วิธีการคุมกำเนิด

1. วิธีการคุมกำเนิด ความหมายของยาคุมกำเนิด ยาคุมกำเนิด หมายถึงยาที่กินเพื่อป้องกันการตั้งครรภ์โดย ใช้ฮอร์โมนเอสโตรเจน และโปรเจสโตเจน ที่ได้จากการสังเคราะห์มีฤทธิ์คล้ายกับฮอร์โมน โปรเจสโตโรนตามธรรมชาติ

2. ยาคุมกำเนิดแบบธรรมดาแบ่งได้ 2 ชนิด  1. ยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม (Combined oral contraception) หมายถึง ยาคุมที่มีฮอร์โมนเอสโตรเจน และโปรเจส-โตเจนเท่ากัน แบ่งได้ 2 ประเภท 1.1 Monophasic or Fixed dose pill มีระดับปริมาณฮอร์โมนรวมเท่ากัน แยกได้ 3 ประเภท High dose Low dose Ultralow dose

3. รักษาอาการคนไข้ทางนรีเวชเท่านั้นมีระดับ Estrogen 50-100 µg High dose ใช้กันมากที่สุด มีระดับ Estrogen 30-35 µg เช่น Diane, Preme หรือ Yasmin เป็นต้น Low dose มีระดับ Estrogen 20 µg ข้อดีอาการข้างเคียงจาก estrogen มีน้อย ข้อเสียต้องกินสม่ำเสมอห้ามขาด เช่น Mercilon และ Meliane Ultralow dose

4. ยาคุมกำเนิดแบบธรรมดาแบ่งได้ 2 ชนิด ดังนี้  1. ยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม (Combined oral contraceptions)  1.2 Multiphasic pills ยาคุมที่มีฮอร์โมนเอสโตรเจน และโปรเจสโตเจนไม่เท่ากัน เรียกว่า Triphasic หรือ Three steps pills ซึ่งการกินยาจะต้องกินเรียงตามลำดับ เช่น Triquilar และ Oilezz

5. ยาคุมกำเนิดแบบธรรมดาแบ่งได้ 2 ชนิด ดังนี้  2. ยาคุมกำเนิดชนิดที่มีแต่โปรเจสโตรเจน (micro oral contraception) หมายถึง ยาคุมที่มีฮอร์โมนโปรเจสโตเจนเท่านั้น ไม่มีเอสโตรเจน ยาชนิดนี้ไม่มีผลต่อแม่ลูกอ่อน ต่อระบบหัวใจ และหลอดเหลือ แต่จะมีประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดต่ำ ยับยั้งไข่ตกได้ไม่ดี

6. วิธีการกินยาคุมกำเนิดวิธีการกินยาคุมกำเนิด ชนิด Low dose ควรเริ่มทานยาเม็ดแรกหลังวันแรกของการมีประจำเดือน 5 วัน หากช้ากว่านั้นจะไม่สามารถยับยั้งไข่ตกได้ทันต้องรอรอบเดือนต่อไป ปกติยาคุมกำเนิดจะมีแบบแผง 21 และ 28 เม็ด แตกต่างกันตรงที่แผง 28 เม็ด ยา 7 เม็ด สุดท้ายไม่มีตัวยาอยู่ ปกติเมื่อกินยาครบ 21 เม็ด แล้วต้องเว้นระยะนาน 7 วันเพื่อให้รอบเดือนมาแล้วค่อยเริ่มกินแผงต่อไปในวันที่ 8

9. วิธีการกินยาคุมกำเนิดวิธีการกินยาคุมกำเนิด ชนิด Ultralow dose ควรเริ่มทานยาเม็ดแรกในวันที่มีประจำเดือน

10. หากลืมกินยาคุมกำเนิด 1. ลืมกิน 1 เม็ด ให้กินเม็ดที่ลืมทันที หากนึกได้เวลาที่ต้อง กินอีกเม็ดให้กินสองเม็ดพร้อมกัน 2. ลืมกิน 2 เม็ด ให้กิน 2 เม็ดที่ลืม โดยเม็ดแรกกินในเช้าวันรุ่งขึ้น เม็ดที่สองในเช้าวันต่อไป และหลังจากนั้นก็กินตามปกติในตอนเย็น แต่กรณีที่ลืมเช่นนี้ อาจทำให้รอบเดือนมากระปริบกระปรอยได้ 3. ลืมกิน 3 เม็ด ให้รอรอบเดือนมาแล้วค่อยเริ่มกินใหม่ 4. ลืมกินยาในช่วงท้ายๆ หรือใกล้หมดแผงจะไม่มีผลมาก

11. การเลือกกินยาคุมกำเนิดให้เหมาะสมกับตัวเองการเลือกกินยาคุมกำเนิดให้เหมาะสมกับตัวเอง ผู้หญิงแต่ละคนต่างมีระดับฮอร์โมนในร่างกายที่แตกต่างกันไป สามารถแยกได้ 3 ประเภท 1. ประเภท Estrogenic เช่น รอบเดือนออกมากแต่ระยะรอบ เดือนสั้น อ้วน ไม่มีขน ต้องกินยาคุมที่มี progestogen มาก 2. ประเภทปกติ รอบเดือนมาสม่ำเสมอ ออกไม่มาก น้ำหนักกตัวอยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน

12. การเลือกกินยาคุมกำเนิดให้เหมาะสมกับตัวเองการเลือกกินยาคุมกำเนิดให้เหมาะสมกับตัวเอง ผู้หญิงแต่ละคนต่างมีระดับฮอร์โมนในร่างกายที่แตกต่างกันไป สามารถแยกได้ 3 ประเภท 3. ประเภท Progestogenic เช่น รอบเดือนออกน้อยแต่ระยะรอบเดือนยาว รูปร่างออกไปทางผู้ชาย เต้าเล็ก มีขนตามตัวมาก ต้องกินยาคุมที่มี estrogen มาก

13. ยาคุมฉุกเฉิน หมายถึง การคุมกำเนิดที่ต้องกินยาเม็ดแรกหลังการมีเพศ สัมพันธ์ผ่านมาแล้ว 72 ชั่วโมง และเม็ดที่สองหลังจาก 12 ชั่วโมง ใช้ในกรณีที่เกิดความผิดพลาดเท่านั้น เช่น ไม่ได้ คุมกำเนิด ถุงยางแตกหรือรั่ว หรือถูกข่มขืน เป็นต้น เป็นยา ที่มีโปรเจสโตเจนสูงปริมาณ 0.75 มิลลิกรัม

14. ยาคุมฉุกเฉิน แบ่งได้ 2 ประเภท 1. ฮอร์โมนผสม ประกอบด้วยฮอร์โมนเอสโตรเจน และโปรเจสตินผสมกัน (Combined Pill Regimens) 2. ฮอร์โมนเดี่ยว มีฮอร์โมนโปรเจสตินเพียงอย่างเดียว (Progestin-Only Pill Regimens) ร้านขายยาทั่วไปจะเป็นแบบฮอร์โมนเดี่ยว เช่น Postinor และ Madonna

15. การออกฤทธิ์ของยาคุมฉุกเฉินการออกฤทธิ์ของยาคุมฉุกเฉิน การออกฤทธิ์ของยาคุมชนิดนี้มีลักษณะเดียวกันกับยาคุมกำ- เนิด แต่ต่างกันจะมีการทำงานหลาย ๆ อย่างพร้อมกัน เช่น - ยับยั้งไข่ตก - เปลี่ยนแปลงสภาพเยื่อบุโพรงมดลูกให้ไม่เหมาะสมต่อการฝังตัวของไข่

16. ผลของการกินยาคุมฉุกเฉินผลของการกินยาคุมฉุกเฉิน - เปลี่ยนแปลงสภาพของมูกที่ปากมดลูก ให้เป็นด่าง และเหนียวข้นขึ้น ทำให้อสุจิผ่านเข้าไปในมดลูกได้ยาก - เปลี่ยนแปลงการเคลื่อนไหวของท่อนำไข่ ทำให้ไข่ที่ผสมแล้วเดินทางเร็ว ไปถึงมดลูกเร็วเกินไปจนไม่สามารถฝังตัวได้

17. อาการข้างเคียงของการกินยาคุมกำเนิดอาการข้างเคียงของการกินยาคุมกำเนิด 1. การคลื่นไส้อาเจียน เกิดจากฮอร์โมนเอสโตรเจน เกิดในช่วง 2-3 เดือนแรก ให้กินทันทีหลังอาหารเย็น กรณีของยาคุมกำเนิดที่มีการอาเจียนก่อน 2 ชั่วโมง หลังกินยาคุม - ยาคุมกำเนิดเป็นแบบฮอร์โมนเท่ากันให้กินยาคุมซ้ำ อีก 1 เม็ด - ยาคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนไม่เท่ากันต้องซื้อแผงใหม่ แล้วกินเม็ดที่อาเจียนออกไปแทน แต่ถ้าอาเจียนหลัง 2 ชั่วโมง ไม่ต้องกินยาซ้ำอีก

18. อาการข้างเคียงของการกินยาคุมกำเนิดอาการข้างเคียงของการกินยาคุมกำเนิด 2. หากมีเลือดออกกระปริบกระปรอยให้การกินยาเวลาใกล้เคียงกันที่สุดของทุกวัน แต่ถ้าใช้ยาคุมชนิดที่มีเอสโตรเจนต่ำให้เปลี่ยนเป็นแบบที่มีเอสโตรเจนมากขึ้น 3. น้ำหนักตัวที่เพิ่มขึ้น ให้ใช้ยาคุมที่มีปริมาณเอสโตรเจนต่ำกว่าเดิม หากน้ำหนักตัวเพิ่มมากกว่า 5 กิโลกรัม และคาดว่าน่าจะเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ให้พิจารณาเปลี่ยนวิธีการคุมกำเนิด 4. ความดันโลหิตมีภาวะที่สูงขึ้น ให้กินยาคุมที่มีปริมาณเอสโตรเจนต่ำจากเดิม และควรวัดความดันโลหิตบ่อยครั้งขึ้น

19. อาการข้างเคียงของการกินยาคุมกำเนิดอาการข้างเคียงของการกินยาคุมกำเนิด 5. หน้าเป็นฝ้า ให้ใช้ยาที่มีปริมาณเอสโตรเจน 20 ไมโครกรัม พร้อมรักษาฝ้า ใช้ครีมกันแดด หลีกเลี่ยงแสงแดด ควบคู่กันไป หากยังเป็นอยู่ควรเปลี่ยนวิธีการคุมกำเนิด 6. มีอาการปวดศีรษะ หากปวดเล็กน้อยให้กินยาแก้ปวด แต่ถ้าปวดหัวข้างเดียวต้องหยุดยาคุม 7. เกิดอาการซึมเศร้า วิตกกังวล เกิดจากระดับฮอร์โมนฃ โปรเจสโตเจนที่สูงเกินไป หากมีอาการมากควรปรึกษาแพทย์

20. อาการข้างเคียงของการกินยาคุมฉุกเฉินอาการข้างเคียงของการกินยาคุมฉุกเฉิน การเปลี่ยนแปลงของรอบเดือน ทำให้จำนวนเลือด ระยะเวลาการเป็นรอบเดือน และการเป็นรอบเดือนเปลี่ยนแปลงได้

21. อาการข้างเคียงที่ต้องหยุดกินยาคุมกำเนิดอาการข้างเคียงที่ต้องหยุดกินยาคุมกำเนิด 1. ปวดหัวมาก และรุนแรง 2. ปวดท้องรุนแรง 3. ตาพร่า ตามัว เห็นภาพผิดปกติ 4. เจ็บหน้าอกมาก 5. ปวดน่องอย่างรุนแรง 6. อาการตาเหลือง 7. รอบเดือนขาดนาน 3 เดือนติดต่อกัน 8. ความดันโลหิตสูง 9. โรคภูมิแพ้เกิดการกำเริบมากขึ้น

22. การศึกษาที่เกี่ยวข้องกับการกินยาคุมกำเนิด และยาคุมฉุกเฉิน - ทางการแพทย์นั้น จะถือว่าการตั้งครรภ์ได้เริ่มต้นขึ้นเมื่อไข่ที่ได้รับการผสม และมีการฝังตัวที่มดลูกอย่างสมบูรณ์ ใช้เวลา 2 อาทิตย์ ซึ่งตัวยาในยาคุมฉุกเฉินจะหมดประสิทธิภาพเมื่อเกิดกระบวนการดังกล่าวขึ้น หากผู้หญิงที่เป็นโรคลมชัก, โรคหัว- ใจ, โลหิตแข็งตัว หรือโรคที่เกี่ยวเนื่องกับเส้นเลือดหัวใจควรปรึกษาแพทย์ก่อนการใช้ยา อาจใช้ยาคุมฉุกเฉินชนิดฮอร์โมนเดี่ยว ซึ่งปลอดภัยกว่าชนิดฮอร์โมนผสม ในเวลากว่า 20 ปีที่ ได้มีการผลิตยาตัวนี้ขึ้นมาใช้ก็ยังไม่พบรายงานการเสียชีวิต หรืออาการแทรกซ้อนร้ายแรงที่เกิดขึ้นจากการใช้ยาคุมฉุกเฉิน

23. การศึกษาที่เกี่ยวข้องกับการกินยาคุมกำเนิด และยาคุมฉุกเฉิน - ปัจจุบันผู้หญิงทั่วโลกได้ใช้ยาคุมฉุกเฉินในการป้องกันการตั้งครรภ์ จากการมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ได้ป้องกัน (unprotected sex) ทางองค์การอนามัยโลกได้รับรองว่า การกินยาคุมฉุกเฉินเป็นวิธีที่ปลอดภัย และมีประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์ในระดับหนึ่ง นอกจากนี้ยังได้บรรจุยาคุมฉุกเฉินไว้ในบัญชียาปี พ.ศ.2539

24. การศึกษาที่เกี่ยวข้องกับการกินยาคุมกำเนิด และยาคุมฉุกเฉิน - สถาบันสูตินารีแพทย์ประเทศสหรัฐอเมริกา (American College of Obstetrics and Gynecology-ACOG) ได้วิจัยถึงผลกระทบข้างเคียงจากการใช้ยาคุมฉุกเฉินอย่างถูกวิธี ถ้าใช้ในกรณีฉุกเฉินจริงๆ จะไม่ก่อให้เกิดผลข้างเคียง - การใช้ถุงยางอนามัยจะป้องกันได้ทั้งการตั้งครรภ์ และโรค ติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ขณะที่ยาคุมกำเนิด และยาคุมฉุกเฉินลดโอกาสการตั้งครรภ์เท่านั้น ดังนั้นการใช้ถุงยางอนามัยจะเป็นทางเลือกที่ดีกว่า ส่วนยาคุมกำเนิด และยาคุมฉุกเฉินควรเป็นเพียงทางออกสำรอง หรือทางเลือกสุดท้าย

25. ยาคุมกำเนิด และยาคุมฉุกเฉินสามารถลดการทำแท้ง - ประเทศเนเธอร์แลนด์เป็นประเทศที่มีอัตราการทำแท้งต่ำที่สุดในบรรดาประเทศอุตสาหกรรม เพราะประชาชนวัยหนุ่มสาวมีอัตราการคุมกำเนิดสูงมาก อีกทั้งยังมีบริการป้องกันการตั้งครรภ์แบบฉุกเฉินเพื่อใช้เป็นทางออกสำรองอย่างแพร่หลาย - ประเทศฟินแลนด์ก็มีหลักฐานชี้ชัดว่าอัตราการทำแท้งในกลุ่มวัยรุ่นได้ลดลง หลังจากที่มีการเผยแพร่ข้อมูลเรื่องการคุมกำเนิดฉุกเฉินออกไปในวงกว้าง

26. ยาคุมกำเนิด และยาคุมฉุกเฉินสามารถลดการทำแท้ง - ประเทศกำลังพัฒนาหลายประเทศมีการเสียชีวิตของผู้หญิงจากการทำแท้งใสถานที่ที่ไม่ปลอดภัย หรือภายในคลีนิกเถื่อน - องค์การอนามัยโลกก็ได้วิจัยพบว่า ยาคุมฉุกเฉินแบบฮอร์โมนเดี่ยวนั้น มีประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์มากกว่ายาคุมฉุกเฉินฮอร์โมนผสม สามารถช่วยลดโอกาสการตั้งครรภ์ลงได้ 85% และยังก่อให้เกิดอาการคลื่นไส้ อาเจียนลดลง แต่ถ้ามีการใช้ยาคุมฉุกเฉินอยู่เป็นประจำประสิทธิภาพจะลดลงต่ำกว่าการกินยาคุมแบบธรรมดาทันที

27. อันตรายจากการกินยาคุมกำเนิด ร่วมกับยาชนิดอื่น 1. ยาชนิดที่กินแล้วจะทำให้ประสิทธิภาพของยาคุมกำเนิดลดลง (Drug decreases effectiveness of oral contraceptive pills) เช่น Amoxicillin, Ampicillin, Tetracycline หรือ Salicylate เป็นต้น 2. ยาชนิดที่กินร่วมกับยาคุมเนิดแล้วทำให้ยาเหล่านี้เข้มข้นขึ้น (Oral contraceptive pills potentiate effect of drug) เช่น Benzodiazepines, Caffeine หรือ Theophylline เป็นต้น

28. ราคายาคุมกำเนิด ถุงยางอนามัย ชุดตรวจสอบการตั้งครรภ์ ยาคุมกำเนิด 1. Mercilon แบบ 21 เม็ด 21, 28 ราคา 140 บาท 2. Progynova 2 มิลลิกรัม แบบ 28 เม็ด ราคา 169 บาท 3. Diane 35 ราคา 155 บาท 4. Sucee ราคา 95 บาท 5. Yasmin ราคา 325 บาท 6. Aldactone 25 แบบ 10 เม็ด ราคา 55 บาท 7. Preme ราคา 100 บาท 8. Premarin 0.625 มิลลิกรัม แบบ 28 เม็ด ราคา 329บาท 0.625 มิลลิกรัม แบบ 10 เม็ด ราคา 39 บาท

30. ราคายาคุมกำเนิด ถุงยางอนามัย ชุดตรวจสอบการตั้งครรภ์ ถุงยางอนามัย 1. Dumont เช่น Basic, Comfy ราคาประมาณ 40-50 บาทต่อกล่อง 2. Duo เช่น Action, Natural ราคาประมาณ 35-50 บาทต่อกล่อง 3. Durex เช่น Contura, Kingtex ราคาประมาณ 40-80 บาทต่อกล่อง 4. Faire เช่น Contour, Skinite ราคาประมาณ 25-40 บาทต่อกล่อง 5. Lifestyles เช่น Love Time ราคาประมาณ 45 บาทต่อกล่อง 6. Okamoto เช่น Dot de Cool, Lite ราคาประมาณ 35-50 บาทต่อกล่อง 7. One Touch เช่น Maxx, Solution ราคาประมาณ 45 บาทต่อกล่อง 8. Silke เช่น Silke, Silke Gold ราคาประมาณ 35 บาทต่อกล่อง

31. ราคายาคุมกำเนิด ถุงยางอนามัย ชุดตรวจสอบการตั้งครรภ์ ชุดตรวจสอบการตั้งครรภ์ 1. Seratec one step ราคา 145 บาท 2. Orange test strip ราคา 60 บาท 3. Orange test midstream ราคา 120 บาท 4. Pretty sure ราคา 99 บาท

32. ชนิดจุ่ม

33. ชนิดปัสสาวะผ่าน

34. วิธีการใช้ชุดตรวจสอบการตั้งครรภ์วิธีการใช้ชุดตรวจสอบการตั้งครรภ์ หลัการการที่ใช้ คือ ตรวจหาฮอร์โมน Humen Chorionic Gonadotrapin (hCG) ที่ร่างกายสร้างในระดับ 25-50 mlU/ml ตามวิธี immonochromatography ทำให้สามารถตรวจสอบเมื่อประจำเดือนขาดหายไป 1 วัน เวลาที่ใช้ในการตรวจสอบนาน 1-5 นาที และมีความแม่นยำ 99% มีด้วยกัน 3 ชนิด ชนิดจุ่ม ชนิดตลับ ชนิดปัสสาวะผ่าน

35. วิธีการใช้ชุดตรวจสอบการตั้งครรภ์วิธีการใช้ชุดตรวจสอบการตั้งครรภ์ ชุดตรวจการตั้งครรภ์ชนิดจุ่ม (Strip style) 1. ตวงน้ำปัสสาวะลงในถ้วยตวงที่ให้ภายในกล่อง 2. นำแผ่นทดสอบการตั้งครรภ์ ด้านที่มีลูกศรชี้ลงจุ่มลงในน้ำปัสสาวะ 3 วินาที ระวังอย่าให้น้ำปัสสาวะสูงเกินขีดลูกศร 3. จากนั้นนำแผ่นทดสอบออกมาถือหรือวางให้อยู่ในแนวนอนในที่แห้ง รออ่านผล 1-5 นาที

36. ตั้งครรภ์ ไม่ตั้งครรภ์ ผลการตรวจสอบผิดพลาด รูปผลการตรวจตั้งครรภ์ชนิดจุ่ม (Strip style)

37. วิธีการใช้ชุดตรวจสอบการตั้งครรภ์วิธีการใช้ชุดตรวจสอบการตั้งครรภ์ ชุดตรวจการตั้งครรภ์ชนิดตลับ (Cassette style) 1. ตวงน้ำปัสสาวะลงในถ้วยตวงที่ให้ภายในกล่อง 2. นำหลอดหยดดูดน้ำปัสสาวะ หยดลงบนตลับทดสอบการตั้งครรภ์บนพื้นราบ 3. จากนั้นรออ่านผล 1-5 นาที

38. ตั้งครรภ์ ไม่ตั้งครรภ์ ผลการตรวจสอบผิดพลาด รูปผลการตรวจตั้งครรภ์ชนิดตลับ (Cassette style)

39. วิธีการใช้ชุดตรวจสอบการตั้งครรภ์วิธีการใช้ชุดตรวจสอบการตั้งครรภ์ ชุดตรวจการตั้งครรภ์ชนิดปัสสาวะผ่าน (Midstream style) 1. ให้ถือหรือวางแท่งทดสอบการตั้งครรภ์ให้หัวลูกศรชี้ลงในแนวนอน ปัสสาวะผ่านบริเวณดูดซับน้ำปัสสาวะเป็นเวลา 5 วินาที 2. จากนั้นรออ่านผล 1-5 นาที

40. ไม่ตั้งครรภ์ ผลการตรวจสอบผิดพลาด ตั้งครรภ์ รูปผลการตรวจตั้งครรภ์ชนิดปัสสาวะผ่าน (Midstream style)

41. การยืนยันผลหลังใช้ชุดตรวจสอบการตั้งครรภ์การยืนยันผลหลังใช้ชุดตรวจสอบการตั้งครรภ์ การตรวจการตั้งครรภ์ด้วยน้ำปัสสาวะ นั้นเป็นเพียงการตรวจเบื้องต้น ควรยืนยันผลการตั้งครรภ์ด้วยการวินิจฉัยจากแพทย์ และห้องปฏิบัติการอีกครั้ง เพราะระดับฮอร์โมน hCG ในผู้หญิงมีความแตกต่างกันในช่วงกว้าง ดังนั้นควรตรวจการตั้งครรภ์ครั้งที่ 2 เพื่อยืนยันผลการตรวจสอบการตั้งครรภ์ให้แน่นอน

42. เอกสารอ้างอิง นิตยสารใกล้หมอ. 2542. การคุมกำเนิดแบบฉุกเฉิน http://www.clinicrak.com (accessed 11/11/1998) คลินิกรัก. 2543. ยาคุมกำเนิด http://www.breastfeedingthai.com (accessed 02/11/2000)