Omgevingswaarden in de Omgevingswet

1. ACELS/Centrum voor Milieurecht Omgevingswaarden in de Omgevingswet Prof. mr. N.S.J. Koeman, Raad van State/ ACELS

2. Doel van omgevingswaarden • Omgevingswaarden ( van Rijk, provincie of gemeente) worden geregeld in afd. 2.2 • Omgevingswaarden worden vastgesteld met het oog op • gewenste staat of kwaliteit • toelaatbare belasting/concentratie/depositie • van/in de fysieke leefomgeving • Zie art. 2.4 Ow De omgevingswet: van kwaliteitseisen naar omgevingswaarden

3. Aard: het kan gaan om resultaatsverplichting, inspanningsverplichting of iets anders (wellicht iets als oriëntatiewaarde, alarmwaarde ?) Termijn: wanneer moet aan verplichting voldaan worden Locaties: waarop is de omgevingswaarde van toepassing (zie art. 2.5 Ow) Aard, termijn en locaties De omgevingswet: van kwaliteitseisen naar omgevingswaarden

4. Waar vastleggen? • Omgevingswaarden kunnen worden opgenomen in : • Het gemeentelijk omgevingsplan • De provinciale omgevingsverordening • Algemene maatregel van bestuur De omgevingswet: van kwaliteitseisen naar omgevingswaarden

5. Beperking voor provincie en Rijk • Provincie en Rijk zijn bij het vaststellen van omgevingswaarden gebonden aan de grenzen van art. 2.3 lid 1 Ow, te weten: • Gemeente-overstijgend of regio-overstijgend belang • Nodig voor doelmatige/doeltreffende uitoefening van taken en bevoegdheden De omgevingswet: van kwaliteitseisen naar omgevingswaarden

6. Verhouding tussen overheden • Voor provinciale omgevingswaarden kan de gemeente geen afwijkende of aanvullende waarde vaststellen, tenzij PS anders bepalen • Hetzelfde geldt voor gemeentelijke of provinciale omgevingswaarden over onderwerpen waarvoor bij amvb door het Rijk omgevingswaarden zijn vastgesteld Studiedag ACELS 13 december 2013 De omgevingswet: van kwaliteitseisen naar omgevingswaarden

7. Verplichte omgevingswaarden • Voor het Rijk gelden verplichte omgevingswaarden, deels ontleend aan EU-verplichtingen • Voor provincie gelden verplichte omgevingswaarden voor watersystemen • Voor gemeenten gelden geen verplichte omgevingswaarden De omgevingswet: van kwaliteitseisen naar omgevingswaarden

8. Tot wie gericht ? • Omgevingswaarden zijn primair gericht tot de overheid en werken niet rechtstreeks door naar besluiten • Door instructieregels kunnen bevoegde gezagen verplicht worden een omgevingswaarde op een bepaalde wijze te betrekken bij een besluit ( zie hierna ) De omgevingswet: van kwaliteitseisen naar omgevingswaarden

9. Juridische gevolgen van omgevingswaarden • Verplicht programma bij ( dreigende) overschrijding van omgevingswaarde • Monitoringsplicht ( onder meer om vast te stellen of sprake is van (dreigende) overschrijding De omgevingswet: van kwaliteitseisen naar omgevingswaarden

10. Omgevingswaarden en programmatische aanpak • Bij omgevingsplan, provinciale verordening of amvb kunnen programma’s worden aangewezen die betrekking hebben op omgevingswaarden • Programma geeft aan welke gebruiksruimte er is voor activiteiten, gelet op omgevingswaarde en maatregelen • Programma regelt ook mogelijke koppeling met taken en bevoegdheden De omgevingswet: van kwaliteitseisen naar omgevingswaarden

11. Omgevingswaarden en instructieregels • Instructieregels van provincie en Rijk worden gegeven ‘als dat nodig is om te voldoen aan vastgestelde omgevingswaarden’ of voor het bereiken van andere doelstellingen voor de fysieke leefomgeving De omgevingswet: van kwaliteitseisen naar omgevingswaarden

12. Het belang van omgevingswaarden • Omgevingswaarden zijn dus van groot belang omdat zij de grondslag/randvoorwaarde vormen voor het omgevingsbeleid • Omgevingswaarden zijn mede de basis voor de instructieregels van provincie en Rijk in de richting van de gemeenten • Omgevingswaarden bepalen de doelstelling van programma’s en zijn daarom de contramal van de te treffen maatregelen De omgevingswet: van kwaliteitseisen naar omgevingswaarden

13. Bandbreedte, afwijking, saldering en compensatie • Ow geeft geen antwoord op de vraag welke bandbreedtes zullen gelden, wanneer afgeweken, gesaldeerd of gecompenseerd kan worden • Amvb, verordening of omgevingsplan kunnen daarvoor een regeling treffen De omgevingswet: van kwaliteitseisen naar omgevingswaarden

14. Rechtsbescherming m.b.t. omgevingswaarden I • Locatiespecifieke omgevingswaarden in gemeentelijk omgevingsplan zijn waarschijnlijk vatbaar voor beroep bij de bestuursrechter • Voor het overige zijn omgevingswaarden waarschijnlijk niet aan te merken als Awb-besluiten waar beroep tegen open staat • Exceptieve toetsing door bestuursrechter soms mogelijk • Overigens resteert de civiele rechter De omgevingswet: van kwaliteitseisen naar omgevingswaarden

15. Rechtsbescherming m.b.t. omgevingswaarden II • Toepassing van afwijkings-, salderings- of compensatiemogelijkheden door het bevoegd gezag ( bijv. bij vergunningverlening ) is toetsbaar voor de bestuursrechter • Dat geldt ook voor de vraag of in een concreet geval een omgevingswaarde wordt overschreden ( meten en rekenen ) De omgevingswet: van kwaliteitseisen naar omgevingswaarden

16. Geen materiële normstelling in de Omgevingswet I • Gelet op het belang van de omgevingswaarden en de beperkte rechtsbescherming valt te betreuren dat de Ow geen materiële normstelling kent • De wens tot bestuurlijke afwegingsruimte vergroot het risico dat in amvb, verordening of plan voor te ruime bandbreedtes of afwijkingsmogelijkheden wordt gekozen De omgevingswet: van kwaliteitseisen naar omgevingswaarden

17. Geen materiële normstelling in de Omgevingswet II • Dat klemt te meer, nu de Ow ook geen materiële normen kent met betrekking tot toetsingskaders voor vergunningverlening • De kans bestaat dus dat de uitkomst van besluitvorming minder voorspelbaar wordt en een groter beroep op de rechter wordt gedaan • Dat zal de rechtszekerheid niet ten goede komen De omgevingswet: van kwaliteitseisen naar omgevingswaarden