به نام خداوندبخشنده ومهربان

1. به نام خداوندبخشنده ومهربان

2. همانگونه که زمین میراث مشترک بشریت است وانسان ها بایدازآن حفاظت نمایند علم ودانش نیز میراثی است جهت زندگی بهتر برای انسان اگر این علم در مسیر درست بکار گیری نشود نه تنهاسعدتی برای بشر به ارمغان نخواهد اورد بلکه چه بساموجب تباهی آن نیز خواهد شد اختراع انواع سلاح وبروز جنگ ها در زمان های مختلف از تبعات چنین برداشتی ازعلم ودانش است.شاید به جرئت بتوان ادعا کرد ضعیف شدن لایه اوزون طی سال های اخیرنیز از پیامدهای استفاده ی بی ضابطه وغیر اصولی از علم ودانش امروزی در استفاده از منابع طبیعی جهان می باشد.

3. سوالی بزرگ • چراسوراخ شدن لایه اوزون از قطب ها شروع شده است؟

4. تخریب لایه اوزون بیشتردرقطبین ایجاد می‌شود به چند علت:یكی اینكه ، چون گردش وضعی زمین از غرب به شرق است به دلیل نیروی گریز ازمركزی كه در دو قطبها وجود دارد ، دو حفره در دو قطب ایجاد می‌شود ، مانند وقتی كه چایی شیرین را به هم می‌زنید ، و در این حفره‌ها آلاینده‌ها متمركز می‌شوند و اثر تخریبی بیشتری پیدا می‌كنند . دیگر اینكه اصولا لایه استراتوسفر كه در بالای آن لایه اوزون قرار دارد در دو قطب باریكتر است . این لایه در استوا به طور متوسط 18 كیلومتر، در مناطق معمولی 12 كیلومتر ، و در قطبها به طور متوسط 8 كیلومتر می‌باشد .تخریب لایه اوزون بیشتر در قطب جنوب صورت می‌گیرد ، چونكه در سمت قطب جنوب به نسبت قطب شمال خشكیهای بیشتری وجود دارد ؛ به عنوان مثال در عرض جفرافیایی 90 درجه شمال اقیانوس منجمد شمالی واقع است ، درحالیكه در همین عرض جغرافیایی جنوب استرالیا وجود دارد كه از نظر صنعتی خیلی هم فعال و آلوده كننده هم هست .

5. تخریب لایه اوزون در سالهای اخیر به علت آنكه كشورهای صنعتی تدابیر خاصی برای جلوگیری از ورود آلاینده‌ها به جو داشته‌اند ، روند رو به بهبودی داشته است . اما در تابستانها كه جلبكها رشد و نمو بیشتری دارند همانطور كه می‌دانید مقداری C FC طبیعی از تجزیه جلبكها حاصل می‌شود. یا هوا جریان بیشتری دارد و آلاینده‌ها بیشتر وارد جو می‌شوند در زمستان ممكن است به علت بارشهایی كه وجود دارد مقادیر زیادی از آلاینده‌ها وارد زمین شوند كه البته آن هم اثرات سوء خودش را دارد ممكن است این تخریب بیشتر صورت گیرد .اخیراً دانشمندان علت ایجاد حفره در لایه اوزون را گرداب های سنگین ، كه در قطب جنوب جریان دارند ، می دانند . در زمستان در طول شبهای قطبی، نور خورشید درتمام سطح قطب جنوب در دسترس نیست ، به همین دلیل در این قطب در لایه استراتوسفر طوفان هاى سنگینی گسترش مى یابند كه به آن ها "گرداب قطبی میگویند . گرداب قطبی می تواند ذرات سازنده هوا را تجزیه كند .

6. تاریخچه سوراخ شدن لایه اوزون ابتدا جریان تأسف بار سوراخ شدن لایه اوزون در لایه زیر استراتوسفر در بالای منطقه انتارکتیکا اولین بار در دهه هفتاد (1970 تا 1979) توسط یک گروه تحقیقاتی به نام BAS کشف شد. این گروه در مورد اتمسفر بالای منطقه انتارکتیکا از یک ایستگاه تحقیقاتی که بسیار شبیه این عکس می‌باشد مشاهده می‌گردند (اطلاعات ایستگاه تحقیقاتی هالی و ایستگاه تحقیقاتی BAS). فالکر اولین بار در حالی تحقیقات را انجام داد که اندازه گیری اولیه در سال 1985 برای اولین بار سوراخ شدن لایه اوزون آنچنان نگران کننده بود که دانشمندان تصور می‌کردند که دستگاهای اندازه گیری خراب است. آنها دستگاه‌های دیگری جانشین آن دستگاهها کردند تا آنکه نتایج بدست آمده اندازه گیریهای اولیه را تأیید کرد.

7. چند ماه بعد که سوراخ شدن لایه اوزون قابل مشاهده بود (پس از مشاهده سوراخ شدن لایه اوزون تحقیقات قبلی تایید شد)، از طرف دیگر اطلاعات ماهواره TOMS سوراخ شدن لایه اوزون را نشان نمی‌داد، بدین دلیل که نرم افزارهایی که اطلاعاتی در مورد لایه اوزون می‌داند به صورتی برنامه ریزی شده بود که لا یه اوزون در منطقه کوچکی مورد بررسی قرار می‌گرفت. در بررسیهای بعدی اطلاعاتی بدست آمد (هنگامی که نتایج گروه BAS منتشر نشد) مورد تأیید قرار گرفت و بیانگر این مطلب بود که سوراخ شدن لایه اوزون بطور سریع و در مقیاس بزرگی بر بالای منطقه انتارکتیکا انجام می‌شود.اوزون لایه‌ای را در استراتوسفر تشکیل می‌دهد که منطقه استوا باریکتر و در دو قطب پهنتر است. میزان اوزون در بالای سطح کره زمین بوسیله مقیاسی به نام DU Dobson units اندازه گیری می‌شود که این میزان در منطقه استوایی در حدود 260DU است و به میزان بیشتری در جاهای دیگر است. این در حالی است تغییرات فصلی بسیار وسیعی اتفاق افتاده و شکل می‌گیرد و اشعه ماورای بنفش در لایه استراتوسفر نفوذ می‌کند یا آنرا می‌شکافد.

8. cfc

9. CFC ها چه موادی هستند؟ CFC ها موادی هستند که صدها مصرف گوناگون دارند. زیرا آنها تقریبا غیر سمی و مقاوم در برابر شعله بوده ، براحتی تجزیه نمی‌شوند. به خاطر چنین پایداری ، آنها تا 150 سال باقی خواهند ماند. گازهای CFC به آرامی تا ارتفاعات 40 کیلومتری صعود کرده و در آنجا تحت نیروی عظیم تشعشعات ماورای بنفش خورشید شکسته شده ، عنصر شیمیایی کلر را آزاد می‌کنند. بعد از آزادی هر اتم کلر قبل از برگشت به زمین که سالها طول می‌کشد، حدود صد هزار مولکولاوزون را از بین می‌برد. سه و شاید پنج درصد لایه ازن در سطح جهان تاکنون توسط گازهای CFC تخریب شده است.

10. امروزه بجای گاز فریون در یخچال از چه موادی استفاده می کنند؟ • آژانس حفاظت محیطی EPA قوانینی برای حفاظت از محیط زیست وضع نموده است. اینآژانس 5 دسته گاز را برای جایگزینی CFC ها یا همان ترکیب Rها معرفی نموده است:1) هیدروفلوروکربنها HFCs2) پرفلوروکربنها PFCs3) هیدروکربنها HCs مانند پروپان و پروپن4) گازهای معمول شیمیایی مانند NH3 و Cl25) گازهای بی اثر اتمسفری از جمله CO2 و بخار آب

11. پيشران در افشانه ها اسپری ها که به آنها افشانه نیز گفته می شود ، محتوی یک مایع می باشند که با فشردن دکمه بالای آنها ، مایع درون آنها با فشار به بیرون پاشیده می شود . مانند انواع حشره کشها ، خشبو کننده ها ، ادکلنها و .... در افشانه ها برای اینکه مایع درون آنها به بیرون رانده شود ، در سطح مایع فشار زیادی ایجاد می کنند ، با فشردن دکمه بالای اسپری ، به علت فشار بالای مایع ؛ مایع درون بطری به بیرون رانده شده و بصورت قطرات ریزی پاشیده می شود . نیروی لازم برای بیرون راندن و پاشیدن مایع در افشانه ها را " پیشران در افشانه ها " می گویند . که از CFC ها استفاده می شده است.

12. جايگزين ها : • هيدرو فلوركربنها (HFC) و هيدروكلروفلوركربنها (HCFC (ترکیباتی هستند که به عنوان جايگزين، علي رغم صرفه اقتصادي و مفيد بودن، در مورد آنها مباحث زيادي صورت مي گيرد ، از مهمترين دلايل مفيد بودن آنها مي توان به عدم وجود كلر كه يكي از مخربگرهاي قوي لايه ازن است اشاره نمود. با توجه به اينكه طول عمر HCFCدر جو به ميزان زيادي كوتاهتر از CFC است با اين حال چون در مقادير زيادي مورد استفاده قرار مي گيرند، ميزان مصرف آن‌ها از طرف پروتكل مونترال كنترل مي‌شود و مراكز حفاظت از محيط زيست در صدد ممنوع كردن توليد اين ماده هستند و قرار است تا سال 2030 توليدشان متوقف شود .پروپان، هيدروكربوني است كه به راحتي ازنفت وگازطبيعي بدست مي آيد و سوختي عمومي است كه به آساني تبديل به مايع مي¬شود. پروپان جانشين ارزاني براي CFC بوده ولي توجه زيادي به آن نشده است. در لندن از يك دستگاه مبرد در آزمايشگاهي با هزينه كم، ازپروپان به عنوان سرد کننده استفاده مي كند. قيمت پروپان حدود ده درصد قيمتCFC وكمتراز دو درصد قيمت HFC و HCFC است .

13. :::: اقدامات جايگزيني در ايران چگونه است؟؟ :::: • در ايران نیز اقدامات خوبی جهت طرح جایگزینی ترکیبات موثر انجام شده است، مثلادر مجتمع پتروشيمي اصفهان تعيين جايگزين مواد مناسب، با در نظرگرفتن جهار پارامتر اصلي( ملاحظات زيست محیطی، ایمنی، اطمینان عملكرد و سازگاري با سيكل تبريد موجود) انجام گرفته است. بخش عمده پروژه مربوط به جایگزینی گاز 13- R درسیستم HPU مجتمع مي باشد. اولين شرط جايگزين 13-R ، صفر بودن پتانسيل تخريب لايه ازن وكاملاً ايمن بودن آن و تطابق با فلزات بكار رفته دركمپرسورها و مبدلها ازجهت امكان پديده خوردگي مي باشد و شرط دوم بكار رفته، نزديكي هرچه بيشتر خواص فيزيكي و ترموديناميكي به 13- R است. • در كل ... • تحقيقات براي يافتن مواد شيميايي بي ضرر براي محيط زيست، براي • جايگزين كردن تركيبات CFC ادامه دارد، اين تركيبات از نظر جهاني تقريبا به كمتر از نصف توليد آن در سال 1986 رسيده است .

14. پایان تهیه کننده:زینب سرانجام دبیر مربوطه:سرکار خانم چیذری