EKONOMIA EKSPERYMENTALNA

1. EKONOMIA EKSPERYMENTALNA • Na podstawie • Czy nauczanie ekonomii może być szkodliwe? • Gazeta SGH, Nr 165 Justyna Kurdel

2. Zarys historii • Obserwacja, modele teoretyczne • Wykorzystanie eksperymentu w ekonomii - ekonomia eksperymentalna • 2002 – Veron Smith, Nagroda Nobla za wkład w prace nad ekonomią eksperymentalną • Komputeryzacja - rozwój ekonomii eksperymentalnej

3. Cele ekonomii eksperymentalnej • Eksperyment w ekonomii • Cele dydaktyczne • Weryfikacja hipotez, założeń ekonomii

4. Zarzuty dla eksperymentu w ekonomii • Otoczenie „laboratorium ekonomicznego” różni się znacznie od „środowiska naturalnego” • Bodźce materialnego zainteresowania bodźców spotykanych w rzeczywistych dylematach społecznych • Żartobliwy, lekceważący stosunek uczestników badania Ale • Możliwość kontroli bodźców

5. Kształcenie ekonomistów a kapitał społeczny – co mówi o tym ekonomia eksperymentalna? • Ekonomiści • Mniej skłonni do kooperacji • Częściej wybierają zdradę w teoriogrowych dylematach • Częściej są gapowiczami przy wspieraniu finansowania dóbr publicznych • Chętniej uczestniczą w korupcji niż studenci innych kierunków • Dlaczego? Hipotezy: • Autoselekcja • Studenci uczą się egoizmu na wykładach z ekonomii

6. Marwell i Ames - Free riding • Marwell i Ames (1981 r.) – testowanie hipotezy gapowicza w finansowaniu dobra publicznego (seria 12 eksperymentów) • Uczestnicy eksperymentu mogli inwestować w dobro prywatne oraz dobro publiczne • Okazało się, że uczestnicy przeznaczali od 40 do 60% swoich zasobów na dobro publiczne (wielkość wspólnych inwestycji poniżej optimum) • Studenci 5 semestru ekonomii - zaledwie 20% zasobów przeznaczanych na dobro publiczne • Pytania • jaki poziom inwestycji w dobro wspólne jest sprawiedliwy? -> znacznie niższy niż dla studentów innych kierunków • czy sprawiedliwość miała dla nich znaczenie przy podejmowaniu decyzji o inwestowaniu? -> znacznie rzadziej • Hipotezy • do pracy w "gospodarce" rekrutowane są osoby bardziej przejmujące się "racjonalną" alokacją pieniędzy lub dóbr • osoby te zaczynają postępować wedle ogólnych zasad studiowanych przez siebie teorii

7. Carter i Irons – 10 lat później • Weryfikacja wyników Marwella i Amesa • Potwierdzili inne zachowanie studentów ekonomii • Postanowili zbadać czy wynika to z autoselekcji czy indoktrynacji (czyli nauczania) • Gra (podział kwoty – 10 USD – pomiędzy siebie) • Proponujący (proponuje podział) • Odpowiadający (akceptuje lub nie podział) • Gdy odpowiadający zaakceptuje podział kwota jest dzielona zgodnie z propozycją • Gdy odrzuci obaj gracze nie dostają nic • Wg ekonomii (teorii gier) przy spełnionym założeniu o racjonalności graczy, proponujący powinien zaoferować minimalną możliwą kwotę >0 a opowiadający przyjąć propozycję • Gracze grają ze sobą tyko raz • Wyniki potwierdziły inne zachowanie studentów ekonomii (zarówno oferowali niższe kwoty jak i akceptowali niższe) • Hipotezy • autoselekcja? • nauczenie się egoizmu z teorii mikroekonomii?

8. Autoselekcja czy wpływ nauki ekonomii? • Przeprowadzono test podzielono studentów na 4 grupy • Pierwszoroczniacy z kierunku innego iż ekonomia (nie uczestniczący na wykład ekonomii) • Pierwszoroczniacy z ekonomii uczestniczący na zajęcia z ekonomii • Studenci kończący studia na kierunku innym iż ekonomia • Studenci kończący studia na ekonomii • Wyniki: • Studenci pierwszego roku ekonomii akceptowali i oferowali mniej niż pierwszy rocznik kierunków nie-ekonomicznych, czyli zachowywali się bardziej zgodnie z teorią (potwierdzenie tezy o autoselekcji) • Teza o wpływie nauczania ekonomii na postępowanie studentów nie została potwierdzona • Wyniki ekonomistów nie potwierdziły jednak teorii • Kwota akceptowana(1,7 do 0,5) • Kwota oferowana (6,15 do 9,50)

9. Frank – Gilovich – Regan 1993 r. • czy zaznajomienie się z modelem maksymalizacji własnego interesu, wykorzystywanego powszechnie w ekonomii, zmienia postępowanie ? • Krytyka Marwella i Amesa: • Inna grupa wiekowa studentów pozaekonomicznych • Pominięcie zmiennej płeć (przewaga mężczyzn ekonomistów i równe proporcje dla nie-ekonomistów) • Nie można wnioskować, że ekonomiści postępują odmiennie • Badanie (4 podejścia) • Finansowanie dóbr publicznych • Dylemat więźnia • Deklaracje kwestionariuszowe • Uczestnictwo w hypotetycznym dylemacie etycznym

10. Finansowanie dóbr publicznych • Jak ekonomiści postępują w rzeczywistości? • Zbadali deklaracje średniorocznych wpłat na cele dobroczynne lub dobra publiczne wykładowców z dziedziny: • Ekonomii • Innych nauk społecznych • Matematyki, informatyki, inżynierii • Nauk przyrodniczych • Humanistyki • Architektury, sztuki, muzyki • Wykładowców ze szkół zawodowych • Udział pełnych gapowiczów (nie płacących) • Ekonomiści-9,3% • Pozostali od 1,1% do 4,2% • Ekonomiści dawali relatywnie mniej (w relacji do dochodu) niż pozostałe grupy

11. Dylemat więźnia • Rzeczywiste wypłaty pieniężne • Teoria: racjonalni uczestnicy zawsze będą zdradzać w grze jednorazowej • Autorzy eksperymentu przeprowadzili szkolenie z dylematu więźnia, sprawdzali znajomość teorii oraz zrozumienie struktury wypłat • Zapewnili anonimowość i uniemożliwili dowiedzenie się o działaniach innych graczy • Wyniki, zdrada: • Ekonomiści: 60,4% • Pozostali: 38,8% • wyeliminowano wpływ płci (okazało się, że p-sto zdrady przez mężczyznę jest 0,24 wyższe niż p-sto że zdradzi kobieta; nadreprezentacja mężczyzn wśród ekonomistów) • Efekt studiowania ekonomii: p-stwo rywalizacji dla studentów ekonomii 0,17 razy wyższe niż dla innych studentów

12. Dylemat więźnia –wersje zmodyfikowane • (1) Możliwość czynienia obietnic (obietnicy nie można wyegzekwować od partnera) • (2) Brak możliwości czynienia obietnic ale przedłużony czas socjalizacji przed grą • Skłonność do zdrady spadła wraz z przedłużeniem czasu socjalizacji przed grą i radykalnie obniżyła się przy możliwości składania obietnic • P-stwo zdrady zmniejszało się wraz z przechodzeniem na kolejny rok studiów • W nieograniczonej wersji z obietnicami (1) nie zaobserwowano istotnych różnic pomiędzy ekonomistami a innymi studentami • W ograniczonej wersji(2) • Studenci ekonomii rywalizują w 71,8% przypadków zaś inni 47,3%

13. Deklaracje kwestionariuszowe • Studenci odpowiadali na pytanie o powody swojej decyzji w grze • Hipoteza: • Ekonomiści bardziej będą skłonni przedstawiać cel gry w kategoriach interesu własnego, będą akcentować strukturę samej gry • Pozostali będą używać argumentów takich jak postawa wobec partnera, aspekty natury ludzkiej • Wyniki • 31% ekonomistów podało jedynie cechy gry jako wytłumaczenie swojej decyzji w porównaniu do 17% nie-ekonomistów

14. Deklaracje kwestionariuszowe • W oddzielnym badaniu zapytano studentów czy będą współpracować czy zdradzą w jednorazowym dylemacie więźnia jeśli będą wiedzieć z pewnością, że ich partner będzie kooperował • Wyniki, zdradę zadeklarowało • 58% ekonomistów • 34% nie-ekonomistów • Na pytanie czy będą kooperować wiedząc, że partner będzie rywalizował, obie grupy w podobnym stopniu deklarowały zdradę

15. Dylemat etyczny • właściciel sklepiku ze sprzętem komputerowym otrzymuje przesyłkę 10 komputerów ale z fakturą opiewającą jedynie na 9 sztuk • Czy sklepikarz poinformuje o tym dostawce sprzętu? • Studenci: • prognozowali postępowanie sklepikarza • deklarowali własne działanie • Ocenić p-stwo zwrotu właścicielowi zagubionej koperty z 100USD opatrzonej imieniem, nazwiskiem i adresem, gdy: • To oni zagubili kopertę • To oni znaleźli kopertę • Studenci wypełniali kwestionariusze na początku semestru i na końcu • Sprawdzono czy uległa zmianie skłonność do uczciwości studentów ekonomii i pozostałych • Ekonomiści uczestniczyli w trakcie semestru na zajęcia z mikroekonomii do • (a) Ekonomisty głównego nurtu • (b) Ekonomisty interesującego się rozwojem w maoistowskich Chinach • Semestr nauki uczynił z ich osoby mniej uczciwe (największy spadek uczciwości w przypadkowi wykładowcy a)

16. Podsumowanie • Obserwowany spadek zachowań rywalizacyjnych wraz z upływem czasu • W grupie ekonomistów spadek ten jest znacznie mniej zauważalny (73,7%-70%;53,7%-40,2% zdradzających) • Mniejsza skłonność do współpracy ze strony ekonomistów • Nauka ekonomii sprzyja umacnianiu postaw nie-kooperacyjnych

17. Pytania do dyskusji • Czy eksperyment w ekonomii ma sens? • Czy wyniki eksperymentów ekonomicznych można uogólniać? • Jaki są przyczyny innego zachowania studentów ekonomii biorących udział w eksperymentach ekonomicznych od reszty osób?

18. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ