээ - ºмнºх б¿тээмжээр тооцсон х¿лээгдэж буй тоо хэмжээ) х ºмнºх ¿нэ • Тоо хэмжээний ººрчлºлтийн хэлбэлзэл = (Одоогийн тоо хэмжээ - ªмнºх тоо хэмжээ) х нэгжийн ºмнºх áàéñàí ºртºг

30. Ç¿éë 2002 îí 2003 îí Äîòðûí òàñãèéí íèéò óðñãàë çàðäàë 27,784,000 30,989,044 Íèéò õýâòýí ýì÷ë¿¿ëýãñäèéí òîî 620 635 Íýã õýâòýí ýì÷ë¿¿ëýã÷èéí ºðòºã 44,813 48,802 Öàëèí õºëñíèé íèéò çàðäàë 5,544,000 7,315,200 Ýì÷èéí àæëûí íýã öàãèéí öàëèí (òºãðºã) 330 400 Íýã æèëä íîãäîõ á¿òýí öàãààð àæèëëàõ àæèëòàíû äóíäàæ òîî 7.5 9 Æèøýý Àéìãèéí íýãäñýí ýìíýëãèéí Äîòðûí òàñàã, òºãðºã

31. Àæèëëàñàí íèéò öàã 16800 18288 Íýã õýâòýí ýì÷ë¿¿ëýã÷èä çàðöóóëàõ öàã 27.1 28.8 Ýìèéí íèéò çàðäàë 10,200,000 11,375,000 ªðãºí õýðýãëýãääýã ýìèéí äóíäàæ ¿íý 1200 1300 Õýðýãëýñýí íèéò ýìèéí òîî 8500 8750 Íýã õýâòýëòýä çàðöóóëàõ ýìèéí òîî 13.7 13.8

32. Ýíý æèøýýí äýýð õýëáýëçëèéí òîîöîî äàðààõü áàéäàëòàé áàéíà. ¯¿íä: • ¯íèéí õýëáýëçýë Ýì = (1300-1200) x 8750 = 875,000 (òààëàìæã¿é) Õºäºëìºð = (400-330) x 18288 = 1,280,160 (òààëàìæã¿é) • ¯ð àøãèéí õýëáýëçýë Ýì = 8750 – (13.7x 635) x 1200 = 53,226 Õºäºëìºð = 18288– (27.1 x 635) x 330 = 324,464(òààëàìæã¿é) • Òîî õýìæýýíèé õýëáýëçýë = (635-620) x 44,813 = 672,193 (òààëàìæã¿é)

33. Øàëòãààí Ä¿í ͺ뺺ëºõ õóâü Ýìèéí ¿íèéí ºñºëò 875,000 27.3% Öàëèí õºëñíèé ºñºëò 1,280,160 39.9% Ýìèéí ÷àíàðûí ººð÷ëºëò 53,226 1.7% Õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ áóóðàõ 324,464.5 10.1% ¯éë÷èëãýýíèé òîî õýìæýý ºñºõ 672,194 21.0% ªðòãèéí íèéò ººð÷ëºëò 3,205,044 100% Àéìãèéí íýãäñýí ýìíýëãèéí Äîòðûí òàñàã: Çàðäëûí ººð÷ëºëòèéí øàëòãààí