نقش مدیران بیمارستان در مدیریت پسماندهای بیمارستانی

1. نقش مدیران بیمارستان  در  مدیریت پسماندهای  بیمارستانی M Adel Mehraban

2. مدیریت پسماندهای بیمارستانی • زباله های بیمارستانی بدون شک یکی از منابع آلوده کننده محیط زیست به شمار می رود. به همین علت یکی از مسائل اساسی مدیریت در بیمارستان چگونگی جمع آوری ، نقل و انتقال و نگهداری موقت و دفع نهایی زباله ها می باشد به نحوی که خطری افراد عادی را تهدید نمی کند. M Adel Mehraban

3. یکی ازمعظلاتی که بهداشت عمومی و محیط زیست را تهدید می کند.زباله های بیمارستانی می باشد که به علت دارابودن عوامل خطرناک سمی و بیماری زا از جمله مواد:پاتولوژیک ، دارویی و شیمیایی و رادیو اکتیو از حساسیت خاصی برخوردار است و مورد خاص مردم ومسئولین.براساس برآوردها حدود 630 نوع ماده شیمیایی و دارویی در بیمارستان مصرف می شود که 300 نوع آن سمی بوده . M Adel Mehraban

4. در ایران بیش از 800 بیمارستان ،7089 واحد بهداشتی درمانی ،16285 خانه بهداشت و 3701 آزمایشگاه فعال وجود داردکه روزانه بالغ بر 285 تن پسماند تولید می کنند که دفع آنها مدیریتی صحیح و منطبق با اصول مهند سی و بهداشت می طلبد.(طبق آمار سال 1382).درکشور حدود85/4%زباله های عفونی بدون هیچ عملیات بی خطر سازی در زمین دفن می شود. 3/63%سوزانده می شودو 18/2% هم به صورت تلنبار رها می شود.هیچ یک از روشهای فوق به دلیل عواقب زیست محیطی و بهداشتی مورد تایید مجامعه علمی بین المللی نیست . M Adel Mehraban

5. پسماند جامد همیشه به عنوان يكي از آلايندههاياصليمحيطزيست مورد توجه بوده است و با پیشرفت تکنولوژی وافزايشجمعيت، با توليدبيشترومتنوعتر زباله ها مواجه هستیم. در نتیجه توجه خاص به پسماند جامد از اهميت بالائی برخوردار است. • زباله های بیمارستانی به عنوان یکی از خطرناکترین زباله های بیولوژیک وآلوده کننده، بشدت مورد توجه مسئولین بهداشتی و زیست محیطی و کشوری بوده و قوانین و مقررات مربوط به آن هم روز به روز سختر و مشکل تر می شود و این قوانین و ضوابط سخت گیرانه برای مراکز تولید کننده اینگونه زائدات بیش از هر چیز هزینه های بالایي را در پی دارد و سبب شده مدیران این مراکز کاهش تولید زباله،بازیافتوتفکیک و جداسازی را به عنوان اولین استراتژی موثر در كاهش تولید زباله های بیمارستانی و در نتیجه کاهش هزینه های مدیریت پسماند را مورد توجه ویژه قرار دهند. • در جامعه پیشرفته امروزی که با انواع محدودیتها در دسترسی به منابع مواجه هستیم،تولید انبوه زباله به عنوان طلای کثیف، سبب از دست رفتن منابع مي شود. لذا  توجه خاص مدیران مراکز بهداشتی درمانی به این مسئله مهم با توجه به وظایف مهمی که بر عهده دارند و حمایت کامل آنها از برنامه های مدیریت پسماند و تشویق دست اندرکاران، نقش بسیار موثری در توفیق و افزایش بهره بری در این بخش خواهد  داشت.

6. وظایف  رئیس بیمارستان • - تشکیل تیمی که خط مشی و طرح جامع مدیریت پسماند بیمارستان را تعیین کند(تعیین مسئولیت هرکدام از پرسنل بیمارستان شاغل در بخش درمانی یا غیر درمانی در ارتباط با پسماندهایبیمارستانی) • - تعیین یک نفر مدیر زائدات بیمارستان جهت اجرا و هدایت طرح جامع پسماند بیمارستان • - مدیریت پسماند بیمارستان تحت سرپرستی او و مطابق اصول و ضوابط ملی وآخرینرهنمودها و دستورالعمل های جاری و بر اساس اصول ایمنی • - حمایت و تشویق برنامه ها و طرحهای  مدیریت زائدات بیمارستان • -اجرای برنامه های آموزشی ویژه برای کارمندان و کلیه پرسنل مسئول • - جانشین مناسب برای هر نفر از اعضاء تیم مخصوص مدیریت زائدات بیمارستان • - تنظیم پیگیری و اجرای دستور العمل های مدیریت مواد زائد بیمارستانی، طرح خط مشی ها و ایجاد روش های علمی استاندارد . • -پاسخ گوئی در برابر مقامات بالای وزارت بهداشت و همچنین سخنگو و مسئول اصلی در رابطه با خط مشی ها و اقدامات مربوط به مدیریت مواد زائد به کلیه مراکز خارج از بیمارستان • - مسئول ارائه گزارش سالیانه درخصوص میزان وحجم و مشخصات پسماند های تولیدی وگزارش حوادث احتمالی • - تشکیل کمیته مدیریت مواد زائد و پیگیری شفاف وظایف و مسئولیتهای اعضاء و توجه به کاهش تولید پسماندها.

7. وظایف مدیر پسماند بیمارستان • تعیین مقدار و نوع زائدات تولیدی، ماهانه هرکدام از بخشها. • محاسبه و کنترل جنبه های مالی مدیریت پسماند بیمارستان شامل هزینه های مستقیم تامین مواد و وسایل مورد استفاده درجمع آوری، حمل ونقل، ذخیره سازی، تصفیه، دفع آلودگی و نظافت • هزینه های آموزش(آزمایشگاه  و مواد) و هزینه های بهره برداری و نگهداری از تسهیلات و تجهیزات مورد استفاده در بیمارستان برای نگهداری و تصفیه پسماند • هزینه های پیمانکار خدمات در موضوع مدیریت زائدات

8. توجه به جنبه های بهداشتی مدیریت پسماند شامل • حوادث جراحتی که حین حمل ونقلوجابجایی دستی پسماند، یاحین جداسازی، ذخیره سازی و  یا در سیستم دفع پیش می آید باید دقیقاً به مدیر مسئول کنترل عفونت بیمارستان گزارش شود تا بر اساس دستورالعمل های پیشگیری موجود اقدامات لازم انجام شود. • مدیر زائدات بیمارستان باید روزانه بر سیستم و طرح مدیریت زائدات کنترل و نظارت کافی داشته باشد. به همین علت او باید ضرورتاً به تمام پرسنل بیمارستان دسترسی داشته باشد مطابق اصول و ضوابط ملی وآخرینرهنمودها و دستورالعمل های جاری، باید در مقابل رئیس بیمارستان پاسخگو باشد. ایشان باید با مشاورین مسئول کنترل عفونت و بخش دارویی و رادیولوژی جهت اصلاح روشهای جاری مدیریت پسماند در مراحل حمل و نقل و دفع زائدات پاتولوژیک و دارویی و شیمیایی و پسماندرادیواکتیو، ارتباط نزدیکی داشته باشد.

9. دربحث جمع آوری زائدات ایشان باید: • سیستم جمع آوری داخلی کانتینرهای زائدات وحملونقلآنهابهمرکزذخیره سازی بیمارستان را روزانه کنترل کند. • از تامین و تهیه کافی کیسه های پسماند، البسه مناسب کارگران، ودردسترس بودن ترولیهای مخصوص جمع آوری، اطمینان حاصل نماید و از جایگزینی فوری کیسه ها و کانتینرهای پر با خالی مطمئن شود. •  مطمئن شود برکار کارگران نظارت می شود(5). • در ذخیره سازی پسماند بیمارستان باید: • اطمینان حاصل شود، کسی به محل ذخیره پسماندها دسترسی نداشته واز محل مورد نظر بطور صحیح استفاده می شود. • ازتلنبارپسماندممانعتشودوپسماند بیش ازحد نگهداری نشود و به دفعات لازم انتقال ودفع انجام شود(5).

10. آموزش و اطلاع پرسنل • طی هماهنگی با مترون یا رئیس پرستاری و مدیریت بیمارستان، پرستاران وکادر درمانی و پیراپزشکی را از مسئولیت شان درقبال اجرای طرح تفکیک و جداسازی زباله های عفونی و شبه خانگی و ذخیره صحیح آنها آگاه نمایند و کارگران خدماتی باید ازحمل و نقل دستی کیسه های پسماند پر بسته بندی شده، خودداری نمایند. • باید مطمئن شود کارگران خدماتی، جداسازی و بازیافت غیر اصولی پسماند ها را انجام نمی دهند و جمع آوری و حمل و نقل کیسه های پسماند ها را طبق طرح صحیح مدیریت پسماند بیمارستان انجام مدهند. • مطمئن شود وظایف و دستورالعمل کاری هر کس در بخش مدیریت پسماند در دسترسی می باشد. • گزارش های رسیده در مورد حوادث جراحت ناشی ازحملونقل دستی پسماند را بخوبی وسریع پیگیری کند

11. وظایف مسئول بخش • مطمئن شود همه پزشکان، پرستاران و کمک بهیارانوپرسنلغیردرمانی شاغل دربخش، از نحوه و روشهای جداسازی و نگهداری پسماندهای عفونی و شبه خانگی بیمارستانی، آگاه هستند و همه پرسنل بطور کامل در بالاترین حد، استاندارهای این مسئله را رعایت می نمایند. • ارتباط نزدیک با مدیریت دفع پسماند بیمارستان در جهت کنترل دقیق فعالیتهای کارگران، تا مشکلی پیش نیاید. • اطمینان داشته باشد که کارمندان وی در بخش، آموزشهای لازم در خصوص جداسازی و روشهای دفع پسماند را گذرانده اند. • تشویق پرسنل به نحوی که در تمام شرایط، ضوابط و دستورالعمل ها و روشهای صحیح ارائه شده به آنها را اعمال می نمایند. • آنها مسوول اجرای روش های مدیریت مواد زائد در بخشهای خود، طبق دستورالعمل ها می باشند. • آنها همچنین مسئوولیت دارند، پیگیرآموزش کلیه کارکنان، پزشکان، پرستاران، پیراپزشکان و گروه کارکنان، در زمینه مدیریت مواد زائد بیمارستانی باشند، و با مسئوول مدیریت مواد زائد برای پشتیبانی و اجرای برنامه های آموزشی، در ارتباط بوده و همکاری نمایند. • در بخش هایی که پسماندرادیواکتیو تولید می کنند، مسئول فیزیک بهداشت وحفاظت در برابر مواد پرتوزا ، مسئول اجرای دستور العمل های مربوط می باشد

12. وظایف مترون  بیمارستان: • با مدیر مسئول زائدات بیمارستان در ارتباط بوده و به کمک مشاورین کنترل عفونت، بخش دارویی و رادیولوژی، وضعیت را دربالاترین سطح استاندارد نگهداری نماید. • تاکید داشته باشد که پرسنل قبل از هر کاری ابتدا آموزشهای لازم را در خصوص پسماند بخصوص حمل ونقل و جابجایی دستی آن دیده اند و برمداومتآموزش آنها نظارت و کنترل داشته باشد. • ارتباط با مسئولین بخشها داشته باشد و از اجرای فعالیتهای آموزشی لازم آنها مطمئن شود. • رئیس پرستاری باید یکی از پرستاران با تجربه را، به عنوان عضو همکار و مسئوول در کمبته مدیریت پسماند بیمارستان تعیین کند، که او مسئوول پایش دقیق فعالیت ها خواهد بود و به طور مرتب و سرزده و بی خبر، بر کار بخشها نظارت می کند. زمینه های مدیریت علمی مواد زائد را در همه سطوح از تولید و جداسازی تا دفع نهایی بررسی و ارزیابی می نماید. هم چنین در جلسات کمیته مدیریت پسماندبیمارستانی  شرکت می کند و مسئوول هماهنگ کردن مدیریت با آموزش پرستاران، در رابطه با پسماند بیمارستان می باشد

13. مدیر مسئول کنترل عفونت • با مدیر مسئول زائدات درارتباط نزدیکی بوده وجهت فراهم شدن شرایط استاندارد واجرای دستورالعمل های مدیریت پسماند همکاری نزدیک داشته باشد وظایف ایشان عبارتند از: • شناسایی نیازمندیهای آموزشی پرسنل متناسب با شغل آنها. چون آموزش و آگاهی بیش از پیش پرسنل از  وضعیت مدیریت زائدات بیمارستانی، بسیار موثر و ضروری است. • سازماندهی و آماده کردن مطالب آموزشی مورد نیاز پرسنل براساس مدیریت صحیح زائدات بیمارستان. • از نقش پسماندهای بیمارستانی در افزایش عفونتهای بیمارستانی و تاثیر مدیریت سوء آنها بر این مسئله بخوبی آگاه بوده و در برنامه های اجرائی و آموزشی مدیریت پسماند بخوبی، آنها را مورد توجه خاص خود قرار دهد و در ارتباط نزدیک با رئیس بخشها یا مترون و مدیریت بیمارستان بوده  هماهنگی های لازم را بعمل آورد

14. مدیرپشتیبانی و تدارکات: • با مدیر مسئول زائدات در ارتباط بوده و همیشه مطمئن باشد که تهیه و تامین کیسه های پلاستیکی مخصوص و به رنگ مناسب و ترولیها و کانتینرهای با کیفیت خوب و سایر تجهیزات به نحو احسن انجام می شود. سعی کند اقلام و موادی را که بیشتر دوستدار محیط زیست هستند و آلاینده های کمتری برای محیط زیست تولید می کنند تهیه نماید.

15. مهندس تاسیسات  بیمارستان: مسئول حفظ و نگهداری تجهیزات و لوازم مورد استفاده در طرح مدیریت بیمارستان می باشد و باید مطمئن شود که: • پرسنل آموزشهای لازم رادیدهاند. آگاهی آنها برای انجام کار و مسئولیت های آنها کافی است. • در قسمت بهره برداری از تجهیزات تصفیه پسماند، پرسنل مربوطه، آموزشهای لازم را گذرانده اند.

16. نقش مسئول  بهداشت • مسئول بهداشت، مسئول اجرای روزانه، نظارت وارزیابی مدیریت مواد زائد بیمارستان از تولید ، نگهداری، جمع آوری وحملونقل تا دفع نهایی آنها خواهد بود. او در جلسات کمیته مدیریت مواد زائد و کمیته کنترل عفونتهای بیمارستانی شرکت کرده و باید از آموزش کارکنان تحت امر خود مطمئن شود. آموزش و ارزیابی متداول ضمن خدمت کارکنان امور بهداشتی، توسط او اجرا خواهد شد. همچنین در تحت هر شرایطی، کمک و همکاری لازم را با مسئول مدیریت پسماند بیمارستانی خواهد داشت.

17. کمیته مدیریت پسماند بیمارستان • اطمینان از کیفیت بالای مدیریت پسماند در بیمارستان. • اصلاح و بهینه کردن برنامه ها و سیاست مدیریت پسماند بیمارستانی و تصویب آن. • تعیین وظایف مسوولین مختلف در زمینه مدیریت پسماند بیمارستان. • ارزیابی و پایش مدیریت موثر پسماند در بیمارستان. • اطمینان از مناسب بودن و به موقع بودن برنامه های آموزشی برای همه طبقات کارکنان • ایجاد زیرکمیتهبازیافت و ارائه برنامه های مخصوص و در ادامه پیگیری دستاوردهای آن.

18. روش های پیشنهادی برای دفع زباله هابه روش صحیح • زباله های معمولی: • به طور روزانه از طریق شهرداری • زباله های عفونی ، شیمیایی ، نوک تیز و برنده : • براساس قانون مدیریت پسماندهابا هماهنگی ارگانهای ذیربط و یا پس از بی خطر نمودن باید تحویل شهرداری شود.( سوزاندن ـ گند زدایی ـ خرد کردن) • اعضا و اندام قطع شده یا جنین : • در گورستان به روش مخصوص خود. • زباله های رادیواکتیو: • طبق ضوابط سازمان انرژی اتمی ایران. • ـ زباله های پاتولوژیک : • سوزاندن • خون و فرآوردهای آن : • دفع در فاضلاب ـ گند زدایی یا دفن. • بهترین راه حل مسئله زباله های بیمارستانی از نظر وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی بی خطر سازی زباله ها با استفاده از فناوری های غیر سوز در مبدا تولید است. M Adel Mehraban