สรุปบทเรียนการจัดการความรู้

1. สรุปบทเรียนการจัดการความรู้ ทรงพล เจตนาวณิชย์ โครงการความร่วมมือเพื่อการพัฒนาสถาบันจัดการความรู้ของชุมชน ภายใต้การสนับสนุนของ สถาบันส่งเสริมการจัดการความรู้เพื่อสังคม (สคส.) สัมมนาเชิงปฏิบัติการ “สรุปบทเรียนการจัดการความรู้และวางแนวทางการดำเนินงานในอนาคต” จัดโดยกองวิจัยและพัฒนางานส่งเสริมการเกษตร กรมส่งเสริมการเกษตร วันที่ ๒๕ – ๒๖ ตุลาคม ๒๕๔๘ ณ ห้องประชุมกรมส่งเสริมการเกษตร ชั้น ๕

2. ครั้งที่ ๑ ครั้งที่ ๒ ปฏิบัติการบนฐานงานของแต่ละจังหวัด แนวคิด+หลัก+วิธีการ ถอดบทเรียน + เติมความรู้ • After Action Review • เป้าหมาย • บรรลุ เพราะ..... • ไม่บรรลุ เพราะ...... • ถ้าจะทำให้ดีขึ้นต้องทำอย่างไร • Do & Don’t(สำหรับคุณอำนวย คุณลิขิต) • Tacit knowledge vs. Explicit knowledge • KV (หัวปลา), KS (ตัวปลา), KA (หางปลา) • ตลาดนัดความรู้, Community of Practices • คุณกิจ คุณอำนวย คุณลิขิต • พลังของเรื่องเล่า ขุมความรู้ แก่นความรู้ • ตารางอิสระภาพ ธารปัญญา

3. ผลที่เกิดจากการดำเนินงาน คำอธิบาย เป้าหมาย ตามที่คาดหวัง มากกว่าที่คาด ตามที่คาด น้อยกว่าที่คาด ไม่เกิดขึ้นเลย ไม่สำเร็จ ? ทำอะไร กับใคร ทำอย่างไร ต้องใช้อะไร ภายใต้เงื่อนไขอะไร ทุนเดิม สภาพแวดล้อม เพราะ ตัวชี้วัดความสำเร็จ ? ไม่ได้คาดหวังไว้ก่อน ความรู้ใหม่ ความสามารถใหม่ที่ได้จากการทำงาน วิธีคิด วิธีมอง การให้คุณค่าความหมายกับสิ่งรอบตัว ความรู้ ทักษะ

4. ปัญหาที่พบในขณะที่ทำหน้าที่ CKO,คุณอำนวย, คุณลิขิต • (ความยาก) ๒. สิ่งที่ CKO,คุณอำนวย, คุณลิขิต ๒.๑ ควรทำ ๒.๒ ไม่ควรทำ

5. ๓. เกณฑ์ในการคัดเลือกคนที่จะเป็น CKO คุณอำนวย คุณลิขิต คุณกิจ และ ผู้เข้าร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้

6. ใคร ต้องทำอะไรบ้าง ทำอย่างไร เพื่อให้ได้อะไร คุณอำนวย คุณเล่า คุณฟัง /คุณกิจ คุณลิขิต คุณสังเกต ความเข้าใจที่ชัดเจนใน เป้าหมายบทบาทหน้าที่ความรู้และทักษะในการทำหน้าที่ ผลสำเร็จ / ความสำเร็จ “พลังเรื่องเล่า” สร้างบรรยากาศ รูปร่าง หน้าตา เรื่องความสำเร็จ เล่าเรื่อง “ความสุข ความพึงพอใจ” คนเล่า เล่าจากความสำเร็จ ความภาคภูมิใจ ฟัง ตีความ แลกเปลี่ยน ทุกคนเกิดความรู้ใหม่ ความคิดใหม่ เห็นแนวทาง มีความหวัง เกิดแรงบันดาลใจ อยากกลับไปลงมือปฏิบัติ บันทึก สังเกต คนฟัง ฟังอย่าง ลึกซึ้ง แลกเปลี่ยน คุณสังเกต สังเกต อย่างละเอียด ปัญหาที่มักพบบ่อยครั้งในการพูด การฟัง

7. พลังของเรื่องเล่า ปัจจุบัน เริ่มต้น ปัญหา “ประสบการณ์” ความสำเร็จ / ความภาคภูมิใจ “ความรู้” “ความรู้” ? “การฟัง” “การตีความ” “การจับประเด็น” “ไม่เกิดความรู้”

8. การเล่า...... การซัก...... การตีความ...... สาธิต ขุมความรู้ แก่นความรู้

9. การจัดการความรู้ในชีวิตประจำวัน

10. การบันทึก การจัดการความรู้ ในกรณีของการเรียนขับรถยนต์ • อยากขับรถเป็นเพราะ............... ๒. สังเกต (ส่วนประกอบของรถ หน้าที่ พฤติกรรมคนขับ) ๓. ถาม (มีคนให้ถาม เพื่อน กัลยาณมิตร ผู้รู้) ๔. อ่าน ค้นคว้า จากเอกสาร สื่อ ต่างๆ (รู้แหล่งที่จะไปค้นคว้า) ๕. ทดลองลงมือปฏิบัติ (ใจที่กล้าที่จะเสี่ยง ออกไปจากความคุ้นชินเดิม มีคนประคอง เรียนแบบ) ๖. ทำซ้ำบ่อยๆ (ความเพียร) ๗. การค่อยๆสัมผัสกับประโยชน์ที่เกิดขึ้น (ชัยชนะเล็กๆ ความภาคภูมิใจ ความเชื่อมั่น ความศรัทธา) ๘. เกิดความรู้ และทักษะ

11. ขับรถเป็น (ใจ ฉันทะ) อยากขับรถเป็น เพราะ……. เรียนรู้การใช้รถ เรียนรู้ผลจากการใช้รถ เรียนรู้ตัวรถ • จากการสังเกต • ถามจากผู้รู้ • อ่านจากคู่มือ หนังสือ • ศึกษาองค์ประกอบ หน้าที่ • การใช้งาน • ฝึกขับจากผู้สอน • ขับในสนาม • ขับออกถนน • ฯ ล ฯ • ประโยชน์ • เปรียบเทียบกับชีวิต การเรียนรู้หลังทำ (Learn after) Retrospective การเรียนรู้ระหว่างทำ (Learn during) After Action Review การเรียนรู้ก่อนทำ (Learn before) Peer Assist

12. คุณอำนวย คุณบันทึก คุณกิจ คุณสังเกต คุณกิจ คุณกิจ คุณกิจ การอธิบายความหมายของ “ตลาดนัดความรู้” ตลาดนัด ผู้ซื้อ ผู้ขาย สินค้า สถานที่ ความรู้ ความรู้จากการปฏิบัติที่เห็นส่งผลแล้ว การแบ่งกลุ่มย่อย เพื่อทำ กระบวนการสกัดความรู้จากเรื่องเล่า

13. คุณคือใคร? • “คุณกิจ”(KP) คือ ผู้ที่ขลุกอยู่กับเนื้องานโดยตรง / ผู้ปฏิบัติ • “คุณอำนวย”(KF) คือ ผู้ที่คอยกระตุ้น หรือ อำนวยให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ของคุณกิจจัดการความรู้(เชิงปฏิบัติ)ได้เอง • “คุณเอื้อ”(CKO) คือ ผู้บริหารองค์กร เป็นไต้ก๋งเรือที่คอยเอื้อลูกเรือ ทำให้เกิดบรรยากาศของการร่วมแรง ร่วมใจ ร่วมเรียนรู้ • “คุณประสาน”(Network Manager) คือ ผู้ที่เป็นผู้ประสานเชื่อมโยงเครือข่ายการเรียนรู้ • “คุณอำนาจ” คือ ............?...............

14. ตัวอย่างความสำเร็จในเรื่อง..... เรื่องเล่า วิธีคิด/ความรู้/ทักษะ ที่ทำให้สำเร็จที่จับประเด็นได้ แหล่งข้อมูลเพิ่มเติม ความสามารถหลัก ระดับที่ ๑ ระดับที่ ๒ ระดับที่ ๓ ระดับที่ ๔ ระดับที่ ๕ ข้อที่ ๑ Working Definition คิดเป็นระบบ มีหลัก (ความต่าง) เป็นกระบวนการเรียนรู้ ? อะไรคือ “ความรู้” การอธิบายความหมายของ “ตลาดนัดความรู้” ตลาดนัด ผู้ซื้อ ผู้ขาย สินค้า สถานที่ ความรู้ ความรู้จากการปฏิบัติที่เห็นส่งผลแล้ว ทักษะการฟังและการจับประเด็น การแบ่งกลุ่มย่อย เพื่อทำ กระบวนการสกัดความรู้จากเรื่องเล่า ขั้นตอนของการแปลง ขุมความรู้เป็น แก่นความรู้ เพื่อกำหนด “ความสามารถหลัก” ของที่ประชุม ขั้นตอนของการแบ่งระดับของความสามารถหลักระดับ ๑ – ๕ (การให้นิยาม ความหมาย)

15. เขต ศูนย์ จังหวัด ผลการพัฒนา...ที่ต่อเนื่อง การผลิต การตลาด ฯ ล ฯ กรมส่งเสริมการเกษตร Learning Organization KM • KPI • Benchmarking • CSF, Core Competencies • BSC • SWOT, AIC CKO Food Safety คุณอำนวย คุณลิขิต เกษตรกร

16. ตัวอย่างคำถามในกลุ่ม ๑. แรงบันดาลใจ ๒. สิ่งที่อยากให้เกิด ๓. กิจกรรมที่ทำ ๔. ผลที่เกิด ๕. ความก้าวหน้า ความสำเร็จ ความภาคภูมิใจ ๖. เส้นทางสู่ความสำเร็จ (ปัจจัย เงื่อนไข) ๗. สิ่งที่ยังไม่ได้ดั่งใจ เพราะ............... ๘. สิ่งที่ได้มาโดยไม่ได้คาดหวัง เกิดขึ้นได้เพราะ.... ๙. ความคิด ความรู้ ทักษะ ที่ได้

17. ผล: ความสำเร็จ ความก้าวหน้า สิ่งที่ทำได้ดี ที่ว่าดี คืออะไร เหตุ :ทำได้เพราะ....ทำไมถึงทำได้..... ๑. ๒. ๓. ๔. ๕. ๖. ๗. ๘. ๙. ๑. ๒. ๓. ๔. ๕. ๖. ๗. ๘. ๙. ๑๐. ๑. ๒. ๓. ๔. ๕.

18. ผล เหตุ ผล เหตุ ผล เหตุ ผล เหตุ ผล เหตุ ผล เหตุ ผล เหตุ

19. แบ่งกลุ่ม • แต่ละกลุ่มประกอบด้วย คุณอำนวย คุณเล่า คุณกิจ คุณบันทึก คุณสังเกต • สาธิต โดยใช้กรณีของ “......................” • ๒.๑ คุณอำนวย เริ่มด้วยกิจกรรมแนะนำตัว (ให้คุยกันเอง แนะนำเพื่อน) • ๒.๒ แนะนำผู้เล่า ในฐานะคนเปิดประเด็น (สร้างความรู้สึกที่เป็นกันเอง คลายความกังวล) • ๒.๓ แนะนำผู้ฟัง ฟังอย่างตั้งใจ ฟังอย่างมีสมาธิ (ให้ช่วยตีความ แลกเปลี่ยน เติมเต็ม) • ๒.๔ ความสำเร็จ ความก้าวหน้า ความภาคภูมิใจ ความดีใจ (คืออะไร) • ๒.๕ ช่วยเล่าให้ฟังหน่อยว่ากว่าจะมาถึงขั้นนี้ ต้องผ่านอะไรบ้าง ความทุกข์ ความสุข ยาก • ๒.๖ ซักถาม ตีความ แลกเปลี่ยน เติมเต็ม • ๒.๗ สรุป อะไรที่เป็นเรื่องหลักๆ เรื่องใหญ่ๆ เรื่องสำคัญๆ ที่ทำให้เกิดความสำเร็จ • ให้แต่ละกลุ่มทำการบ้าน กรณีของตัวเอง • (ต้นแบบ ใคร เรื่องอะไร ความสำเร็จ ประเด็นที่น่าเรียนรู้ ถอดบทเรียนความสำเร็จ)