De Inrichting voor Stelselmatige Daders Marianne van Ooyen-Houben (WODC) Marjolein Goderie (Verwey-Jonker Instituut)

1. De Inrichting voor Stelselmatige Daders Marianne van Ooyen-Houben (WODC) Marjolein Goderie (Verwey-Jonker Instituut)

2. Werkwijze Literatuuronderzoek: Kamerstukken (TK, EK) 2002-2005, 28 980 RSJ 2007 Biesma et al. 2006 ISt 2008 Goderie & Lünnemann 2008 Van Noije & Wittebrood 2008 Goderie 2009 Vollaard et al., 2009 Van Ooyen 2009 Van Velthoven & Moolenaar 2009

3. Onderwerpen presentatie 1. Wat beoogt de ISD: doelgroep, doelstelling en aanpak 2. Achtergrond ISD 3. Zijn de bedoelingen uitgekomen?

4. 1. Wat beoogt de ISD: doelgroep, doelstelling en aanpak

5. Wat beoogt de ISD? Maatregel Opgelegd door de rechter Voor maximaal 2 jaar Doelgroep: stelselmatige daders

6. Stelselmatige dader • - Zeer actieve volwassen veelpleger • - die verdacht wordt van een misdrijf waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten • - die de afgelopen 5 jaar ten minste 3 maal wegens een misdrijf onherroepelijk is veroordeeld tot een vrijheidsbenemende of vrijheidsbeperkende straf of maatregel dan wel een taakstraf • die ook ten uitvoer zijn gelegd • Minstens 10 processen verbaal in afgelopen 5 jaar

7. Doelstelling ISD Incapacitatie = doel I Vrijheidsbeneming gedurende langere tijd leidt tot langdurige eliminatie van crimineel gedrag ‘Opsluiting wordt als primair middel gezien om de veelplegerproblematiek aan te pakken’ (Van Noije & Wittebrood, 2008, p. 151)

8. Doelstelling ISD: Doel II: ‘Een strafrechtelijke reactie van de overheid kan er mede op gericht zijn een ander gedrags- en levenspatroon aan te leren. In de beoogde langere vrijheidsbeneming kan daartoe worden voorzien in op reïntegratie gerichte programma’s, toezicht en begeleiding’ ……….voor kansrijke stelselmatige daders

9. Stelselmatige daders I gemotiveerd beïnvloedbaar ↓ gedragsinterventie

10. Stelselmatige daders II Ongemotiveerd, niet beïnvloedbaar, onwillig ↓ ‘een langere vrijheidsbeneming in een zeer beperkt regime’

11. Stelselmatige daders III niet geschikt voor gedragsinterventies maar wel zorg behoevend ↓ zorg buiten detentie

12. ISD-plaatsen volgens Veiligheidsnota 2002 500 400 300 Regulier/traject basisregime 200 extramuraal 100 0 2004 2005 2006 2007

13. basisregime, tenzij.

14. ISD is onderdeel ketenaanpak Casusoverleg

15. 2. Achtergrond ISD

16. Achtergrond ISD Veiligheidsnota van 2002 “Naar een veiliger samenleving”

17. “De Nederlandse samenleving moet veiliger. Dit is de boodschap van de burger die vanuit de verkiezingen doorklinkt. Er is een algemene onvrede met betrekking tot de veiligheid” (p. 11)

18. “De stemming in het land vraagt om een sterke aanpak en het kabinet is bereid om daartoe onorthodoxe maatregelen te nemen”

19. “Hardnekkige veelplegers moeten weten dat de overheid hun gedrag niet accepteert.” “Volharden zij in hun gedrag, dan is een strenge reactie passend.” De regering wil een ‘krachtig en onmiskenbaarsignaal afgeven aan de samenleving’ (Wijziging, nr, 5, 2003, p. 1).

21. Reacties Flinke aanpak nodig Te veel criminaliteit Zijn toereikende programma’s beschikbaar? Faciliteiten op tijd klaar? Eerst evaluatie SOV afwachten (EK) Belangrijk om altijd behandeling te geven Geen meerwaarde tov bestaande sanctiestelsel RSJ: negatief advies Steun Kritiek

22. 3. Zijn de bedoelingen uitgekomen?

23. Aantal personen in ISD 2005-2008

24. “Al snel na de invoering bleek de toepassing zich toe te spitsen op een doelgroep met een ander profiel dan tevoren werd aangenomen. In plaats van de verwachte calculerende veelpleger die uit is op snel economisch gewin en voor twee jaar intramuraal zou verblijven (basisregime), bleek de instroom vooral te bestaan uit personen met co-morbide problematiek.” (Justitieel verslavingsbeleid, nr. 4, 2008, p. 1-2).

25. Kenmerken ISD’ers Langdurige gebruikers van vooral heroïne en cocaïne (90%) 92% man gemiddelde leeftijd 40 jaar Zeer frequent recidiverend over langere tijdsperiode Verslaafd psychiatrische problematiek voor een deel verstandelijke beperkingen Problemen op gebied van opleiding, werkervaring, financieel, sociale relaties, wonen Laag opleidingsniveau Overwegend plegers van vermogensdelicten, ook gecombineerd met geweldsdelicten (Biesma et al., 2006; Goderie & Lünnemann, 2008; Goderie, 2009)

26. Verslavingsproblematiek van ISD'ers Bron: Goderie, 2009

27. “De ISD 'al te haastig' ingevoerd” (RSJ, 2006)

28. “dat d(i)e tenuitvoerlegging in veel opzichten kan en moet worden verbeterd.” (Inspectie, 2008, p. 5)

29. Positieve geluiden - Betere ketensamenwerking Scepsis bij rechters verdwenen ISD’ers zelf zien kansen Misschien maatschappelijke meerwaarde? (minder vermogensdelicten, betere situatie na afloop)

30. Verbeterplan DJI Personeel Samenwerking GGZ Fasering Psychiatrische zorg Dienst Justitiële Inrichtingen

31. ‘behandeling/interventie, tenzij’ dubbele doelstelling

32. ISD’ers in verschillende regimes

33. Hartelijk dank voor uw aandacht! 33 Meer informatie: Marianne van Ooyen (WODC) m.m.j.ooyen@minjus.nl