ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ KIRSAL YERLEŞME PLANLAMASI ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI

1. ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜKIRSAL YERLEŞME PLANLAMASIARAZİ TOPLULAŞTIRMASI Yar. Doç. Dr. H. Eylem POLAT AHMET EMRECAN ELKİT

2. ARAZİ TOPLULAŞTIRMASININ TANIMI Arazi toplulaştırması; biri dar, diğeri geniş anlamda olmak üzere iki türlü ifade edilebilir.

3. DAR ANLAMDA ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI Aynı işletmeye ya da şahsa ait dağınık, küçük ve şekilleri bozuk arazilerin bir araya getirilerek uygun şekillerde birleştirilmesidir. Bu biçimde yapılan arazi toplulaştırması daha ucuz ve kısa zamanda gerçekleştirilirse de üretimin artırılmasına tek başına istenildiği gibi etkili olamamaktadır.

4. GENİŞ ANLAMDA ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI Parçalı, dağınık ve şekilleri bozuk arazi parçalarını uygun biçimde düzenlemenin yanında, işletmeciliği ekonomik ve kolay biçime getirmek amacıyla arazilere yol sisteminin bağlanması, tarım toprağından azami yararlanmak amacıyla sulama, drenaj, arazi tesviyesi, toprak korunması ve ıslahı, üreticilerin yaşama ortamını iyileştirmek amacıyla köy yenilemesi, köy gelişme alanlarının belirlenmesi ve köy imar planlarının yapılması, kırsal görünüm ve kırsal çevrenin iyileştirilmesi için kırsal ve doğal çevrenin sürdürülebilir biçimde planlanması ve işletmelerin arazi miktarlarının arttırılması gibi bütün kültür teknik önlemlerinin alınması akla gelmektedir.

5. ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI Tarım arazileri zamanla şekil ve büyüklük bakımından çeşitli değişikliklere uğramaktadır. Bu değişiklikler üç şekilde ortaya çıkar. 1-Mülkiyetin parçalanması 2-Mülkiyetin dağılımı 3-Parsellerin karışıklığı

6. ARAZİ TOPLULAŞTIRMASININ YARARLARI • Sulama oranları artırılmaktadır. • Fiziki tesislerin sebep olduğu parçalanmalar önlenmektedir. • Sulama projelerinin maliyetinde tasarruf sağlanmaktadır. • Arazi maliklerine kamulaştırma bedeli yerine arazi verilerek, toprağından kopması önlenmektedir. • Sulama ve teknik tarım metotlarının uygulanmasında kolaylık sağlanmaktadır.

7. ARAZİ TOPLULAŞTIRMASININ YARARLARI • İşletme merkezi ile parseller arasındaki mesafeler azalmakta ve her parsel yola bağlanmaktadır. • Net arazi kullanma alanı ve parsel büyüklükleri artmakta, parsel şekilleri düzenlenmektedir. • Tarım işletmelerinde iş gücü tasarrufu sağlanmaktadır. • Tarım işletmelerinde net gelir artışı sağlanmaktadır. • Proje alanında sosyal huzur sağlanmaktadır.

8. ARAZİ TOPLULAŞTIRMASININ YARARLARI  Ülkemizde tarım işletmelerinin sahip oldukları araziler miras ve diğer nedenlerle her geçen gün daha da küçülmektedir. 1950 yılında işletme sayısı 2.2 milyon, ortalama işletme büyüklüğü de 100 dekar iken, 2000 yılında işletme sayısı 3,02 milyona çıkarken ortalama işletme büyüklüğü 61 dekara düşmüştür. İşletme ölçeği küçülürken parça sayısı da artmaktadır. Bugün işletme başına 7 parça arazi düşmektedir. 

9. Tarım işletmelerinde verimliliği büyük ölçüde düşüren arazi parçalanmasının nedenleri; • Miras ve intikal yoluyla parçalanma, • Hisseli ve bölünerek yapılan satışlar, • Sulama, karayolları ve demiryolları gibi tarım arazilerinden geçen kamu yatırımları, • Sermaye ve işgücü yetersizliğinden dolayı yapılan kısmi kiracılık ve ortakçılık, • Sel, Taşkın ve heyelan gibi doğal afetler, • Tarım kesimindeki yüksek nüfus yoğunluğu baskısı arazilerin parçalanmasına yol açmaktadır.

10. TÜRKİYE’DE ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI Ülkemizde, 1950 yılında 2.2 milyon olan işletme sayısı 1990 yılında 3.9 milyona çıkmıştır. Buna paralel olarak 1950 yılında 100 dekar olan ortalama işletme büyüklüğü 1990 yılı itibarı ile 59 dekara düşmüştür. 2001 tarım sayımı sonuçlarına göre ise ortalama işletme büyüklüğü 61 dekar tespit edilmiştir. Ülkemizde; 21.5 milyon parça tarım alanı bulunmakta ve işletme başına ortalama yedi parça arazi isabet etmektedir. Yani çiftçilerimiz ortalama olarak yedi ayrı parça arazi üzerinde çiftçilik yapmaya çalışmaktadır.

11. TÜRKİYE’DE ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI Tarımsal işletmelerde verimliliği büyük ölçüde düşüren arazi parçalanmasını; miras ve intikal, hisseli ve bölünerek yapılan satışlar, kiracılık ve ortakçılık, muhtelif amaçlarla yapılan kamulaştırmalar, tarım kesimindeki yüksek nüfus yoğunluğu gibi faktörler etkilemektedir. Türkiye’de arazi toplulaştırma çalışmaları ilk defa 1961 yılında Konya ilinin Çumra ilçesinin Kargın köyünde başlamıştır.

12. TÜRKİYE’DE ARAZİ TOPLULAŞTIRMA PROJELERİNİN DURUMU

13. YILALLARA GÖRE TÜRKİYE’DE ARAZİ TOPLULAŞTIRMA ÇALIŞMALARI

14. TÜRKİYE’DE ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI Ekonomik sulanabilir arazi toplamı DSİ kaynaklarında 8,5 milyon hektar olarak verilmektedir. Bu miktar teknolojik gelişmelerle birlikte bir miktar artış gösterecektir, ancak bu konuda yapılmış bir çalışma olmadığından sulamaya açılacak alan 8,5 milyon hektar olarak alınmıştır. Bu güne kadar yaklaşık 5 milyon hektar arazi sulamaya açılmış, 3,5 milyon hektar araziye sulama hizmeti götürme çalışmalarına devam edilmektedir. Bu güne kadar yaklaşık 1,0 milyon hektar sulanan arazide arazi toplulaştırma uygulaması tamamlanmıştır.

16. Toplulaştırma Çalışmalarının Aşamaları 1.Toplulaştırma Alanının Tespiti 2. Sabit Tesislerin Tespiti 3. Mülkiyet Bilgilerinin Oluşturulması 4. Harita Veri Tabanının Oluşturulması 5. Arazi Derecelendirilmesi 6. Yeni Parselasyon İçin Blokların Oluşturulması 7. Çiftçi Tercihlerinin Alınması 8. Toplulaştırma Projelerinin Yapılması ve İtirazların İncelenmesi 9. Yeni Parselasyon Planlarının Araziye Aplikasyonu 10.Tescil ve yer teslimi aşamalarından oluşmaktadır.

17. ARAZİ TOPLULAŞTIRMASINDA ÇALIŞMA AŞAMALARI • Ön çalışmalar, • Planlama çalışmaları, • Projeleme çalışmaları

19. Planlama Çalışmaları • Ön etüt çalışması yapılan ve Bakanlar Kurulu tarafından da onanan saha “arazi toplulaştırma” alanı olarak ilan edilir. • Arazi toplulaştırması olarak ilan edilen sahada arazi toplulaştırması ile tarla içi geliştirme hizmetleri etüt ve planlama mühendislik işleri için etütlerin yapılması, planlama harita ve raporlarının oluşturulması, her projeye ait metraj ve keşiflerin çıkartılarak proje maliyetinin bulunması gerekmektedir. • Planlama çalışması aşamasında ele alınan belli başlı hizmetler; • Bilgi sisteminin oluşturulması, • Proje sahasının planlanması, seçeneklerin tartışılması ve maliyetlerin çıkarılmasıdır.

20. Proje Sahasının Planlanması Proje sahasının planlanması aşamasında, arazi toplulaştırmalı tarla içi geliştirme hizmetlerinin ayrıntılı etütlerinin yapılarak planlanması, harita ve raporlarının düzenlenmesi, malzeme ocaklarının tespiti, nakliye analizlerinin yapılması, bu hizmetlerin metraj ve keşif özetlerinin hazırlanması çalışmalarını kapsamaktadır. Planlama çalışması 3 bölümden oluşmaktadır. • Proje sahasının tanıtılması • Proje sahasının planlama durumu, seçeneklerin tartışılması ve maliyetleri çıkarılması • Projenin faydaları ve ekonomisi

21. Projenin faydaları ve ekonomisi Proje sahasına arazi toplulaştırmalı tarla içi geliştirme hizmetlerinin uygulanması ile sağlayacağı faydalar, toplulaştırmayı zorunlu kılan nedenler uygulama ve işletme kolaylıkları, zaman, su kullanımı ve işgücünden yapılan tasarruflar projenin toplulaştırmalı ve toplulaştırmasız yapılmasındaki maliyet durumları, seçilen alternatiflerin nedenleri, özellikleri ve yatırım, tesis ve işletme masrafları hesaplanacaktır. Projesiz ve projeli durumda ekilen bitkilerin verimleri, üretim masrafları, pazar durumları ve fiyatları belirlenecektir, gerekli cetveller hazırlanacaktır. Projenin ekonomik analizleri yapılarak, iç karlılık oranları hesaplanacak ve fizibilite raporları hazırlanacaktır.

22. KAYNAKÇA • http://www.tarimkutuphanesi.com/ARAZI_TOPLULASTIRMASI_00160.html • http://www.tarimreformu.gov.tr/SSS.aspx • http://www.buyuktuzhisar.bel.tr/component/content/article/168-araz-toplulatirmasi-nedr • http://www.tarim.gov.tr/Sayfalar//IceriklerDetay.aspx?rid=1014&NodeValue=443&KonuId=442&ListName=Icerikler • Arazi toplulaştırma ders kitabı (Kültür teknik yayınları no:1)