ÇOCUKLARDA İLAÇ UYGULAMA HATALARI

1. ÇOCUKLARDA İLAÇ UYGULAMA HATALARI HAZIRLAYAN BURÇİN OLCAY

2. İlaç uygulama süreci 4 evreden oluşmaktadır İlacın reçetelenmesi veya istemin verilmesi İstemin hemşire tarafından alınması İlacın hazırlanması ve hasta bireye ulaştırılması İlacın uygulanması bu evrelerden herhangi birinde yapılan hatalar,ilaç uygulama hatası olarak tanımlanmaktadır.

3. Amerika Hastane Farmakologları Birliği tarafından yapılan tanıma göre ise ilaç uygulama hatası, hekimin yazdığı istem ile hastaya verilen ilaç arasında farklılık olmasıdır (ASHP,1993).

4. İlaç uygulama hataları maliyeti artıran,mortalite ve morbiteye yol açan tıbbi hataların en yaygın tiplerinden biridir. Amerika Ulusal Tıp Enstitüsü tıbbi hataya bağlı ölümlerin yılda 44.000-98.000 arasında olduğunu ve bu ölümlerin yaklaşık 7.000’nin ilaç uygulama hatası nedeniyle geliştiğini bildirmektedir.(IOM,1999)

5. İlaç uygulaması gerçekte birçok disiplini içine alan bir süreçtir. Süreç hasta bireyin muayene sonrası hekim tarafından istem verilmesiyle başlar.İlacın hemşire,hekim,hasta bireyin kendisi ya da yakınları tarafından uygulanması,kayıt edilmesi ve gözlenmesi ile sonlanır.

6. İlaç uygulama sürecinde uygulamahataları,istem hataları ya da dağıtım hatalarının uzantısı şeklinde gerçekleştiği durumlarda bile hatalı uygulamalardan hemşireler sorumlu tutulmaktadır. Bu durumun temelinde ise hemşirelerin uyguladıkları ilaç hakkında bilgi sahibi olma, ilaç hazırlama, kontrol etme,uygulama ve tedavinin etkisini izleme sorumluluğu yatmaktadır. (O’shea,1999)

7. Çocuklarda ilaç hataları,erişkinlerle benzer oranlarda olmasına karşın zarar verme potansiyeli üç kat daha fazladır.(fortescue ve ark.2003) Bu durum çocukların fizyolojik ve gelişimsel özelliklerinden ve uygun ilaç dozlarının bulunamamasından kaynaklanmaktadır.

8. Hata tipleri Yanlış ilaç verilmesi İlacın yanlış dozda verilmesi İlacın yanlış yolla verilmesi İlacın Yanlış zamanda verilmesi İlacın yanlış hızla verilmesi İlacın yanlış hastaya verilmesi İlaç dozunun atlanması Tarihi geçmiş ilaç verilmesi

9. Yapılan çalışmalarda ilaç uygulamada en çok yapılan hatanın doz hatası olduğu saptanmıştır. Frey ve arkadaşlarının(2002) yaptıkları çalışmada bu oran %48 olarak bulunmuştur. Türkiyede 641 antibiyotik uygulamasının değerlendirildiği çalışmada %40 oranla en çok yapılan hatalardan biri olarak saptanmıştır (alparslan ve erdemir,1997).

10. Doz atlama %20 Bozulmuş ilaç uygulaması%18 Yanlış yoldan uygulama %18 Yanlış uygulama hızı%15.8 İstem yapılmayan ilacın uygulanması%14.6 İlacın yanlış uygulama tekniği ile uygulanması%13 Yanlış hazırlama%8.3’dür diğer hata tipleri ve oranlarıdır.

11. Hata nedenleri Doz hatasının nedeni olarak çocuklara uygun yazılı ilaç hazırlama formlarının ve prosedürlerinin olmaması İlaç dozlarının çocuklara uygun formlarının bulunmaması Çocuklara uygun dozların hazırlanabilmesi için tabletlerin kırılması,kapsüllerin açılması ve intravenöz formların dilüsyonu yapılan çalışmalarda ortak neden olarak vurgulanmıştır.

12. Flakon şeklindeki toz antibiyotikler sulandırıldığında,çoğu ilaçta kuru toz hacmin etkisi ile elde edilen toplam miktarın, sulandırmak için kullanılan sıvı miktarından fazla olduğu, kuru toz hacmin sıvı miktarı artırdığı, buna bağlı olarak mililitredeki ilaç miktarını azalttığı saptanmıştır.

13. Vurgulanan diğer hata nedenlerinden biride klinik iş yükü ve hasta/hemşire oranının yüksek olmasıdır. Simpsaon ve arkadaşlarının(2004) çalışmasında ilaçların doğru zamanda uygulanmaması hemşirelerin iş yükü yoğunluğuna bağlanmıştır.

14. Doğru ilaç, form ve uygulama yolu gibi diğer hatalar için eğitim eksikliğinden,deneyimsizlikten ve sisteme ilişkin sorunlardan söz edilmektedir.

15. Kurumda ve klinik alanda ilaç uygulama prosedür ve protokollerin olmaması, saklanabilen ilaçların etiketlenmesinde standardizasyonun sağlanamaması, sözel istemlerin alınması, ilaç uygulama kayıtlarındaki eksiklikler, istem ya da dağıtım sorunları gibi sistemdeki başarısızlıklar hatalara yol açan diğer nedenlerdir.

16. Önleme stratejileri En çok üzerinde durulan ve kullanılan önleme stratejilerinden biri eğitimdir. Hemşirelere ilaç uygulamaları, doz hesaplamaları, ilaçların farmokolojik özellikleri ve kullanımları hakkında verilen eğitimlerin ilaç uygulama hatası oranlarını düşürdüğü görülmüştür (alparslan ve erdemir,1997).

17. Yeni başlayan hemşireler için kliniğe özgü oryantasyon programlarının uygulanması Kliniğe özgü ilaç uygulama protokolleri ve prosedürlerinin oluşturulması İlaç uygulamaları konusunda rehberlerin hazırlanması pediatri alanında uygulama hatalarını azaltan önemli girişimlerdendir.

18. Bir hemşirenin sorumlu olduğu hasta sayısının fazla olması özellikle pediatri açısından önemli bir risk oluşturmaktadır. Pediatride,ilaçların hazırlanması ve uygulanması yetişkin kliniklerinden daha uzun zaman gerektirmekte;bu durum,hemşirelerin diğer sorumluluklarını yerine getirme telaşı içinde ilaç uygulama hatalarına fırsat yaratmaktadır.

19. Ayrıca hemşirelerin ilaç hazırlama ve uygulama sırasında yaşadıkları engellemelerin hatalara neden olduğu saptanmıştır. İlaç hazırlaman alanlarının bir kokpit ortamına benzer şekilde gürültüsüz,giriş çıkışların az olduğu,düzenli bir ortam şeklinde tasarlanmasının hata oranlarını azalttığı saptanmıştır.

20. Kurum yöneticilerinin geliştireceği politika ve prosedürlerin,iş yükü ve çalışma saatlerini dengeleyici olacak şekilde planlanması ve çalışma ortamında engellemeye neden olabilecek hata kaynaklarının tanımlanması hata oranını azaltmada çok önemli bir yer tutmaktadır.

21. Hemşirelerin ilaç uygulama hatalarını azaltmada önerilen bu stratejilerin yanı sıra yapılmış birçok çalışmada da vurgulanan ve asıl üzerinde durulan konu bildirim kültürünün oluşturulmasıdır.

22. İlaç uygulama hatalarının bildirilmesi,hata yönetimi ve gelecekte oluşabilecek hataların azaltılmasında önemlidir.

23. Hemşireler arasında hata bildirimini engelleyen bireysel faktörlerden biri korkudur. Geleneksel hata bildiriminin değiştirilebilmesi için,bildirim süreçleri ve prosedürleri sağlık profesyonellerinin istekliliğini artıracak şekilde yapılandırılmalıdır.

24. Cezalandırıcı olmayan,ne olduğundan çok nasıl olduğuna odaklanan bir ortamda çalışmanın hata bildirimlerini artırdığı görülmüştür.

25. KAYNAKLAR Özkan S,Kocaman K,Öztürk C.(2008).Pediatrik ilaç uygulama hatalarının sıklığı,tipleri,nedenleri ve önleme girişimleri.Deuhyo ED,1(1),19-31,51-65 Uzun Ş,Arslan F.(2008).İlaç Uygulama Hataları,Türkiye Klinikleri,28 Aştı T,Acaroğlu R.(2000).Hemşirelikte sık karşılaşılan hatalı uygulamalar.C.Ü.Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi,4(2) Savaşer S,Çimen S,Yıldız S.(2008)Flakon Şeklindeki Antibiyotiklerde Kuru Toz Hacminin Uygulanacak Doz Üzerine Etkisi,İ.Ü.F.N.Hem.Derg.Cilt:16-Sayı 61:7-15 Akalın E.H,(2004),Medikasyon Hatları,Ankem Dergisi,18(EK 2):10-11

26. TEŞEKKÜRLER