1 / 54

napomena

napomena. Za vje ž be br. 1 ovdje su iz prakti č nih razloga objedinjena sljede ć a poglavlja iz knjige: 1. ŠUMSKI EKOSISTEMI KAO PRIRODNI RESURS 2. POTREBA, CILJ, ZADACI... MELIORACIJE DEGR. ŠUM. EKOSIST. 3. DEFINISANJE POJMOVA I STRU Č NE TERMINOLOGIJE

elke
Download Presentation

napomena

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. napomena • Za vježbe br. 1 ovdje su iz praktičnih razloga objedinjena sljedeća poglavlja iz knjige: • 1. ŠUMSKI EKOSISTEMI KAO PRIRODNI RESURS • 2. POTREBA, CILJ, ZADACI... MELIORACIJE DEGR. ŠUM. EKOSIST. • 3. DEFINISANJE POJMOVA I STRUČNE TERMINOLOGIJE • 6. DEGRADACIJA ŠUMSKOG ZEMLJIŠTA (ovo poglavlje kasnije ne treba ponavljati jer je ovdje dovoljno obrađeno)

  2. Definicija • MELIORACIJA (lat. melioratio - poboljšanje, popravljanje stanja i vrednosti) Planski i organizaciono sproveden sistem bioloških i tehničkih mera u cilju poboljšanja sadašnjeg lošeg stanja objekata melioracije– posebne mere • DEGRADACIJA - (lat. - degradatio - vraćanje na niži stepen razvoja, pogoršavanje stanja i vrednosti, unazadjivanje)

  3. Predmet proučavanja • Degradirane šume i šumsko zemljište - stanje i forme šumske i druge vegetacije • Stanje i ekološki uslovi obešumljenih terena • Načini (metodi) meliorisanja degradiranih šuma - prevođenje, veštačko obnavljanje • Postupci meliorisanja obešumljenih terena (goleti) • Projektovanje i izvodjenje radova • Zaštitni šumski pojasevi

  4. Ciljevi proučavanja • Utrvdjivanje kriterijuma za definisanje stepena degradiranosti • Definisanje stepena degradiranosti objekata melioracije • Utvrdjivanje uzroka degradacije • Projektovanje meliorativnih radova • Izvodjenje meliorativnih radova

  5. NASTAVNI PROGRAM • DEGRADIRANE ŠUME I ŠUMSKO ZEMLJIŠTE: - definicija, karakteristike, potreba i cilj melioracije • VEGETCIJSKI OBLICI DEGRADIRANIH ŠUMA - pojam, uzroci degradacije, stanje, klasifikacija • KRITERIJUMI ZAUTVRDJIVANJE DEGRADIRANOSTI - sastojinsko stanje, uslovi staništa, cilj gazdovanja • MELIORACIJA DEGRADIRANIH ŠUMA - metodi, prioriteti, način rada • VEŠTAČKO OBNAVLJANJE ŠUMA - karakteristike, značaj, priprema terena, metodi • NEGA I ODRŽAVANJE ŠUMSKIH ZASADA - popunjavanje, zaštita, opravdanost osnivanja

  6. KARAKTERISTIKE MELIORACIJA • Objekti - degradirane šume i šumsko zemljište • Izvode se u izmenjenim sastojinskim i stanišnim uslovima • Složenije su i suštinski drugačije • Ciljevi (rezultati) zahvata su mnogobrojni • Nekada se vrše u celoj sastojini, nekada u pojedinim njenim delovima • Meliorativne seče su često “prevremene seče” • Mogu se primeniti svi metodi seča • Vrši se konverzija, restitucija, supstitucija, rekonstrukcija

  7. KARAKTERISTIKE MELIORACIJA • Zaštita i učvršćivanje – stabilizacija degradiranog zemljišta (otklanjanje uzroka) • Radovi se izvode postepeno – u etapama • Melioraciju vršiti prirodnim putem - korišćenjem vegetacije - “veštačka” sredstva (tehnička) izuzetno

  8. Značaj predmeta • Velika zastupljenost degradiranih šuma • Nezadovoljavajuće stanje i vrednost • Privredni problem - bespovratno se gubi velika količina drvne mase • Ekološki problem - umanjene su sve ostale funkcije šuma • Postoji mogućnost poboljšanja - popravke (melioracije)

  9. Cilj gazdovanja šumama Degradacija šuma i šumskog zemljišta Sadašnje njihovo stanje nije zadovoljavajuće - sastojinsko stanje (poreklo, sastav, proizvodni efekti, stepen obraslosti, stepen sklopa), - kvalitet, - zdravstveno stanje, - vitalnost, - stabilnost i dr. Posledice - nezadovoljavajuća proizvodna i sve ostale funkcije šuma

  10. Shvatanje pojma degradacije • Menjalo se u prošlosti • Izdanačke šume tretirane ravnopravno sa visokim • Postojanje tzv. lisničkih šuma • Nalaženo ekonomsko i stručno opravdanje • Posebne mere gazdovanja

  11. Problem našeg šumarstva • Više od polovinepovršine šuma degradirano • Osnovni zadatak -melioracija • Problemi su složeni i obimni • Problematika obrađivana sa više aspekata -u naučnim i stručnim časopisima -naučni skupovi i seminari • Mnoga pitanja još nisurešena

  12. Stanje šumskih resursa Srbije • Nesklad značaja, potencijala i sadašnjeg stanja • Rasprostranjenosti na dobrim staništima • Korelacija degradiranosti šuma - zemljišta -degradirana sastojina - očuvano stanište; -degradirano zemljište - očuvana sastojina; -istovremeno degradirana i sastojina i stanište; -neujednačena degradiranost sastojine i staništa. • Odgovarajući meliorativni postupci • Izvršeni meliorativni radovi -bez jasnih naučnih i stručnih stavova -bez utvrđene politike prioriteta

  13. Zatečeno stanje šuma • Nezadovoljavajuća obraslost i šumovitost • Nepovoljna struktura po uzgojnom obliku, sastavu i smeši • Nezadovoljavajući proizvodni efekti • Nepovoljno sastojinsko stanje • Nezadovoljavajuće zdravstveno stanje

  14. Дебло Крошња Састојина 1 34 16 25 2 51 31 50 3 15 53 25 Квалитет стабала (%)

  15. Sortimenti

  16. Obraslost i šumovitost • Aktuelna šumovitost – odraz zatečenog stanja (stari podaci) • Potrebna šumovitost - realno procenjen stepen šumovitosti -ekološki uslovi -društveni interes - potreba postojanja(ekonomski efekti)

  17. Nezadovoljavajuća obraslost i šumovitost • Neobrasla površina u Srbiji - 12,5 % od ukupne površine šuma i šumskog zemljišta - u državnim šumama 18,6 % Do 2050. g. optimalna šumov.41,4 % (3.710.400 ha) Aktuelna i potencijalna šumovitost (%)– Prostorni plan Srbije

  18. Nepovoljna struktura šuma po uzgojnom oblikui sastavu Zastupljenost izdanačkih i degradiranih šuma u Srbiji

  19. Lišćarske šume zahvataju 90 % površine (svestari podaci) - bukva 31 (29,4)%, hrastovi 22 (31,5%)%, a ostali lišćari sa 8 %,

  20. Nezadovoljavajući proizvodni efekti • Proc. opt. V = 250 m3/ha (bk); 200 m3/ha (hr) Iv = 6,0 m3/ha (bk); 5,0 m3/ha(hr) • Gubitak drvne mase - oko 7 (3,5) mil. m3 drveta Prosečna drvna zapremina (m3/ha)

  21. Nezadovoljavajući proizvodni efekti Odnos stvarne i procenjene optimalne V i Iv

  22. Nepovoljno sastojinsko stanje • Stepen očuvanosti šuma, negovanost, kvalitet i vitalnost, • Veliko je učešće sastojina prekinutog sklopa i zakorovljenih površina (27%) • Izvršen prethvat na kvalitetzbog seče kvalitetnijih stabala (lošiji kvalitet i vitalnost) • Odredjeni stadijum degradiranosti – devastirane šume čine 2,4% ukupne površine

  23. Nezadovoljavajuće zdravstveno stanje • Intenzivan proces sušenja (hrasta, bukve, smrče, jele i bora) • Ugroženost aerozagadjenjem (termoelektrane, ind. dimnjaci) -depozit 14 elemenata - najzastupljeniji sulfati (SO2, SO4). -povećava se kiselost padavina, - taloženje zagadjujućih materija do 20 km od izvora - Štete - direktne(oštećivanjemlišća) - indirektne (kontaminacija zemljišta, smanj. otpornosti) • Ugroženost šumskih površina erozijom -jačim kategorijama erozije (I-III) zahvaćeno je 27 % površine Srbije, uglavnom vanšumske površinе

  24. Osnovni zadaci pri melioraciji • Definisanje stručne terminologije (pojmova) • Utvrdjivanje uzroka dergradacije šuma i šumskog zemljišta • Utvrđivanje i usvajanje kriterijuma za određivanje stepena degradiranosti - odlučujući prepoznatljivi parametri • Utvrdjivanje vida i stepena degradacije • Determinisanje i klasifikacija izdanačkih i degradiranih šuma • Izbor optimalnih metoda melioracije • Utvrđivanje prioriteta melioracije

  25. DEFINISANJE POJMOVA • Nedovoljno precizno definisani i jasno determinisani • Isti termini se za različite vidove radova • Različiti nazivi za iste vidove radova • MELIORACIJA - (lat. melioratio - poboljšanje, popravljanje stanja i vrednosti). Planski i organizaciono sproveden sistem bioloških i tehničkih mera u cilju poboljšanja sadašnjeg lošeg stanja objekata melioracije– posebne mere • SANACIJA -(lat. sanare - lečiti, odnosno znači “izlečenje”, tj. sredjivanje stanja, prilika). Prema tome sanacijom stanja šuma treba podrazumevati poboljšanje stanja redovnim gazdovanjem šumama - klasičnim gazdinskim (uzgojnim) postupcima i merama

  26. SANACIJA - regulisanje zastupljenosti odredjenih razvojnih faza sastojine (zrelih, dozrevajućih, srednjedobnih, mladih, sastojina u fazi podmladjivanja) - regulisanje sastava i smeše - sečom ili ne stabala odredjene vrste drveća - oslobadjanje podmlatka uklanjanjem starih stabala - seča bolesnih i oštećenih stabala (sanitarna seča) - formiranje “uravnoteženog stanja” i dr.

  27. MELIORACIJA • Posebne mere (meliorativne) u šumama: - sa nedovoljnim učešćem ekonomski vrednih vrsta drveća; - nezadovoljavajućeg sastojinskog stanja (šume male produktivnosti, lošeg kvaliteta); - podmladjene sastojine bez glavnih vrsta; - izdanačke šume, šikare i šibljaci; - šume male obraslosti (razredjene, zakorovljene); - nastale kao rezultat smene vrsta (brezjaci, grabici, jasici); -šume u fazi sušenja i propadanja i lošeg zdravstvenog stanja.

  28. DEFINISANJE POJMOVA • DEGRADIRANA ŠUMA - (lat. - degradatio - svođenje, vraćanje na niži stepen razvoja, pogoršavanje stanja i vrednosti, unazadjivanje) • DEVASTIRANA ŠUMA - (lat. - devastatio - pustošenje, uništavanje, razaranje) • LISNIČKA ŠUMA- šuma za korišćenje lista u suvom stanju (lisnik), za prehranu stoke u zimskom periodu • ŠIKARA – kvalititivno loša (degradirana) šuma • GOLET – neproduktivne, delimično produktivne ili produktivne gole površine

  29. DEFINISANJE POJMOVA • KONVERZIJA - (lat. - conversio - promena, pretvaranje) prevođenje (pretvaranje) jednog oblika šume u drugi, • REKONSTITUCIJA (RESTITUCIJA) - prevođenje loše niske šume u visoku šumu iste vrste, • SUPSTITUCIJA - prevođenje niske šume zamenom vrsta postojeće šume, tj. podiže se šuma druge vrste, • REKONSTRUKCIJA - u zavisnosti od stanja šume, kombinacija indirektne konverzije, restitucije i supstitucije, • DEREKONSTRUKCIJA ili RENATURALIZACIJA - vraćanje autohtonih vrsta drveća na svoje stanište, odnosno suprotan (obrnut) proces rekonstrukciji

  30. Prirodni resursi • Prema mestu rasprostranjenosti - u atmosferi (sunčeva energija, vazduh, klima), - na površini zemlje (biljni i životinjski svet) - u zemlji (rudna blaga i mineralne sirovine) - u atmosferi, na zemlji i u zemlji (voda, vazduh). • Prema postojanosti - Neiscrpni - klimatski resursi, voda, sunčeva energija -Iscrpljivi - neobnovljivi (ugalj, nafta, druga rudna blaga, itd) -obnovljivi (zemljište, biljke, životinjski svet)

  31. Degradacija prirodnih resursa

  32. Degradacija prirodnih resursa Vidovi degradacije • Degradacija šumskog prostora – predela - obešumljavanje (krčenje, spaljivanje, nekontrolisana seča), - izgradnja objekata (turistički, sportski, saobraćajnice), - korišćenje rudnih blaga i mineralnih sirovina, • Degradacija šuma - promena uzgojnog oblika, sastava, kvaliteta šume, - pogoršavanje zdravstvenog stanjašume, - remećenje strukture – sastojinskog oblika, razredjivanje sastojine - pogoršavanje stabilnosti i vitalnosti šume, • Degradacija šumskog zemljišta - fizička, hemijska, biološka

  33. Degradacija prirodnih resursa Stepen degradacije • Destrukcija - potpuno uništavanjeresursa (krčenje šuma, spaljivanje, nekontrolisana seča itd., ili potpuno uništavanje zemljišta ekstremnom erozijom) • Devastacija- razaranje, pustošenje, upropašćavanje (požari, vetro i snego lomi, vetro i snegoizvale, nekontrolisana seča idr, jako izraženi erozioni procesi zemljišta) • Degradacija u užem smislu- pogoršavanje stanja i vrednosti (promena uzgojnog oblika, sastava, pogoršavanje kvaliteta i zdravstvenog stanja šume itd; promena strukture zemljišta, pH vrednosti, gubitak organske materije i dr).

  34. Degradacija šumskog zemljišta • Fizička degradacija -erozija vodom i vetrom (86% teritorije Srbije) -promena strukture (dubine zemljišta, poroznosti i vodno-vazdušnih osobina zemljišta, sabijanje zemljišta) -zabarivanje • Hemijska degradacija -akumulaciju hemijskih supstanci -promenu pH vrednosti zemljišta -gubitak hranljivih materija (ispiranja zemljišta) • Biološka degradacija -ugrožavanje zemljišne faune, -gubitak organske materije

  35. Erozija kao oblik degradacije šumskog zemljišta Erozija - lat. erosio- razaranje, razjedanje • U užem smislu reči erozija- razaranje, odnošenje i taloženje zemljišta i stena • U širem smislu reči erozija- ukupni proces razaranja površinskog sloja zemljine kore, pokretanje (spiranje), odnošenje i taloženje tih produkata stena i zemljišta radom različitih erozionih agenasa: vode, vetra, temperaturnih promena

  36. Karakteristika erozionih procesa • Denudacija (ogoljavanje) - raspadanje stena i razaranje zemljišta • Ablacija (uklanjanje) - odnošenje raspadnutog materijala • Akumulacija - taloženje odnetog materijala u niže delove padina, ili dolina • Korozija - bočno razaranje obala jaruga, potoka, rečica ili reka • Sufozija - erozija radom podzemnih voda

  37. Faktori nastanka erozije • Erozivne sile - izazivaju promene zemljine kore (uzrokuju) • Erozivni agensi - svojim radom obavljaju (vrše) erozione procese • Erozivni faktori - omogućavaju erozione procese (stvaraju uslove)

  38. Erozivne sile • Egzogene – spoljne - Sunčevo zračenje (radijaciona energija) koja dopire do površina zemljišta iznosi oko 150 kcal/cm2/god. - Gravitaciono dejstvo meseca i sunca (izaziva podizanje i spuštanje litosfere do 20 cm, što je uzrok njenog razaranja) • Endogene sile - Zemljina teža – dovodi dokretanja erozionog agensa (vode) i erozionog materijala naniže

  39. Erozivni agensi Voda– u tečnom i čvrstom agregatnom stanju • Mehaničkim putem : -udar kišnih kapi u zemljište – bombardovanje zemljišta, - kretanjem naniže • Hemijskimputem - rastvaranje stena Vetar - izaziva eolsku eroziju Temperatura - zagrevanje i hladjenje

  40. Erozivni faktori • Klima -toplota, padavine, vetar • Reljef - primarni (nagib terena) • Geološki i pedološki sastav - otpornost na rastvaranje i raspadanje • Biljni i životinjski svet - pojačavaju ili smanjuju erozivni efekat agenasa • Čovek - najraznovrsniji erozivni faktor

  41. Erozioni nanos Negativni efekti erozije (štete) • Direktni efekti - u zoni njenog neposrednog odvijanja • Indirektni efekti - transportom kroz hidrografsku mrežu i taloženjem -zatrpavanjem okolnih površina, saobraćajnica ili naselja nanosom - akumulacijom nanosa

  42. Klasifikacija erozije • Vodna erozija - erozija izazvana vodom • Eolska erozija - erozija izazvana vetrom (deflacija) • Abraziona erozija - erozija izazvana dejstvom talasa (morski, jezerski i ostalih vodnih akumulacija)

  43. Vodna erozija • Pluvijalna (regionalna) - izazvana kišom • Fluvijalna - izazvana tekućom vodom (nastala radom rečnih ili bujičnih tokova) • Podzemna erozija (sufozija) - nastala radom podzemnih voda • Glacijalna erozija - izazvana radom glečera (lednika)

  44. Pluvijalna erozija • Prirodna (normalna) - tzv. usporena erozija - srednji intenzitet erozije od 70-100 m3/km2/god, (odnošenje površinskog sloja zemljišta od 0,07 do 0,1 mm debljine) • Ubrzana erozija - većeg intenziteta od 100 m3/km2/ god. (0,1 mm debljine zemljišta)

  45. Pluvijalna erozija • Površinska erozija - Obična površinska ("bombardovanje zemljišta") - Laminarna ili slojevita - Osulinska ili raspadinska erozija • Dubinska ili linearna (linijska) - Brazdasta - brazdice dubine 3-5 cm, brazde 10-20 cm - Jaružasta - dublje brazde - jaruge (20-50 cm dubine) - Urvinska - odroni - Jaka kraška (karstna) erozija • Mešovita erozija

  46. Erozioni oblici • Pri površinskoj eroziji - deplesione pege (tamne i beličaste mrlje) - erozivni pločnik (ogoljena stena) - denudacione terase (nagomilavanje nanosa) • Pri dubinskoj eroziji - vododerine (žljebovi dubine 50-150 cm) - rdjave zemlje (bad lands) - splet žljebova - glavuci (kameni stubovi - «Djavolja varoš» ) - plavine (nagomilavanje nanosa) - škrape, vrtače (površ.); jame, pećine (dubinski)

  47. Fluvijalna erozija • Bujična erozija – privremeni površinski vodotokovi - bujice spirnjače (dominantna pluvijalna površinska) - bujice podrivnjače (dominantna pluvijalnadubinska) - erozija mešovitog tipa - karstni oblici erozije • Rečna erozija – stalni vodotokovi - tekuća voda u površinskim vodotocima -odroni i razaranje obala - tekuća voda u podzemnim vodotocima -pojava sufozije, ponora i pećinskih tokova

  48. Oblici fluvijalne erozije • Erozioni oblici - odroni obala - vodopadi - rečne doline (klisure, kanjoni) - ponori, jame - pećine • Akumulacioni - plavine - sprudovi - ade - meandri, delte

  49. Glacijalna (glečerska) erozija • Delovanje velikih ledenih masa (lednika) kretanjem • Erozivni oblici - cirkovi (korito – putanja) • Akumulacioni - ledničke morene - taloženje donetog materijala

  50. Eolska erozija • Načini kretanja čestica - lebdenje - manjih od 0,1 mm u suspendovanom stanju, - saltacija - poskakivanje čestica krupnoće 0,05-0,5 mm - kotrljanje – guranje po terenu "puzeće kretanje “ - 0,5 do 1-2 mm • Oblici eolske erozije - površinska - dubinska • Štetno dejstvo eolske erozije - neposredno - izduvavanjem čestica zemljišta - posredno - taloženjem (zatrpavanjem)

More Related