โรคหมาบ้าภัยใกล้ตัว

1. โรคหมาบ้าภัยใกล้ตัว ทำอย่างไรให้ชุมชนของท่านปลอดภัย โดยสัตวแพทย์หญิงอภิรมย์ พวงหัตถ์ หัวหน้ากลุ่มโรคติดต่อระหว่างสัตว์และคน สำนักโรคติดต่อทั่วไป กรมควบคุมโรค

2. สถานการณ์โรคพิษสุนัขบ้าย้อนหลัง 6 ปี (2548-2553) ปี 2553 รายงานถึง 16 กุมภาพันธ์ 2553

3. สถานการณ์ผู้เสียชีวิตด้วยโรคพิษสุนัขบ้ารายงานตั้งแต่ 1 มกราคม - 31 ธันวาคม 2552 ปี 2552 สูงถึง 24 ราย ภาคกลาง 20 ราย กรุงเทพมหานคร 7 ราย กาญจนบุรี 4 ราย สงขลา 3 ราย สุพรรณบุรี ราชบุรี ระยอง จังหวัดละ 2 ราย ปราจีนบุรี สมุทรสาคร นนทบุรี ตาก จังหวัดละ 1 ราย เป็นผู้ใหญ่ 19 ราย เด็ก 5 ราย (ชาย 16 ราย หญิง 8 ราย)

4. รายที่ 1 สมุทรปราการ (ตาย 11 มกราคม 2553 ถูกกัดเมื่อกลางพฤศจิกายน 2552) รายที่ 2 กาญจนบุรี (ตาย 17 มกราคม 2553 อุ้มลูกสุนัขตนเองที่ถูกสุนัขกัด ประมาณ 1 ปีมาแล้ว) รายที่ 3 สระบุรี (ป่วยอยู่โรงพยาบาลสระบุรี 16 มกราคม 2553 ถูกกัด 10 ธันวาคม 2552) รายที่ 4 , 5 และ 6 กรุงเทพมหานคร (ตาย 19 มกราคม, 24 มกราคม และ 14 กุมภาพันธ์ 2553 ถูกกัดเมื่อ 9, 10 ธันวาคม 2552 และ 1ธันวาคม 2552) หมายเหตุ รายสุดท้ายเป็นเจ้าหน้าที่สาธารณสุขถูกสุนัขตัวเองกัดเป็นข่าวอยู่ขณะนี้ เป็นชาย 4ราย หญิง 2ราย สถานการณ์ผู้เสียชีวิตด้วยโรคพิษสุนัขบ้า ปี 2553รายงานตั้งแต่ 1 มกราคม - 16 กุมภาพันธ์ 2553 6 ราย ได้แก่

5. ปี 2552 ข้อมูล 21 ราย มีสาเหตุจากสุนัขทั้งสิ้น (ยังไม่ทราบข้อมูล 3 ราย) เป็นลูกสุนัข 7 ราย สุนัขมีเจ้าของทั้ง 16 ราย ไม่เคยฉีดวัคซีน หลังจากสุนัขตาย มีการส่งหัวตรวจ 1 ราย

6. ปี 2553 ข้อมูลสัตว์ต้นเหตุ สุนัขมีเจ้าของ 5 ราย หลังจากสุนัขตาย ไม่มีการส่งหัวตรวจ

7. ข้อมูลผู้สัมผัสโรคพิษสุนัขบ้า จากโรงพยาบาลต่างๆ ที่รายงาน Online 446,255 ราย (ข้อมูล ณ วันที่ 29 มกราคม 2553) สัตว์ที่กัดเป็นสุนัขสูงสุด 390,135 ตัว (83.67%) รองลงมาเป็นแมว 55,222 ตัว (11.84%) เป็นสัตว์มีเจ้าของ 360,520 ตัว (77.32%) ไม่มีเจ้าของ 64,014 ตัว (13.73%) กลุ่มอายุที่ถูกกัดมากที่สุด 1 - 5 ปี 83,465 คน (17.90%) รองลงมากลุ่มอายุ 6 - 10 ปี 73,547 คน (15.77%)

8. ข้อมูลผู้สัมผัสโรคพิษสุนัขบ้า จากโรงพยาบาลต่างๆ ที่รายงาน Online 446,255 ราย (ข้อมูล ณ วันที่ 29 มกราคม 2553) สถานที่ถูกกัดมากที่สุด ในเขต อบต. 250,139 (75.10%) การดูแลบาดแผลหลังถูกกัด ไม่ได้ล้างแผล 159,656 (34.24%) ไม่ได้ใส่ยา 306,509 (65.74%)

9. ข้อสังเกตพื้นที่ที่มีผู้เสียชีวิต มักพบในพื้นที่ซ้ำหรือใกล้เคียง จังหวัดกรุงเทพมหานครพบในเขตชานเมือง ได้แก่ หนองจอก ลาดกระบัง นวมินทร์ แห่งละ 1 ราย บางขุนเทียน วังทองหลาง แห่งละ 2 ราย (ปี 2551 มีผู้เสียชีวิตที่หนองจอก, ลาดกระบัง) จังหวัดกาญจนบุรีมีผู้เสียชีวิตถึง 4 ราย โดย 3 ราย อยู่ในพื้นที่ใกล้เคียงคือ อยู่ในอำเภอเมือง จังหวัดกาญจนบุรี (ตาย 1 กันยายน 2552, 18 กันยายน 2552, 26 พฤศจิกายน 2552) จังหวัดสงขลามีผู้เสียชีวิต 3 ราย ที่อำเภอหาดใหญ่ มีผู้เสียชีวิต 2 ราย เป็นสุนัขของตนเอง และอีก 1 ราย ที่อำเภอคลองหอยโข่ง ซึ่งอำเภอนี้พบผู้เสียชีวิตด้วยโรคพิษสุนัขบ้าเป็นประจำ จังหวัดสุพรรณบุรี ผู้เสียชีวิตอยู่ในอำเภออู่ทอง ทั้ง 2 ราย พบเสียชีวิต รายแรกในเดือนมิถุนายน 2552 (สัมผัสเชื้อมีนาคม 2552 สุนัขไม่ทราบเจ้าของ) และกันยายน 2552 (สัมผัสเชื้อมิถุนายน 2552 สุนัขมีเจ้าของ)

10. ข้อสรุปปัญหาที่พบในประเทศไทยปัจจุบันข้อสรุปปัญหาที่พบในประเทศไทยปัจจุบัน 1. ความครอบคลุมของการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสุนัขยังไม่ถึงร้อยละ 80 ของทุกพื้นที่ 2. ยังไม่มีการควบคุมการเคลื่อนย้ายหรือการนำสัตว์จากพื้นที่อื่นเข้ามาในพื้นที่ที่มีการควบคุมโรคดีแล้ว ทำให้มีการแพร่โรคพิษสุนัขบ้าไปได้ไกลๆ เช่น ในปี 2548 นำลูกสุนัข 1 ตัวจากระยองทำให้กัดคนที่กรุงเทพฯ เป็นโรคพิษสุนัขบ้าถึง 3 ราย ปี 2551 (1) นำลูกสุนัขจากกรุงเทพฯไปกัดเด็กที่จังหวัดเลยเป็นโรคพิษสุนัขบ้า 1 ราย (2) นำลูกสุนัขจากระยองไปกัดคนที่หนองบัวลำภูเป็นโรคพิษสุนัขบ้า 1 ราย ปี 2552 นำสุนัขที่กัดคนจังหวัดระยองไปให้คนอื่นที่อุทัยธานี

11. 3. คนที่มีความเสี่ยงถูกสัตว์ที่อาจจะเป็นโรคพิษสุนัขบ้ากัดหรือข่วนแล้วไม่ได้มาพบแพทย์โดยเร็วทำให้เสียชีวิตด้วยโรคพิษสุนัขบ้า3. คนที่มีความเสี่ยงถูกสัตว์ที่อาจจะเป็นโรคพิษสุนัขบ้ากัดหรือข่วนแล้วไม่ได้มาพบแพทย์โดยเร็วทำให้เสียชีวิตด้วยโรคพิษสุนัขบ้า 4. การส่งหัวสัตว์ตรวจน้อยลงเนื่องจาก (1) วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าสำหรับฉีดในคนที่สัมผัสโรคมีความปลอดภัยสูง คนถูกสุนัขกัดจึงไปฉีดวัคซีนเลยโดยไม่สนใจว่าสัตว์จะเป็นบ้าหรือไม่ (2) การส่งหัวสัตว์ยุ่งยาก ไม่มีหน่วยงานในพื้นที่ที่รับผิดชอบส่งต่อ จึงทิ้งสัตว์ที่ตายไปโดยไม่ส่งตรวจและต้องเสียค่าใช้จ่ายเองด้วย ทำให้ระบบเฝ้าระวังควบคุมโรคในสัตว์เสียไป ปกติแล้วเมื่อมีหัวสัตว์พบเชื้อเจ้าหน้าที่กรมปศุสัตว์จะไปดำเนินการฉีดวัคซีนให้สุนัขโดยรอบรัศมี 5 กิโลเมตร (Ring Vaccination) ข้อสรุปปัญหาที่พบในประเทศไทยปัจจุบัน

12. ปี 2552 ผู้เสียชีวิต 4 ราย ไปพบแพทย์แล้วเสียชีวิต รายที่ 1 ถูกสุนัขที่จังหวัดสมุทรสาครกัดได้รับวัคซีนและ RIG และได้รับ RIG อีกครั้งในวันที่ 4 หลังจากถูกกัด รายที่ 2 ได้แก่ คนไข้ที่อำเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา ได้รับวัคซีนและ RIG ช้า โดยฉีดหลังจากที่ลูกชายเสียชีวิตแล้ว (หลังจากถูกกัดเกือบ 2 เดือน) รายที่ 3เป็นคนไข้เด็กหญิง อายุ 3 ขวบ อยู่อำเภอมาบตาพุด จังหวัดระยอง ได้รับการรักษาบาดแผล แต่ไม่ได้ฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า รายที่ 4เป็นคนไข้เด็กชายชาวกระเหรี่ยง อายุ 2 ปี จังหวัดกาญจนบุรี เจ้าของหลอกว่าฉีดวัคซีนแล้ว เจ้าหน้าที่สาธารณสุขจึงไม่ได้ฉีดวัคซีนให้คนไข้

13. ปี 2552 กรมควบคุมโรคร่วมกับกรมปศุสัตว์ได้จัดทำแผนยุทธศาสตร์กำจัดโรคพิษสุนัขบ้าให้หมดไปภายในปี พ.ศ. 2563 (ตามเป้าหมายที่ WHO OIE ตั้งไว้) ร่วมหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้อง (กทม. อบต. อบจ. เทศบาล) และจัดทำคู่มือหลักเกณฑ์การสร้างพื้นที่ปลอดโรคพิษสุนัขบ้า

14. ปี 2553 1. โครงการที่ดำเนินการร่วมกันโครงการถ่ายทอดยุทธศาสตร์กำจัดโรคพิษสุนัขบ้าสู่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 2. ข้อตกลงความร่วมมือกันกำจัดโรคพิษสุนัขบ้าให้หมดไประหว่างกรมควบคุมโรค กรมปศุสัตว์ กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น 3. จัดตั้งคณะกรรมการกำจัดโรคพิษสุนัขบ้าแห่งชาติ 4. จัดงานวันรณรงค์โรคพิษสุนัขบ้าโลก 28 กันยายน พ.ศ. 2553 World Rabies Day 28 September 2010 (ปี 2553 กทม. เป็นเจ้าภาพหลัก)