Krzysztof M ą del SJ

1. Zasada subsydiarności, gospodarowanie majątkiem gminy w systemie ekonomicznym samorządu terytorialnego „Holding komunalny szansą na rozwój gmin” Zakopane 22 marca 2004 Krzysztof MądelSJ

2. Pomocniczość Konstytucja RP, 1997: • „Ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot...” Preambuła, Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dn. 2 kwietnia 1997, Dz. U. 1997 nr 78 poz. 483.

3. Pomocniczość Traktat o Unii Europejskiej, zwany Traktatem z Maastricht, 1992, nazywa integrację europejską • „nowym etapem w procesie tworzenia ściślejszego związku między narodami Europy, w którym decyzje są podejmowane (w sposób możliwie najbardziej otwarty – poprawka z Amsterdamu, 1997) na szczeblu jak najbliższym obywatelowi” (Artykuł A). Traktat o Wspólnocie Europejskiej, zwany Amsterdamskim, 1997, postanawia w, iż • „w zakresie, który nie podlega wyłącznej kompetencji Wspólnoty, Wspólnota podejmuje działania, zgodnie z zasadą subsydiarności, tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być skutecznie zrealizowane w odpowiedni sposób przez państwa członkowskie, natomiast z uwagi na skalę lub skutki tych działań, mogą być lepiej zrealizowane przez Wspólnotę. Żadne działanie Wspólnoty nie wykracza poza to, co jest konieczne do zrealizowania celów określonych w niniejszym traktacie” (Artykuł 3B).

4. Pomocniczość Pius XII, Encyklika „Quadragesimo anno”,1931: • „Jednostkom nie wolno wydzierać i przenosić na społeczeństwo tego, co one same mogą wykonać z własnej inicjatywy i własnymi siłami; podobnie niesprawiedliwością, szkodą społeczną i zakłóceniem porządku jest zabierać mniejszym i niższym społecznościom te zadania, które one same mogą spełnić, i przekazywać je społecznościom większym i wyższym” (par. 79). • pomocniczość, subsydiaryzm – łac. subsidium, pomoc Pius XI, Encyklika Quadragesimo anno, oryg. łac. w: Acta Apostolicae Sedis, vol. 23 (1931) ss. 177–228. Tę samą definicję w dosłownym brzmieniu cytuje Jan XXIII w encyklice Mater et Magistra, AAS 53 (1961) ss. 401-464, par. 53.

5. Pomocniczość Leon XIII, Encyklika „Rerum novarum”, 1891: • „Chcieć, żeby władza świecka przenikała swym rządem aż do wnętrza domu, jest błędem wielkim i zgubnym. Z pewnością jeśli jakaś rodzina znajdzie się w wielkich trudnościach i bez rady, że sama z nich się wyzwolić nie może, jest rzeczą słuszną, by jej w tych ostatecznościach państwo udzieliło pomocy; rodziny bowiem są cząstkami państwa. Tak samo, kiedy w obrębie czterech ścian domu przyjdzie do poważnego podeptania praw wzajemnych, niech wówczas władza państwowa odda każdemu, co mu się należy; będzie to nie pochłanianiem praw obywatelskich, ale ich obroną i wykonywaniem słusznej, a powinnej opieki.” • „Tu jednak winni się wstrzymać kierownicy państw; natura nie pozwala przekraczać tych granic. Władza ojcowska jest tego rodzaju, iż ani zniknąć nie może, ani być pochłoniętą przez państwo; to samo i wspólne z życiem ludzkim ma źródło” (par. 11).

6. Pomocniczość Jan Paweł II, Encyklika „Centesimus annus”, 1991: państwo może kształtować właściwą kulturę pracy oraz umożliwiać pracownikom pełniejszy udział w życiu przedsiębiorstwa w dwojaki sposób : • „Pośrednio i zgodnie z zasadą pomocniczości, stwarzając warunki sprzyjające swobodnej działalności gospodarczej, która mogłaby zaofiarować wiele miejsc pracy i źródeł zamożności.” • „Bezpośrednio i zgodnie z zasadą solidarności, ustalając w obronie słabszego pewne ograniczenia autonomii tych, którzy ustalają warunki pracy; a w każdym przypadku zapewniając minimum środków utrzymania pracownikowi bezrobotnemu” (par. 15)

7. Pomocniczość Jan Paweł II, Przemówienie do Burmistrza i Rady Komunalnej Rzymu, 17 stycznia 1985: • „Miasto nie jest celem samym w sobie, lecz jego celem ma być człowiek, do którego miasto winno dostosowywać swe struktury i kryteria, według których ma się rządzić. Jeśli władze publiczne tracą sprzed oczu tę prawdę, działają jak maszyna, która się kręci bezużytecznie, z ryzykiem wyrządzenia szkody.”

8. Sprawiedliwość Arystoteles, Etyka Nikomachejska, IV p.n.e.: • „Sprawiedliwość polega na oddaniu każdemu tego, co mu się należy.” • „Wszyscy chcą nazywać sprawiedliwością tę trwałą dyspozycję, dzięki której zdolni są dokonywać czynów sprawiedliwych, dzięki której postępują sprawiedliwie i pragną tego, co sprawiedliwe.” • „Sprawiedliwość jest identyczna z doskonałością etyczną w pełnym tego słowa znaczeniu.” • „W sprawiedliwości wyróżniamy to, co zgodne z prawem, i to, co słuszne.”

9. Sprawiedliwość Arystoteles, Etyka Nikomachejska: • sprawiedliwość wymienna • sprawiedliwość dystrybutywna • sprawiedliwość polityczna

10. Sprawiedliwość John Rawls, Theory of Justice, 1971: • „Sprawiedliwość jako bezstronność” (justice as fairness) Pierwsza zasada • Każda osoba ma takie samo jak inni prawo do możliwie szerokiego systemu podstawowych swobód, porównywalnego z systemami innych osób. Druga zasada • Nierówności społeczne i ekonomiczne winny być tak zarządzane, aby (1) przy zachowaniu zasady oszczędności największe korzyści przypadały osobom najgorzej usytuowanym, zaś (2) urzędy i stanowiska były dostępne dla wszystkich osób na takich samych warunkach.

11. Sprawiedliwość jako konstytucja społeczna sprawiedliwość wymienna o b y w a t e l e personalizm i solidaryzm, prawa człowieka

12. Sprawiedliwość jako konstytucja społeczna aspekt instytucjonalny d o b r o w s p ó l n e sprawiedliwość wymienna aspekt osobowy o b y w a t e l e

13. Sprawiedliwość jako konstytucja społeczna d o b r o w s p ó l n e sprawiedliwość legalna polityczna społeczna sprawiedliwość dystrybutywna sprawiedliwość wymienna o b y w a t e l e

14. Sprawiedliwość jako konstytucja społeczna d o b r o w s p ó l n e d o b r o w s p ó l n e subsydiaryzm sprawiedliwość legalna polityczna społeczna sprawiedliwość dystrybutywna sprawiedliwość wymienna o b y w a t e l e personalizm i solidaryzm, prawa człowieka

15. Pomocniczość instytucje państwowe, porządek prawny, kultura narodowa... samorząd terytorialny i zawodowy, kultura regionu... stowarzyszenia i ruchy obywatelskie, kultura lokalna, obyczaje... d o b r o w s p ó l n e d o b r o w s p ó l n e d o b r o w s p ó l n e

16. Pomocniczość d o b r o w s p ó l n e w sensie „papieskim” państwo winno pomóc obywatelom, ilekroć ci nie są w stanie zaradzić własnym potrzebom w sensie „republikańskim” kształt i zakres kompetencji państwa zależy od woli obywateli d o b r o w s p ó l n e d o b r o w s p ó l n e w sensie „jakobińskim” państwu nie wolno zbytnio ingerować w życie obywateli w sensie „liberalnym” obywatele sami realizują swoje cele, rolę państwa ograniczają do minimum

17. Pomocniczość • Podstawowe założenia polskiej reformy administracyjnej, 1999: • Zasada unitarności i nadrzędności interesów państwa • Zasada domniemania kompetencji i przysługiwania samorządowi ważnej części zadań państwowych • Zasada pomocniczości (subsydiarności) • Zasada solidarności społecznej Punkty 2) i 3) są tożsame, punkt 4) jest komplementarny z zasadą pomocniczości. Por. Mieczysław Janowski, Podstawowe założenia reformy ustrojowej w Polsce, Zasada unitarności i nadrzędności interesów państwa, w: Jerzy Szczęsny (red.), Podstawowe wartości i założenia reformy ustrojowej w Polsce, Seria: „Reforma Administracji Publicznej. Materiały szkoleniowe”, zeszyt 1, Warszawa 1998, ss. 15-23, 14.

18. Ustawa Prawo energetyczne, 10 kwietnia 1997 „Celem ustawy jest tworzenie warunków zrównoważonego rozwoju kraju, zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw i energii, rozwoju konkurencji, przeciwdziałania negatywnym skutkom naturalnych monopoli, uwzględnienia wymogów ochrony środowiska, zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych oraz ochrony interesów odbiorców i minimalizacji kosztów” (art. 1. 2.).

19. Restrukturyzacja PGNiG „Celem wprowadzanych zmian na rynku gazu jest powstanie konkurencji w zakresie pozyskiwania i obrotu gazem oraz opracowanie skutecznych mechanizmów regulacji działalności sieciowej (przesył i dystrybucja). (...) Program restrukturyzacji i prywatyzacji PGNiG S.A. przewiduje rozdzielenie działalności (ang. unbundling) mającej – z racji korzyści skali – charakter monopolu naturalnego (przesył, magazynowanie) od działalności konkurencyjnych (produkcja, obrót). Wymagane jest podjęcie działań zmierzających do ustanowienia operatora systemu przesyłowego, opracowania i wdrożenia kodeksów sieci (przesyłowej i sieci dystrybucji), wydzielenie usług magazynowych. Pozwoli to na zaistnienie w momencie akcesji do Unii prawnych warunków do pojawienia się konkurencji w obrocie gazem, nawet jeśli pojawi się konieczność czasowego ograniczenia dostępu do sieci ze względu na zobowiązania wynikające z zawartych umów długoterminowych (zawierających klauzurę take or pay)” (s. 63). Andrzej Sanderski, Piotr Seklecki, Stan obecny i przyszłość sektora gazowego w UE – wnioski dla Polski, „Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki” 3 listopada 2003 n. 6 (32) ss. 58-64.

20. Kodeks sieci „Kodeks sieci (...) stanowi podstawę kontraktów zawieranych pomiędzy Operatorem systemu a Użytkownikami systemu. Powinien m.in. określać: • minimalne wymagania, jakie muszą spełniać przyszli użytkownicy systemu, • zasady rezerwowania mocy przesyłowych, • zasady nominowania ilości gazu do transportu, • zasady komercyjnego i finansowego bilansowania systemu, • zasady fakturowania i płatności, • zasady alokacji mocy pomiędzy Użytkowników systemu w przypadku ograniczenia zdolności przesyłowych, • zasady pomiaru i jakości gazu, • zasady postępowania Operatora w sytuacjach awaryjnych”. Andrzej Sanderski, Piotr Seklecki, Stan obecny i przyszłość sektora gazowego w UE – wnioski dla Polski, „Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki” 3 listopada 2003 n. 6 (32) ss. 58-64.

21. Publiczne, prywatne, spółdzielcze... Kazimierz Głowacki, Struktura własności a ceny energii. Przykład USA, EDI Consulting, Kraków 2000, s. 17.

22. Sieć czy „internet”? Building the energy internet, The Economist, Mar 11th 2004

23. Pastures new USA employment, % of total 100 Services 80 60 40 Manufacturing 20 Agriculture and mining 0 0 1965 70 75 80 85 90 95 2000 1810 1900 1999 Usługi, przemysł, rolnictwo, kopalnictwo A radical shift Developing countries' exports, % of total 100 Manufacturing 80 60 40 Minerals 20 Agriculture Source: World Bank Toiling from there to here, The Economist Dec 25th 1999. Some win, some lose, The Economist Dec 5th 2001.

24. http://madel.opoka.net