Inhoud

1. Time-out en hergo in het onderwijs: conclusies en reflecties bij het indicatorenonderzoekGie Debouttem.m.v. Elke Roevens & Evi VerdonckStudiedag – Brussel29 mei 2009

2. 1. Het onderzoek 2. Belangrijkste resultaten 3. Vaststellingen en aanbevelingen Inhoud

3. 1. Het onderzoek

4. Voorjaar 2008: Departementen Onderwijs en Vorming & Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Kortlopend onderzoek (Aug – Dec 2008) Beleidsindicatoren Time-out in het onderwijs Alle time-outs en hergo’s van de schooljaren 2006-2007 en 2007-2008 uitgevoerd door de hiertoe vijftien gesubsidieerde organisaties http://www.ond.vlaanderen.be/leerplicht/actoren/time-out/projecten.htm Onderzoeksopdracht

6. Aantal uitgevoerde time-outs en hergo’s in de schooljaren 06-07 en 07-08 387 lange time-outs (2 - 6 weken) 1243 korte time-outs (max. 10 dagen) 99 hergo’s = 1729 registratieformulieren (1751 deelnemende jongeren) Onderzoeksopdracht

7. Twee vragenlijsten aan alle scholen die in 06-07 en 07-08 één of meerdere time-outs en/of hergo’s hebben gevoerd  Directieniveau: bevraging schoolcultuur en –werking (N=451; responsgraad= 58,1%) Leerlingenbegeleiders (lkn): dossiergebonden bevraging (N=1751; responsgraad= 34,3%) Eén vragenlijst aan alle Vlaamse SO-scholen i.f.v. verkenning van het globale aanbod (Time-out en hergo) (N=1076; responsgraad= 54,2 %) Het onderzoek in concreto

8. A: Registratie B: Effectiviteit C: Aanbod D: Samenhang: registratie, effectiviteit en aanbod + ontwikkelen vragenbatterij M.b.v. registratieformulieren & drie vragenlijsten Onderzoeksvragen gericht op:

9. Kenmerken van de deelnemende jongeren Zijn deze kenmerken verschillend naargelang het type traject (KT, LT, Hergo)? Registratieformulieren (‘dossiers’) als informatiebron (N=1751) ARegistratie

10. Gepercipieerde effectiviteit (school) Versterking van het schoolteam m.b.t. voorkomen en aanpakken van ‘probleemgedrag’ Reductie gedragsproblematiek en neutralisatie van de probleemsituatie van de jongere zodanig dat hij/zij zich kan handhaven in de school Objectieve effectiviteit (leerlingendossiers): Vervolg schoolloopbaan leerlingen na time-out Twee vragenlijsten (N=451) (schooldirecties & schoolinterne leerlingenbegeleiding) BEffectiviteit

11. Andere factoren dan leerlingenkenmerken met invloed op het huidige aanbod en gebruik van time-outprojecten in Vlaanderen? Kunnen er op basis hiervan objectieve en meetbare indicatoren worden geconstrueerd die toelaten om veralgemeenbare uitspraken te doen over de mogelijke behoefte aan time-out in Vlaanderen (naargelang regio, etc.)?  Eén vragenlijst(je) aan alle SO-scholen (N=1076) CAanbod

12. Bestaan er verschillen in de perceptie van de effectiviteit van de time-out/hergo-initiatieven (scholen) en het verdere verloop van de schoolloopbaan van de leerlingen… naargelang de kenmerken van de leerling? naargelang het soort initiatief (KT, LT, Hergo)? naargelang het aanwezige regio-aanbod? Via statistische data-analyse (dossiers  vragenlijsten) DSamenhang tussen registratie, effectiviteit en aanbod

13. 2. Belangrijkste onderzoeksresultaten

14. Gemiddelde leeftijd lln = 15 j, eerder uit 2de t.e.m. 4de leerjaar Geen opvallende genderverschillen naargelang methodiek Hulpverleningsgeschiedenis 60% v.d. leerlingen Vnl. met CBJ Gezinssituatie Lange-time-out-jongeren: eerder uit niet traditioneel gezin; vnl. bij moeder; 30,8%: ingrijpende situatie(s) op gezinsniveau TO-jongeren: merendeel in problematisch contact met ouders Aanleiding time-out en hergo? Time-out: schoolnormovertredend gedrag Hergo: geweldsdelicten ARegistratie

15. 61%: versterking schoolteam 68,3%: beter omgaan met probleemsituaties Versterking van het remediërend handelen: d.m.v. extra initiatieven op klas- en schoolniveau Meer time-outs  Prev. & Remediëring  Positieve kijk op evolutie jongere  Versterken schoolteam Scholen met grotere probleemdichtheid (meer GOK-lln, meer spijbelproblemen, ...) zien minder vooruitgang B(Gepercipieerde) Effectiviteit: versterking schoolniveau

16. Evolutie probleemgedrag ↔ evolutie probleemsituatie School ziet positieve evolutie op korte termijn Naar buiten gericht probleemgedrag  Naar binnen gericht probleemgedrag  Problematische relaties  Ook positieve kijk op effect op lange termijn maar minder uitgesproken. Negatief effect: dealen, rouwverwerking (korte term.) – druggebruik, problematische thuissituatie, psychisch geweld t.a.v. lkn, concentratieproblemen (lange termijn) B(Gepercipieerde) Effectiviteit: de-escalatie probleemgedrag/-situatie (1)

17. Inkleuring perceptie effectiviteit steunt vnl. op naar buiten gericht probleemgedrag en is afhankelijk van… Probleemdichtheid (ernst, uitgebreidheid, context) Positieve houding t.o.v. time-out Goede medewerking/samenwerking met en tussen de betrokkenen (jongere – ouders – school – organisatie) Leerlingengerichte > school(norm)gerichte nazorg Hoog % GOK-lln  minder positieve perceptie van evolutie leerling B(Gepercipieerde) Effectiviteit: de-escalatie probleemgedrag/-situatie (2)

18. Onmiddellijk na time-out 13% andere studierichting 7% andere onderwijsvorm 20% andere school Begin schooljaar na time-out 30% andere studierichting 26% andere onderwijsvorm 55% andere school [Time-out of hergo: ong. 1/3 (studierichting) tot 1/5 (school) oorzaak] Attestering: 15,6% B-attest; 37,5% C-attest; 43% A-attest Goed contact met jongere en ouders: positief effect Ernstige problematiek, minder stabiliteit  negatief effect B(Objectieve)Effectiviteit:vervolg schoolloopbaan jongere

19. Ong. 50% scholen: vraag om breder Time-out aanbod; hergo-aanbod mag hoger in Oost-Vlaanderen Tevreden over inhoud en werking Time-out en hergo Hergo: nog minder gekend Gok-scholen doen meer beroep op aanbod; idem voor scholen met spijbelproblemen CAanbod

20. M.b.t. jongeren in ernstige probleemsituatie: Negatievere perceptie persoonlijke evolutie Negatievere inschatting effectiviteit time-out Minst stabiele schoolcarrière (wijzigen school e.d.) Meer kans op C-attest (vnl. bij lln. met drugsprobleem, schoolmoeheid en spijbelprobleem) Inschatten effectiviteit: Hergo > time-out Hergo  nieuw schooljaar starten in andere school Aanbod: - scholen met meer time-out-ervaring houden leerling langer bij zich (afronden schooljaar) - = vnl. scholen met hoger regioaanbod DSamenhang

21. 3. Vaststellingen en aanbevelingen

22. adequate ‘rustbrengers’ hergo en time-out: 4 keer op 5: alternatief voor bestraffende tussenkomst (schorsing – uitsluiting): intentie?? geen passe-partoutoplossing: minst effect in situaties met grote probleemdichtheid en/of –complexiteit (o.a. persistent probleemgedrag) effectiviteit het grootst bij eenmalig (ook delinquent) probleemgedrag effect op schoolcarrière?? (hoge ‘mobiliteit’ van de betrokken leerlingen is opvallend) Vaststellingen: time-out en hergo

23. Geen significant verschil ts. & Deelnemende lln: BSO>TSO>ASO-KSO Time-out wordt ingezet voor geïnternaliseerd en ge-externaliseerd probleemgedrag Vaststellingen: time-out en hergo

24. 15-17 jaar Eenmalige, ernstige feiten Komt eerder (> 50%) uit traditioneel gezin Één ernstig probleem op gezinsniveau Vaker in contact met drughulpverlening Iets meer lln uit TSO en ASO Meer beroep op CBJ’s en psychiatrische begeleiding ‘Hergo-profiel’

25. // jongeren met ‘hergo-profiel’ Eerder uit BSO, B-richting en in 1ste leerjaar Eerder uit traditioneel gezin - thuiswonend; slechte band met minstens één ouder en/of conflictrelatie ts. ouders Vaker contact met jeugdrechtbank Aanleiding: vnl. schoolnormoverschrijdend gedrag (lessen storen, ongepaste houding) ‘Korte time-out-profiel’

26. Langdurig probleemgedrag  Complexere probleemsituaties (thuiscontext) Meer instellingsjongeren – contact CGGZ of gezinstherapie 14-16 jaar Eerder uit BSO, B-richting, 2de leerjaar Aanhoudend schoolnormoverschrijdend gedrag & hardnekkige spijbelproblematiek ‘Lange time-out-profiel’

27. School en CLB = eerste initiatiefnemers > leerlingen en ouders Gepercipieerde medewerking lln. is in 1/3 van de gevallen ondermaats (zwak – zeer zwak) Schoolinterne begeleiders: weinig zicht (12%) op kwaliteit van samenwerking tussen ouders en CLB of ouders en time-outorganisatie Leerling = mede-initiatiefnemer  effectiviteit wordt significant hoger ingeschat (regressieanalyse) Subjectieve en objectieve effectiviteit: hoger in geval positieve medewerking ouders ?? CLB nadrukkelijk op voorgrond  negatieve perceptie van de evolutie van de jongere <=> jongeren met de meest complexe problematiek Niet iedereen in dezelfde mate mee

28. Intensiever gebruik van Time-out en hergo leidt tot versterking school (preventie en remediëring) Significant verband tussen omschreven schoolcultuur en versterkend effect: meer leerlingengerichte initiatieven  meer versterkend effect scholen met een eerder remediërend netwerk maken significant meer gebruik van time-out Helft van de antwoordende scholen: geen idee van verhouding vraag-aanbod Remediërende bril domineert bij scholen Versterking van het schoolteam?

29. Time-out en hergo: noodzakelijke aanvulling van remediërend en preventief handelen van scholen Nood aan bijkomende alternatieven, zeker voor leerlingen die midden in de problemen zitten (studie-, omgangs-, thuis-, persoonlijke problemen): time-out komt hier te laat; zes weken volstaan niet om probleem te lenigen Nog meer bekendheid geven, zeker aan hergo Slotbedenkingen

30. Werk maken van betrokkenheid leerlingen bij keuze voor time-out Werk maken van dialoog en samenwerking tussen jongere – thuis – school (hoe?) Nu exclusieve aandacht op de jongere (in problemen): wat gebeurt er met zijn context? Nauwere samenwerking tussen school en organisatie ter versterking leerproces school en schoolteam Nood aan bijkomende alternatieven (schoolintern en schoolextern), meer flexibiliteit (invulling en timing op maat van jongere en context) Slotbedenkingen

31. Dank voor jullie aandacht!