MİKROEKONOMİYE GİRİŞ

1. MİKROEKONOMİYE GİRİŞ PROF.DR. TÜMAY ERTEK

2. EKONOMİ NEDİR? Ekonomi, insanların sınırsız tüketim isteklerinin sınırlı(kıt) kaynaklarla en iyi nasıl tatmin edileceğini inceleyen sosyal bir bilim dalıdır. Kaynaklar sınırlı olduğu için, üretilebilecek mal ve hizmetlerde sınırlıdır. Dolayısıyla, insanlar mal ve hizmet üretiminde, tercihler yapmak zorundadır. Tercihlerin yapılması da maliyetlerin (fırsat maliyetlerinin) varlığını ifade eder. Ekonominin en önemli kavramlarından biri olan fırsat maliyeti (buna alternatif maliyet de deniliyor.) şöyle tanımlanır: Bir kararın fırsat maliyeti, o kararın alınmasıyla vazgeçilmek zorunda kalınan bir sonraki en iyi fırsattır (alternatiftir).

3. ÜRETİM OLANAKLARI EĞRİSİ Mal ve hizmetlerin elde edilmesinde kullanılan kaynaklar ( üretim faktörleri) dört ana gruptan oluşur. • Emek, insanların mal ve hizmet üretiminde sarfettikleri bedensel ve zihinsel çabalardır. • Doğal kaynaklar, hava ,su, toprak, madenler ve ormanlar gibi insanlara sağladığı olanaklardır. • Sermaye, insanların ürettiği ve diğer mal ve hizmetlerin üretilmesinde kullanılan mallardır. Makine ve teçhizat, binalar, işlenmiş hammadde ve mal stokları sermayeyi oluşturur. • Girişimcilik, emek, doğal kaynaklar ve sermayenin organize edilip mal ve hizmet üretimini gerçekleştirme çabasıdır.

4. Üretim, emek, doğal kaynaklar ve sermaye faktörlerinin girişimci tarafından mal ve hizmetlere dönüştürülme faaaliyetidir. Üretim olanakları eğrisi ise, bir toplumda eldeki sınırlı kaynaklar ve teknoloji düzeyi ile üretilebilecek maksimum mal ve hizmet bileşimlerini gösteren eğridir. Nihai kullanm için üretilen malları sermaye malları ve tüketim malları olarak iki kategoriye ayırabiliriz. Yatırım(sermaye) malları, firmalar tarafından üretim faaliyetinde, tüketim malları ise tüketiciler tarafından ihtiyaçlarını karşılamada kullanılır.

5. Teknik etkinlik olarakda adlandırılan üretim etkinliğinin yanı sıra bir de ekonomik etkinlik vardır. Ekonomik etkinlik, üretim etkinliğini yanısıra toplumun tercih edeceği mal ve hizmetlerin üretilmesidir. Ekonominin üretim kapasitesinin artıp daha fazla mal ve hizmet üretilmesi olayına ekonomik büyüme denir. Bir ülkede sermaye malları üretimine , yani yatırımlara ne kadar ağırlık verilirse ekonomik büyüme oderece fazla olur.

6. EKONOMİNİN İLGİLENDİĞİ TEMEL SORULAR • NE, NE KADAR ÜRETİLECEK? • NASIL ÜRETİLECEK? • NE ZAMAN ÜRETİLECEK? • NEREDE ÜRETİLECEK? • KİMİN İÇİN ÜRETİLECEK? EKONOMİ POLİTİKASININ TEMEL HEDEFLERİ 1.ETKİNLİK Kaynaklar tam olarak kullanılmadığında toplum, mevcut kaynaklar ve teknoloji düzeyi ile üretebileceğinden dah azını üretiyor olacak ve ekonomide verimsizlik söz konusu olacaktır.

7. 2. Adil Gelir Dağılımı 3. Büyüme Ekonomik büyüme ekonominin üretim kapasitesini artırılması ve dolayısıyla daha fazla mal ve hizmet üretilmesidir Bu da GSMH(Gayrisafi milli hasıla) veya reel GSYİH’daki artış oranı(üzdesi ) ile ölçülür. Reel GSMH veya reel GSYİH’nın nüfusa bölünmesi ile elde edilen kiş başına düşen ortalama gelirdeki artışlar da çok önemli olup , bir ülkede zaman akışı içinde refah düzeyindeki artışları anlamamıza katkıda bulunur. Hükümetlerin hedefi ülkedeki milli geliri ve özelliklede kişi başına düşen milli geliri artırmaktır.

8. 4. İstikrar İstikrar, üretim ve fiyatlardaki dalgalanmaların kontrol altında olmasını ifade eder ve daha çok fiyat istikrarı için kullanılır.. Enflasyon, fiyatlar genel seviyesindeki artış sürecini ifade eder ve ekonmiyi olumsuz olarak etkiler. 5. İç ve Dış Borçlanmadan Kaçınmak Bir devletin iç ve dış borçları arttıkça ekonomik hedeflerin elde edilmesi çabası güçleşir. Türkiye’de olduğu gibi, devlet bu borçların faizlerini ve anaparasını ödemekte zorlanır ve bu da ekonomik büyüme, adil gelir dağılımı, etkinlik ve istikrar hedeflerini olumsuz etkiler.

9. EKONOMİK SİSTEMLER • Gelenekçi Sistem, ekonomik faaliyetlerin alışılagelmiş gelenek ve görenekler çerçevesinde yürütüldüğü durağan bir sistemdir. 2. Kapitalist Sistem, bu sistemde üretim faktörleri özel kişilere aittir. Birde döviz piyasaları vardır ki bu piyasalarda dövizin(kuru) fiyatı belirlenir. Kapitalist sistemde karar alma yapısı merkeziyetçi değildir. Kararlar çok sayıda alıcı ya da satıcı tarafından piyasalarda özgürce alınır ve bunun sonucunda da fiyatlar ve istihdam edilecek faktör miktarları ile mal ve hizmet miktarları belirlenir. Kapitalist sistemde devletin temel işlevleri adalet, savunma ve güvenliktir. Devletin ekonomi yönünden en önemli görevi ise piyasaların en iyi şekilde çalışabilmesi için gerekli yasal düzenlemeleri yapmak, bunları uygulamak, özel sektörü teşvik etmektir.

10. 3. Sosyalist Sistem Sosyalist sistemin (Marsist Sosyalist Sistem) başlıca özellikleri devlet mülkiyeti, merkezi planlama, merkeziyetçi karar alma yapısı,ve hem maddi(parasal) hemde manevi teşvikler. Sermaye ve doğal kaynaklar kamu(devlet) mülkiyetinde olup bunların üretimde kullanılmaları mrkezi planlamaya göre yapılır. Üretilecek mal ve hizmetlerle ilgili soruların cevaplandırılmasında tüketicilerin tercihlerinden çok devleti yönetenlerin tercihi söz konusudur. Emek faktörünün kullanılmasında maddi(parasal)teşviklerin yanı sıra manevi teşvikler önemlidir.

11. 4. Karma Ekonomik Sistem Karma ve ekonomik sistemde kapitalist ve sosyalist sistemlerdeki özellikler birarada bulunur. Mülkiyetin bir bölümü özel sektörde bir bölümü devlettedir. Kararlar kısmen piyasalar tarafından, kısmen de planlar çerçevesinde doğrudan devlet tarafından belirlenir. Teşvikler manevi olmaktan çok maddidir.(parasaldır)

12. Firmaların ürettikleri mallar ile ilgili önemli bir sınıflandırma şekli şöyledir. MALLAR Ara Mallar Nihai Mallar Tüketim Malları Sermaye Malları Dayanıklı Dayanıksız Sabit Sermaye Stoklar Tüketim Malları Tüketim Malları Malları (stoktaki mallar)

13. PİYASA EKONOMİSİNE GENEL BİR BAKIŞ Para’nın üç önemli fonksiyonu vardır. Değişim aracı-Mal ve hizmet alım satımı Değer ölçümü- Fiyat olarak ölçümü Değer muhafazasıdır- Alınabilecek mal ve hizmetleri muhafaza eder. EKONOMİDE KARAR VERİCİLER • Ev Halkı • Firmalar • Devlet • Dış Dünya

14. PİYASALAR Piyasaları üç ana gurupta toplayabiliriz. Kaynak(faktör) Piyasaları Mal ve hizmet(ürün) piyasaları Döviz Piyasaları

15. Ekonomik Faaliyetlerin Döngüsel Akımı Tüketim harcamaları Satışlardan elde edilen toplam hasılat Ürün alımı Ürün satımı Faktör satımı Faktör alımı Faktör ödemeleri Faktör gelirleri

16. MİKROEKONOMİ VE MAKROEKONOMİ AYRIMI John Maynard Keynes’in 1936 yılında yayınlanan İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi adlı kitabı modern makroekonominin temelini oluşturur. 2. Dünya savaşından sonra ekonomi teorisi mikroekonomi ve makroekonomi olarak ikiye ayrılmıştır. Mikroekonomide küçük ekonomik birimler( ev halkı, firmalar, piyasalar) ele alınıp incelenmekte, Makroekonomide ise ekonominin bütünü ana unsurlarıyla ele alınıp incelenmekte.

17. Mikroekonomi, herhangi bir piyasada malım fiatının nasıl belirlendiği, bir tüketicinin maksimum fayda elde etmek için parasını nasıl harcayacağı, bir firmanın üretim ve maliyet yapısı ve bu yapı ile ait olduğu ürün piyasasında nasıl davranacağı gibi konular üzerinde durur. Makroekonomi, ekonomideki toplam gelir, toplam tüketim, toplam tasarruf,toplam yatırım, genel fiyat düzeyi gibi makro değişkenlerin nelerden etkilendiklerini ve ekonomide tam istihdam, fiyat istikrarı ve ekonomik büyüme gibi temel hedeflerin nasıl elde edebileceğini inceler.

18. John Maynard Keynes, modern makroekonominin kurucusu olarak kabul edilir. Keynes’in Cambridge Üniversitesi’nden hocası olan Alfred Marshall’da 1890 yılında yayınlanan Ekonominin İlkeleri kitabıyla günümüz mikroekonomi teorisine büyük katkılarda bulunmuştur. POZİTİF EKONOMİ VE NORMATİF EKONOMİ AYRIMI Pozitif ekonomi, ekonomi ile ilgili konularda nedir sorusuna cevap arar ve değer yargılardan uzak, ekonomiye objektif bir yaklaşım ifade eder. Normatif ekonomi, ne olmalı sorusuna cevap arar ve ekonomiye değer yargılaını içeren subjektif bir yaklaşımı ifade eder.