Każdy z czasowników ma określoną postać ( aspekt ) . Wszystkie czasowniki dzielimy na:

1. CZASOWNIK-odmienna część mowy. Jego odmiana nazywa się KONIUGACJĄ.Czasownik odmienia się przez osoby (ja, ty, on, ona, ono, my, wy , oni, one), czasy (teraźniejszy, przeszły, przyszły), liczby ( pojedynczą i mnogą). W liczbie pojedynczej występuje w trzech rodzajach – męskim, żeńskim i nijakim; w liczbie mnogiej w dwóch rodzajach – męskoosobowym i niemęskoosobowym.

2. Każdy z czasowników ma określoną postać( aspekt ). Wszystkie czasowniki dzielimy na: • Czasowniki niedokonane (co robi?), np. rysować, otwierać • Czasowniki dokonane (co zrobić?), np. narysować, otworzyć

3. Znaczenie czasownika Czasowniki oznaczają czynność – odpowiadają na pytanie co robi ? Czasowniki oznaczają stany osób, zwierząt i rzeczy – odpowiadają na pytanie co się z nim dzieje ?

4. FORMA CZASOWNIKA

5. Czasownik w FORMIE OSOBOWEJ odmienia się przez osoby i liczby. Czasownik w tej formie pełni funkcję orzeczenia w zdaniu. Do form osobowych czasownika należą: • Formy czasu teraźniejszego,przeszłego i przyszłego trybu oznajmującego, np.piszę, piszesz, pisze; pisałem, pisałeś, pisał; będę pisał, będziesz pisał, będzie pisał (lub będę pisać itd.) • Formy trybu rozkazującego, np. pisz, piszmy, piszcie • Formy trybu przypuszczającego, np. pisałbym, pisałbyś, pisałby • Formy strony czynnej (przykłady jak wyżej), biernej i zwrotnej, np. jestem chwalony, chwalę się

6. BEZOKOLICZNIK – nieosobowa i nieodmienna forma czasownika; nie wskazuje na osobę, liczbę ani czas. Zakończenia bezokolicznika: • - ć np. chodzić, huczeć, pisać - c np. strzec, móc, piec • - ść piszemy w tych czasownikach, które w formach osobowych mają s,t,d, np.nieść-niosę, pleść-plotę, kłaść-kładę • - źć piszemy w tych czasownikach, które w formach osobowych mają z, np. dowieźć-dowiozę, znaleźć-znalazł

7. Forma nieosobowa czasownika zakończona na: - no, np. zrobiono, zaśpiewano, ogłoszono - to, np. umyto, zepsuto

8. IMIESŁOWY TONIEOSOBOWA FORMA CZASOWNIKA • IMIESŁOWY PRZYMIOTNIKOWE – odmieniające się przez przypadki, liczby, rodzaje. W zadaniu pełnią funkcję przydawki lub orzecznika. • IMIESŁOWY PRZYSŁÓWKOWE – forma nieodmienna

9. IMIESŁOWY PRZYMIOTNIKOWE

10. IMIESŁÓW PRZYSŁÓWKOWY

11. TRYBY CZASOWNIKA • OZNAJMUJĄCY – mówiący uznaje czynność za realną, prawdziwą, sam o niej orzekając ( oznajmując), np. ja piszę • PRZYPUSZCZAJĄCY – mówiący uważa czynność za możliwą do wykonania, przypuszcza, że istnieje możliwość – ale pod warunkiem, np. ja czytałbym • ROZKAZUJĄCY – mówiący domaga się czegoś, żąda, prosi zdecydowanie, wydaje polecenia, rozkaz, np. czytaj, niech pisze

12. STRONY CZASOWNIKA • CZYNNA – najważniejszy jest wykonawca czynności, skierowanej na obiekt (podmiot) np. Babcia czyta książkę. • BIERNA – najważniejszy jest obiekt (przedmiot) czynności np. Książka jest czytana przez babcię. • ZWROTNA – wykonawca jest równocześnie obiektem (przedmiotem) czynności np. Mama myje się.

13. STRONY czasownika w praktyce językowej służą tworzeniu odpowiednich konstrukcji zdaniowych. KONSTRUKCJA wykonawca czynność przedmiot CZYNNA czynności czynności PODMIOT ORZECZENIE DOPEŁNIENIE KONSTRUKCJA przedmiot czynność wykonawca BIERNA czynności czynności

14. Formy STRONY BIERNEJ mają tylko takie czasowniki, których dopełnienia dadzą się przekształcić na podmioty przy zamianie konstrukcji zdania z czynnej na bierną. Czasowniki takie nazywamy PRZECHODNIMI, czasowniki nie mające form strony biernej nazywamy NIEPRZECHODNIMI.

15. Autor prezentacji Agata Myrlak Nauczyciel języka polskiego Gimnazjum nr 3 w Jaworznie