Icterus

1. Icterus

2. Icterus • Icterus is een situatie waarin het gehalte aan galkleurstof in • het bloed en de weefsels te hoog is. Dit leidt in lichte gevallen tot een gele verkleuring van alleen het oogwit, in ernstigere gevallen krijgt de huid van het lichaam helemaal een gele kleur. • Icterus is een symptoom van een bepaalde aandoening, van een stoornis elders in het lichaam, zoals bleekheid een syndroom is van bloedarmoede of shock. Icterus is dus zeker geen ziektebeeld op zichzelf, zoals door veel mensen wordt gedacht.

3. ANATOMIE d = ductus

4. Schematische voorstelling van de normale afbraak en verwerking van hemoglobine en de vorming van de diverse kleurstoffen (bilirubine, urobiline en stercobiline).

5. 3 soorten icterus • Pre- hepatische icterus • Per- hepatische icterus • Post- hepatische icterus

6. Pre- hepatische icterus Oorzaak • Toegenomen productie bilirubine • Verhoogde afbraak van hemoglobine • Schema

8. Pre- hepatische icterus Symptomen • Donkere urine • donkere kleur feces • Gele huidskleur • Oogwit kleurt geel • jeuk • Krabeffecten • bradycardie

9. Pre- hepatische icterus Behandeling • medicamenteus

10. Per- hepatische icterus oorzaken • Stoornis in verwerking ongeconjugeerde bilirubine • Leverfunctiestoornis (b.v. hepatitis) • Schema

12. Per- hepatische icterus symptomen • Donkere urine • Lichtere kleur ontlasting • Gele huidskleur • Oogwit kleurt geel • Krabben • Jeuk • bradycardie

13. Per- hepatische icterus behandeling • medicamenteus

14. Post- hepatische icterus oorzaken • Afsluiting ductus choleduchus • Galstenen • Pancreaskopcarcinoom • Schema

17. Post- hepatische icterus symptomen • Stopverfontlasting • Geelzucht van weefsels • Jeuk • Krabben • bradycardie

18. Post- hepatische icterus behandeling • operatie

19. Icterusvorm Pre-hepatisch per-hepatisch Post-hepatisch Ongeconjugeerd bilirubine in het bloed Verhoogd Verhoogd Normaal tot verhoogd Geconjugeerd bilirubine in het bloed Afwezig Kan aanwezig zijn Aanwezig Geconjugeerd bilirubine in de urine Afwezig Kan aanwezig zijn Aanwezig Urobiline in de urine Verhoogd Verhoogd Afwezig Kleur van de ontlasting Donker Licht Stopverf-kleur Icterus door Ongecon-jugeerd bilirubine Vooral gecon-jugeerd bilirubine Vooral gecon-jugeerd bilirubine

20. diagnostiek De diagnose wordt gesteld op grond van: • Het klinisch beeld. • Laboratoriumonderzoek in bloed/urine. Het ziekteproces kan zowel tot galafvoerbelemmering als tot leverceldestructie leiden. Galafvoerbelemmering (cholestase): • In bloed en urine is geconjugeerd bilirubine aanwezig, de bilirubine kleurt de urine donker. • Urobiline in de urine is verlaagd. Leverceldestructie (bloedonderzoek): • Albuminegehalte is verlaagd.

21. Gevaren van icterus Icterus is niet zonder gevaar. Het meest bekend is wel de hersenbeschadiging, dit kan optreden bij baby’s kort na de geboorte indien icterus bij hen te ernstige vormen aanneemt. In die gevallen hoopt zich ongeconjugeerd bilirubine op in sommige delen van de hersenen, waardoor deze beschadigd worden. De gevolgen hiervan zijn zeer divers. Baby’s worden suf en gaan traag drinken, ze kunnen convulsies (stuipen) ontwikkelen en er kunnen zich ernstige restverschijnselen voordoen in de vorm van mentale retardatie (achterstand in geestelijke ontwikkeling).

22. Is icterus besmettelijk? Icterus is alleen besmettelijk als het een gevolg is van hepatitus. De duur van de besmettelijkheid is gewoonlijk één week vóór tot en met één week na het uitbreken van de icterus.

23. Hoe vind besmetting plaats als het een gevolg is van hepatitus

24. Wie kan icterus ten gevolge van hepatitus oplopen Met name reizigers die naar "verre" landen reizen waar icterus veel voorkomt lopen risico. Overal waar de hygiëne en sanitaire voorzieningen te wensen overlaten bestaat een risico op icterus.

25. Het voorkomen van icterus ten gevolge van hepatitus in de wereld Ieder jaar worden in de hele wereld meer dan 10 miljoen mensen met icterus besmet. Mensen in geïndustrialiseerde landen, zoals Nederland, hebben meestal geen weerstand tegen icterus, omdat de ziekte in Nederland vanwege de hoge hygiënische levensstandaard niet of nauwelijks voorkomt. Met name jongerebevolkingsgroepen van de Nederlandse bevolking zijn nauwelijks beschermd. Bij de oudere groepen (> 50 jaar) is de kans reeds beschermd te zijn groter. Geschat wordt dat 60% van deze groep de ziekte vroeger heeft doorgemaakt en daardoor levenslang beschermd is tegen icterus. Als onbeschermde Nederlandse reiziger is de kans op een icterus infectie in risicogebieden 40 maal groter dan die op een buiktyfus-infectie en zelfs 800 maal groter dan op een cholera-infectie.

26. Wat kunt je doen tegen besmetting met icterus ten gevolge van hepatitus? Als men zich laat vaccineren tegen hepatitis, vormt het lichaam zgn. antistoffen en is men tegen deze infectie en de mogelijke gevolgen hiervan beschermd. Naar verwachting houdt deze bescherming jarenlang aan. Er worden in totaal drie injecties gegeven.

27. Wat kun je doen tegen besmetting van icterus ten gevolge van hepatitus. • Risicovolle situaties vermijden. Dit komt bij de infectieuze hepatitis neer op het omgeven van de besmettingsbron/-weg met de juiste maatregelen. • Vaccinatie bij risicogroepen. • N.B Hepatitisvirussen zijn ongevoelig voor fysische invloeden. Besmette materialen moeten dan ook met hoge temperaturen (60-80°C) worden gedesinfecteerd. Het virus is resistent (= ongevoelig) voor de meeste desinfectantia.

28. Complicaties Heel zelden komt in de acute fase een dodelijke vorm voor (fulminante hepatitis). Is de beschadiging chronisch, dan kan uiteindelijk levercirrose ontstaan. Leverfalen en levercelcarcinoom kunnen daarvan het gevolg zijn.

29. Prognose Icterus ten gevolge van hepatitus, geneest bijna altijd volledig, 90% binnen tien weken. De hepar heeft een behoorlijk regeneratief vermogen.

30. Verpleegkundige anamnese De volgende vragen, die specifiek zijn voor hepatitis, kunnen aan de algemene anamnese worden toegevoegd: • Weet de patiënt aan welke vorm van hepatitis hij/zij lijdt? • Virale hepatitis: is de patiënt op de hoogte van de virulentie en welke maatregelen neemt hij hiertegen? • Gebruikt de patiënt momenteel medicatie ter behandeling van hepatitis? • Welke medicijnen mag de patiënt niet gebruiken? • Huid: heeft de patiënt last van jeuk, kleur van de huid en slijmvliezen? • Defecatie: frequentie, vorm, kleur (stopverf)?

31. Verpleegkundige anamnese • Diurese: hoeveelheid, kleur urine? • Eetlust: smaakverandering, aversie tegen bepaalde voeding of geur van voeding? • Pijnklachten in de bovenbuik/leverstreek, strak gevoel, buikomvang? • Gebruik van alcohol of drugs? Is de patiënt op de hoogte van de gevolgen hiervan op zijn ziekte? • Is de patiënt ADL-afhankelijk als gevolg van conditionele achteruitgang?

32. Verpleegkundige interventies bij opname • Zorg voor goede registratie van besmettingsrisico ten behoeve van andere disciplines. • Bied begeleiding bij stoppen met alcohol en/of drugs. • Bij ondervoedingsverschijnselen: schakel de diëtist in. • Bij jeuk: geef de patiënt informatie/tips om jeuk te verminderen (koele kamertemperatuur, druk uitoefenen in plaats van krabben, medicatie, enzovoort). • Bij pijn: neem een pijnanamnese af en geef adviezen om pijn te verminderen. • Noteer duidelijk welke (pijn)medicatie de patiënt mag hebben.

33. Verpleegkundige interventies preoperatief • Ga na of leverfuncties bepaald zijn. • Vraag na welke pijnstillers de patiënt mag hebben.

34. Verpleegkundige interventies postoperatief • Observeer huid en slijmvliezen op verkleuring. • Postoperatieve controles volgens afdelingregels.

35. Verpleegkundige interventies bij ontslag • Standaardprocedure volgens afdeling. • Vraag eventueel thuiszorg aan of breid deze uit indien beperkingen zijn toegenomen.