291320 Business Information System

1. 291320Business Information System บทที่ 1 ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับระบบสารสนเทศ อ.ธารารัตน์ พวงสุวรรณ thararat@buu.ac.th

2. ระบบสารสนเทศ • คือ ระบบของการจัดเก็บ ประมวลผลข้อมูล โดยอาศัยบุคคลและเทคโนโลยีสารสนเทศในการดำเนินการ เพื่อให้ได้สารสนเทศที่เหมาะสมกับงานหรือภารกิจแต่ละอย่าง • ระบบสารสนเทศคอมพิวเตอร์ (Computer-based Information Systems: CBIS) คือ ระบบสารสนเทศที่ใช้คอมพิวเตอร์ทำหน้าที่ในส่วนของการประมวลผล (processing) เพื่อให้ได้มาซึ่งสารสนเทศ • และใช้คอมพิวเตอร์เป็นเครื่องมือในการแสดงผลที่ได้ (output) • และกระจายผลที่ได้ (output) ไปยังบุคคล หรือหน่วยงานต่างๆ ภายในองค์กร

3. ระบบสารสนเทศ • ในมิติทางธุรกิจ ระบบสารสนเทศเป็นระบบที่ช่วยแก้ปัญหาการจัดการขององค์กร ซึ่งถูกท้าทายจากสิ่งแวดล้อม • ดังนั้นการใช้ระบบสารสนเทศอย่างมีประสิทธิภาพ จำเป็นที่จะต้องเข้าใจองค์กร (Organzations) การจัดการ (management) และเทคโนโลยี (Technology)

4. ระบบสารสนเทศ • ระบบสารสนเทศในมุมมองของธุรกิจ

5. ความสัมพันธ์ของระบบสารสนเทศ องค์กร และกระบวนการธุรกิจ การเปลี่ยนแปลงของโลกปัจจุบันที่มีการแข่งขันสูงขึ้น การตัดสินใจของผู้บริหารต้องทำในเวลาที่จำกัดภายใต้เงื่อนไขต่างๆมากมาย บทบาทของสารสนเทศในองค์กรมีมากขึ้นในแง่ของการให้สารสนเทศแก่ผู้บริหารในการช่วยการตัดสินใจทางธุรกิจ จึงทำให้องค์กรตัดสินใจ นำระบบสารสนเทศหรือเทคโนโลยีสารสนเทศมาช่วยในองค์กร มีการใช้เทคโนโลยีต่างๆ ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงต่างๆ ในองค์กร เช่น การเปลี่ยนแปลงการปฏิบัติงาน การเพิ่มขีดความสามารถในการทำงาน ลักษณะการดำเนินการ และวัฒนธรรมองค์กร เป็นต้น

6. บทบาทของระบบสารสนเทศ (The Roles of Information System) • บทบาทพื้นฐานของระบบสารสนเทศ ที่นำไปสนับสนุนการปฏิบัติงานในองค์กร และทำให้องค์กรประสบความสำเร็จ และเป็นประโยชน์ต่อการแข่งขันทางธุรกิจ ประกอบด้วย 3 ส่วน คือ • สนับสนุนกระบวนการทางธุรกิจ และปฏิบัติการทางธุรกิจ • สนับสนุนผู้บริหารในการตัดสินใจ • สนับสนุนเป็นกลยุทธ์ข้อได้เปรียบในการแข่งขัน เช่น การพัฒนาเว็บไซต์เพื่อเป็นบริษัทเสมือนจริง (Virtual Company)

7. บุคลากรที่มีความเกี่ยวข้องกับระบบสารสนเทศบุคลากรที่มีความเกี่ยวข้องกับระบบสารสนเทศ • ระดับสูง หรือระดับวางแผนยุทธศาสตร์ :เน้นรายงานสรุป รายงานแบบ What-If และการวิเคราะห์แนวโน้มต่าง ๆ (trend analysis) • ระดับกลาง หรือระดับวางแผนบริหาร :มักจะเป็นสารสนเทศตามคาบเวลา และเป็นสารสนเทศที่รวบรวมข้อมูลทั้งจากภายในและภายนอกองค์กร • ระดับแผนปฏิบัติการ :ข้อมูลที่ผู้บริหารระดับนี้ต้องการ ส่วนมากจะเกี่ยวข้องกับการปฏิบัติการในช่วงเวลาหนึ่ง ๆ • ระดับงานประจำภายในองค์กร :จะเน้นไปที่การจัดการรายการประจำวัน

8. ประโยชน์ของระบบสารสนเทศประโยชน์ของระบบสารสนเทศ • เพิ่มประสิทธิภาพ (Efficiency) • เพิ่มประสิทธิผล (Effectiveness)

9. ประโยชน์ของระบบสารสนเทศประโยชน์ของระบบสารสนเทศ • เพิ่มประสิทธิภาพ (Efficiency) • ความรวดเร็วในการปฏิบัติงาน • การเก็บข้อมูลและการเข้าถึงข้อมูล • การติดต่อสื่อสาร • ต้นทุนการดำเนินงาน • การประสานงานระหว่างฝ่ายต่าง ๆ

10. ประโยชน์ของระบบสารสนเทศประโยชน์ของระบบสารสนเทศ • เพิ่มประสิทธิผล (Effectiveness) • การตัดสินใจ • การเลือกผลิตสินค้าและบริการ • การปรับปรุงสินค้าและบริการ

11. บุคลากร ส่วนประกอบของระบบสารสนเทศ ซอฟต์แวร์ ฮาร์ดแวร์ ข้อมูล ขั้นตอนการดำเนินงาน

12. ส่วนประกอบของระบบสารสนเทศส่วนประกอบของระบบสารสนเทศ • ฮาร์ดแวร์ (Hardware)ประกอบด้วย หน่วยนำข้อมูลเข้า หน่วยนำข้อมูลออก หน่วยประมวลผลกลาง หน่วยเก็บข้อมูลสำรองและอุปกรณ์การสื่อสาร • ซอฟต์แวร์ (Software)โปรแกรมประยุกต์ และโปรแกรมระบบ

13. ส่วนประกอบของระบบสารสนเทศ(ต่อ)ส่วนประกอบของระบบสารสนเทศ(ต่อ) • ข้อมูล( Data)แฟ้มข้อมูลหรือไฟล์ฐานข้อมูล • บุคลากร (Personnel) ผู้ใช้งานผู้ปฏิบัติงานผู้ควบคุมระบบและผู้พัฒนาโปรแกรม • ขั้นตอนการดำเนินงาน (Procedures) ขั้นตอนการใช้งานของผู้ใช้และขั้นตอนการปฏิบัติการของผู้ปฏิบัติงาน

14. การพัฒนาระบบสารสนเทศ • คือ การดำเนินงานตามขั้นตอนเพื่อสร้างระบบงานคอมพิวเตอร์ที่สามารถประมวลผลข้อมูลให้เป็นสารสนเทศ • โดยร่วมมือกันระหว่างผู้ใช้ระบบ ผู้พัฒนาระบบ และเจ้าของระบบหรือองค์กร • ทำให้ได้ระบบสารสนเทศที่ช่วยในการปฏิบัติงาน การจัดการ การตัดสินใจ การวางแผน • และการกำหนดนโยบายต่าง ๆ ให้มีประสิทธิภาพและประสิทธิผลที่ดีขึ้นกว่าระบบงานเดิม

15. การสำรวจเบื้องต้น การวิเคราะห์ความต้องการ การออกแบบระบบ การพัฒนาและติดตั้งระบบ การดูแลรักษา วงจรการพัฒนาระบบสารสนเทศ (SystemDevelopmentLifeCycle –– SDLC)

16. วงจรการพัฒนาระบบสารสนเทศ (SystemDevelopmentLifeCycle –– SDLC) การสำรวจเบื้องต้น • เป็นการศึกษาทำความเข้าใจเกี่ยวกับกระบวนการดำเนินงานขององค์การ ปัญหาที่เกิดขึ้นกับการดำเนินงานในปัจจุบัน • สาเหตุที่แท้จริงของปัญหาและรวบรวมความต้องการของผู้ใช้ • โดยการพูดคุย สัมภาษณ์ ให้ตอบแบบสอบถาม • ศึกษาจากแผนภูมิองค์กร คู่มือการปฏิบัติงาน แฟ้มข้อมูล รายงานต่าง ๆหรือสังเกตจากการปฏิบัติงานจริง • จะได้นำไปกำหนดวัตถุประสงค์และขอบเขตเพื่อเป็นแนวทางในการพัฒนาระบบใหม่ • การวิเคราะห์ความคุ้มค่าของระบบหรือเรียกว่าการศึกษาความเป็นไปได้

17. วงจรการพัฒนาระบบสารสนเทศ (SystemDevelopmentLifeCycle –– SDLC) มีด้วยกัน 3 ด้านหลักๆ คือ ความเป็นไปได้ด้านเทคนิค (technicalfeasibility) ความเป็นไปได้ด้านเศรษฐกิจ (economicfeasibility) ความเป็นไปได้ด้านการปฏิบัติงาน (operationalfeasibility) การศึกษาความเป็นไปได้ (Feasibility Study)

18. วงจรการพัฒนาระบบสารสนเทศ (SystemDevelopmentLifeCycle –– SDLC) การวิเคราะห์ระบบ • เป็นการวิเคราะห์สภาพแวดล้อมภายในและภายนอกองค์การ • โดยการค้นหา รวบรวม และวิเคราะห์ความต้องการของผู้ใช้ระบบ • มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์หาแนวทางในการแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นในระบบปัจจุบัน • และกำหนดหน้าที่ของระบบใหม่ที่สามารถแก้ปัญหาและตอบสนองต่อความต้องการของผู้ใช้ได้

19. การเก็บรวบรวมข้อมูล การวิเคราะห์ข้อมูลที่ได้มา การวิเคราะห์กระบวนการ การวิเคราะห์ลักษณะของผลลัพธ์ การวิเคราะห์สิ่งนำเข้า วงจรการพัฒนาระบบสารสนเทศ (SystemDevelopmentLifeCycle –– SDLC) ขั้นตอนการวิเคราะห์ระบบ

20. วงจรการพัฒนาระบบสารสนเทศ (SystemDevelopmentLifeCycle –– SDLC) ออกแบบระบบสารสนเทศ • เป็นการวางโครงสร้างของระบบการทำงานที่ได้คิดไว้สู่การปฏิบัติ • โดยแจกแจงรายละเอียดของงานแต่ละอย่างให้ชัดเจน • แล้วจัดทำเป็นแบบจำลอง • จากนั้นจึงนำแบบจำลองนั้นส่งให้นักพัฒนาโปรแกรมเพื่อสร้างระบบต่อไป

21. วงจรการพัฒนาระบบสารสนเทศ (SystemDevelopmentLifeCycle –– SDLC) ขั้นตอนการออกแบบระบบสารสนเทศ การออกแบบระบบทางตรรกะ การออกแบบระบบทางกายภาพ

22. วงจรการพัฒนาระบบสารสนเทศ (SystemDevelopmentLifeCycle –– SDLC) การออกแบบฟังก์ชัน การออกแบบลำดับงาน การออกแบบการประมวลผล การออกแบบระบบทางตรรกะ

23. วงจรการพัฒนาระบบสารสนเทศ (SystemDevelopmentLifeCycle –– SDLC) การออกแบบส่วนนำเข้า การออกแบบส่วนแสดงผล การออกแบบส่วนต่อประสานผู้ใช้ การออกแบบฐานข้อมูล การออกแบบระบบทางกายภาพ

24. วงจรการพัฒนาระบบสารสนเทศ (SystemDevelopmentLifeCycle –– SDLC) พัฒนาระบบสารสนเทศ การออกแบบโปรแกรมคอมพิวเตอร์ การเขียนโปรแกรมคอมพิวเตอร์ การทดสอบโปรแกรมคอมพิวเตอร์ การจัดทำเอกสารประกอบระบบ

25. วงจรการพัฒนาระบบสารสนเทศ (SystemDevelopmentLifeCycle –– SDLC) 1. การติดตั้งระบบสารสนเทศ 2. การบำรุงรักษาระบบสารสนเทศ 3. การประเมินระบบสารสนเทศ การติดตั้ง บำรุงรักษา และประเมินระบบสารสนเทศ

26. เทคโนโลยีของระบบสารสนเทศในปัจจุบันเทคโนโลยีของระบบสารสนเทศในปัจจุบัน เทคโนโลยีของระบบสารสนเทศในปัจจุบัน จะประกอบด้วยระบบต่าง ๆ คือ • ระบบประมวลผลข้อมูล (Data Processing System หรือ Transaction Processing System : TPS) • ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหาร (Management Information System : MIS) • ระบบสนับสนุนการตัดสินใจ (Decision Support System : DSS)

27. เทคโนโลยีของระบบสารสนเทศในปัจจุบันเทคโนโลยีของระบบสารสนเทศในปัจจุบัน 4. ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหารระดับสูง (Executive Information System : EIS) 5. ระบบสำนักงานอัตโนมัติ (Office Automation System : OAS) 6. ระบบปัญญาประดิษฐ์ และระบบผู้เชี่ยวชาญ (Artificial Intelligence : AI/Expert System : ES)

28. 1. ระบบประมวลผลข้อมูล (Transaction Processing : TPS) • เป็นการนำคอมพิวเตอร์มาใช้ในการจัดการข้อมูลขั้นพื้นฐานเกือบทั้งหมด • จะประมวลผลในลักษณะ On-Line โดยเน้นที่การประมวลผลรายการประจำวัน (transaction) และการเก็บรักษาข้อมูล

29. ลักษณะเด่นของ TPS คือ การทำให้เครื่องคอมพิวเตอร์ทำงานง่าย ไม่ยุ่งยากซับซ้อน เช่น งานด้านธุรกิจบริการ สิ่งที่องค์กรจะได้รับเมื่อใช้ระบบนี้คือ • ลดจำนวนพนักงาน(เสมียน) ในกรณีนี้จะใช้พนักงานกรอกข้อมูลเข้าระบบคอมพิวเตอร์เพียงคนเดียวเท่านั้น • องค์กรจะมีบริการที่สะดวกรวดเร็วแก่ผู้บริโภคมากขึ้น • ลูกค้ามีจำนวนเพิ่มมากขึ้น เนื่องจากบริการที่ดี สะดวก และรวดเร็ว

30. Summary reports ข้อมูลรายการ TPS MIS Exception reports 2. ระบบสารสนเทศเพื่อการจัดการ(Management Information System : MIS) • คือ ระบบที่ให้สารสนเทศที่ผู้บริหารต้องการ เพื่อให้สามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ภาพแสดงการทำงานของระบบ MIS

31. ลักษณะของระบบ MIS ที่ดีสามารถสรุปได้ดังนี้ • จะสนับสนุนการทำงานของระบบประมวลผลข้อมูลและการจัดเก็บข้อมูลรายวัน • จะใช้ฐานข้อมูลที่ถูกรวมเข้าด้วยกัน และสนับสนุนการทำงานของฝ่ายต่างๆ ในองค์การ • ช่วยให้ผู้บริหารระดับต้น ระดับกลาง และระดับสูง เรียกใช้ข้อมูลที่เป็นโครงสร้างได้ตามเวลาที่ต้องการ • มีความยืดหยุ่นและสามารถรองรับความต้องการข้อมูลที่เปลี่ยนแปลงไปขององค์กร • ต้องมีระบบรักษาความลับของข้อมูลและจำกัดการใช้งานของบุคคลเฉพาะผู้ที่เกี่ยวข้องเท่านั้น

32. ความแตกต่างของระบบ MIS และ TPS • การใช้งานระบบฐานข้อมูลร่วมกันของ MIS แทนการใช้ระบบแฟ้มข้อมูลแบบแยกกันของระบบ TPS ทำให้มีความยืดหยุ่นพอที่จะให้สารสนเทศที่ผู้บริหารต้องการ • ระบบ MIS จะรวบรวมข้อมูลจากฝ่ายทำงานต่าง ๆ ขณะที่ TPS มีการใช้งานแยกจากกันในแต่ละฝ่าย • ระบบ MIS จะให้สารสนเทศสำหรับผู้บริหารทุกระดับ ในขณะที่ระบบ TPS จะให้สารสนเทศสำหรับระดับปฏิบัติการเท่านั้น • สารสนเทศที่ผู้บริหารต้องการ ส่วนมากจะได้รับการตอบสนองทันทีจากระบบ MIS ในขณะที่ระบบ TPS มักจะต้องรอให้ถึงสรุป (จากรายงาน)

33. 3. ระบบสนับสนุนการตัดสินใจ(Decision Support System :DSS) • เป็นระบบที่พัฒนาขึ้นจากระบบ MIS อีกระดับหนึ่ง • ประกอบข้อมูล เครื่องมือ และต้นแบบ (Model) ที่ช่วยในการตัดสินใจ • DSS ใช้ข้อมูลที่มาจากภายในองค์กร คือ จาก TRS และ MIS และจากภายนอก เช่น ตลาดหุ่น คู่แข่ง อุตสาหกรรม เป็นต้น มาช่วยในการตัดสินใจ • โดยจะช่วยผู้ตัดสินใจในการเลือกทางเลือก หรืออาจมีการจัดอันดับให้ทางเลือกต่าง ๆ ตามที่ผู้ตัดสินใจกำหนด

34. ลักษณะของระบบ DSS ที่ดี 1. จะต้องช่วยผู้บริหารในกระบวนการตัดสินใจ 2. จะต้องถูกออกแบบมาให้สามารถเรียกใช้ข้อมูลแบบกึ่งโครงสร้างและแบบไม่มีโครงสร้างแน่นอนได้ 3. จะต้องสามารถสนับสนุนผู้ตัดสินใจได้ในทุกระดับ แต่จะเน้นที่ระดับวางแผนบริหาร และวางแผนยุทธศาสตร์ 4. จะต้องมีรูปแบบการใช้งานอเนกประสงค์ มีความสามารถในการจำลองสถานการณ์ และมีเครื่องมือในการวิเคราะห์สำหรับช่วยเหลือผู้ทำการตัดสินใจ 5. ต้องเป็นระบบที่โต้ตอบกับผู้ใช้ได้ ผู้บริหารต้องสามารถใช้งานโดยพึ่งความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญน้อยที่สุดหรือไม่ต้องพึ่งเลย

35. ลักษณะของระบบ DSS ที่ดี 6. ต้องสามารถปรับให้เข้ากับความต้องการข่าวสารในสถานการณ์ต่าง ๆ 7. ต้องมีกลไกช่วยให้สามารถเรียกใช้ข้อมูลที่ต้องการได้อย่างรวดเร็ว 8. ต้องสามารถติดต่อกับฐานข้อมูลขององค์กรได้ 9. ต้องทำงานโดยไม่ขึ้นกับระบบการทำงานตามตารางขององค์กร 10. ต้องมีความยืดหยุ่นพอที่จะรองรับรูปแบบการบริหารแบบต่าง ๆ

36. ความแตกต่างของระบบ DSS และ MIS • ระบบ MIS จะถูกออกแบบให้สามารถจัดการเฉพาะกับปัญหาที่มีโครงสร้างเท่านั้น ในขณะที่ระบบ DSS ถูกออกแบบให้สามารถจัดการกับปัญหากึ่งมีโครงสร้าง หรือแบบไม่มีโครงสร้างแน่นอน • ระบบ MIS จะถูกออกแบบและสร้างขึ้นเพื่อสนับสนุนงานที่แน่นอน ในขณะที่ระบบ DSS เป็นชุดของเครื่องมือที่ช่วยในสนับสนุนการตัดสินใจ ที่สามารถปรับให้เข้ากับสถานการณ์การตัดสินใจแบบต่าง ๆ ได้ • ระบบ MIS จะให้รายงานหรือสารสนเทศที่สรุปออกมากับผู้ใช้ ในขณะที่ระบบ DSS จะโต้ตอบกับผู้ใช้ทันที

37. ความแตกต่างของระบบ DSS และ MIS 4. ระบบ MIS ผู้ใช้ไม่สามารถขอให้ระบบสนับสนุนสารสนเทศสำหรับการตัดสินใจที่ต้องการเป็นการเฉพาะ หรือในรูปแบบเฉพาะตัว แต่ในระบบ DSS ผู้ใช้สามารถกำหนดเองได้ 5.ระบบ MIS จะให้สารสนเทศที่เป็นประโยชน์สูงสุดกับผู้บริหารระดับกลาง ในขณะที่ระบบ DSS จะให้สารสนเทศที่เหมาะกับทั้งผู้บริหารระดับกลางและระดับสูง

38. 4. ระบบสารสนเทศเพื่อผู้บริหารระดับสูง(Executive Information System : EIS) • เป็นระบบที่สร้างขึ้น เพื่อสนับสนุนสารสนเทศและการตัดสินใจสำหรับผู้บริหารระดับสูงโดยเฉพาะ • หรือ กล่าวได้ว่า ระบบนี้คือส่วนหนึ่งของ DSS ที่แยกออกมา • เพื่อเน้นการให้สารสนเทศที่สำคัญต่อการบริหารแก่ผู้บริหารระดับสูง • และมีการนำเสนอเป็นรูปแบบของเมนูและ GUI(Graphical User Interface)

39. ความแตกต่างของระบบ EIS และ DSS • ระบบ DSS จะถูกออกแบบเพื่อให้สารสนเทศที่ช่วยสนับสนุนการตัดสินใจของผู้บริหารระดับกลางถึงระดับสูง แต่ระบบ EIS จะเน้นการให้สารสนเทศสำหรับผู้บริหารระดับสูงโดยเฉพาะ • ระบบ DSS จะมีส่วนของการใช้งานที่ใช้ไม่ง่ายเท่ากับระบบ EIS เนื่องจากระบบ EIS เน้นให้ผู้บริหารระดับสูงใช้เท่านั้นเอง • ระบบ EIS สามารถสร้างขึ้นมาบนระบบ DSS เสมือนเป็นระบบซึ่ง ช่วยให้สอบถามและใช้งานได้สะดวกขึ้น ซึ่งระบบ EIS จะส่งต่อการสอบถามนั้นไปยังระบบ DSS และทำการสรุปข้อมูลที่ระบบ DSS ส่งมาให้อยู่ในรูปที่ผู้บริหารสามารถเข้าใจได้ง่าย

40. 5. ระบบสำนักงานอัตโนมัติ(Office Automation System : OAS) • เป็นระบบที่ใช้บุคลากรน้อยที่สุด • โดยอาศัยเครื่องมือแบบอัตโนมัติและระบบสื่อสารเชื่อมโยงข่าวสารระหว่างเครื่องมือเหล่านั้นเข้าด้วยกัน • มีจุดมุ่งหมายให้เป็นระบบที่ไม่ใช้กระดาษ(Paperless System) • ส่งข่าวสารถึงกันด้วยข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์(Electronic Data Interchange) แทน

41. 6. ระบบผู้เชี่ยวชาญ (Expert System : ES) • หมายถึง ระบบที่ทำให้เครื่องคอมพิวเตอร์กลายเป็นผู้ชำนาญการณ์ ในสาขาใดสาขาหนึ่งคล้ายกับมนุษย์ • เป็นระบบคอมพิวเตอร์ที่ช่วยผู้บริหารแก้ไขปัญหาหรือทำการตัดสินใจได้ดีขึ้น • และเป็นระบบที่เกี่ยวข้องกับการจัดการความรู้(knowledge) มากกว่าสารสนเทศ • โดยใช้หลักการการทำงานด้วยระบบ ปัญญาประดิษฐ์ (Artificial Intelligence)

42. การตอบสนองของระบบสารสนเทศกับผู้บริหารในองค์กรการตอบสนองของระบบสารสนเทศกับผู้บริหารในองค์กร ผู้บริหาร ระดับสูง EIS DSS MIS ผู้บริหารระดับกลาง ผู้บริหารระดับปฏิบัติการ TPS พนักงานประจำภายในองค์กร