Isı Alır Genleşir,Isı Verir Büzülür

2. Isı Alır Genleşir,Isı Verir Büzülür Maddelere verilen ısı, sıcaklığı artırırken maddelerin boyutlarında da değişime neden olur. Isının etkisiyle maddelerin boyutlarındaki bu değişime genleşme diyoruz. Maddeler ısıtılınca ne kadar genleşirse ısıtılmadan önceki sıcaklığına döndüğünde o kadar büzülür. Genleşme miktarı maddenin cinsine bağlıdır.

3. Gazlar ve katılar gibi sıvılar da genleşir. Sıvıların genleşme özelliğinden yararlanılarak termometreler yapılmıştır. Günlük yaşantımızda kullandığımız maddelerin çoğu, sıcaklıkları arttığı zaman genleşir. Aynı maddeler, sıcaklıkları azaldığı zaman büzülür. Bu değişiklikleri çoğunlukla fark edemeyiz. Çünkü genleşme ve büzülme miktarları gözle görülmeyecek kadar küçük ve yavaştır. Etrafımızda sık sık gördüğümüz birkaç genleşme olayını hatırlayalım;

4. Soba ilk defa yakılırken boruları, kalorifer yanarken de bağlantı yerleri çıtırdar. • Ağzına kadar suyla dolu çaydanlıktaki su kaynamaya başladığında taşar. • Termometrenin sıvısı sıcaklık arttıkça yükselir. • Kavanoz kapakları ısıtılınca daha kolay açılır. • Gözlük çerçevelerine camlar, çerçeve ısıtıldıktan sonra takılır.

5. Genleşmenin Zararları Maddelerin genleşme özelliği göz önünde bulundurulmaz ise günlük yaşantımıza bazı zararlı etkileri olabilir. Sıcak yaz günlerinde, genleşen metal çerçevelerdeki gözlük camları düşüp kırılabilir. Mutfak tüpleri, konserve kutuları ve sprey tüplerinin genleşmenin olumsuz etkilerinden korunması için aşırı derecede ısınmamasına dikkat edilmelidir.

6. Boru hatlarındaki bağlantı yerleri, genleşmenin etkisiyle boruların bükülmemesini sağlamak için birbiri içine girip çıkacak şekilde tasarlanır. Bir başka yol da bağlantılarda esnek parçalar kullanmaktır. Böyle önlemler alınmazsa boru hattı sıcak yaz günlerinde bükülür. Bu örneklerde olduğu gibi bazı zararları vardır.

7. Buharlaşma ve Yoğuşma İpe asılan ıslak çamaşırlar da bir süre sonra kurur. Yazın nehir ve göllerin suyu azalır. Bu olaylar suyun buharlaşmasına birer örnektir. Maddenin bulunduğu hâlden diğer hâle geçmesine hal değişimi adıverildiğini biliyoruz. Hâl değişiminin ısının etkisiyle meydana geldiğini öğrenmiştik. Suyun buharlaşması da bir hâl değişimidir. Su buharlaşırken ısı alışverişi olur. Sıvılar ısının etkisiyle buharlaşıp gaz hâline geçer.

8. Sıvılar Her Sıcaklıkta Buharlaşır Mı? Buharlaşma her sıcaklıkta gerçekleşir.Sıcaklık yükseldikçe sıvıların buharlaşması hızlanır. Buharlaşmanın sıvıların yüzeyinden olduğunu unutmayalım.

9. Yoğuşma Yeryüzündeki suların güneş ışınlarının etkisiyle buharlaştığını biliyoruz. Su buharının soğuk hava ile karşılaşınca çok küçük damlacıklara dönüştüğünü hatırlayalım. Soğuk kış günlerinde pencere camına soluğumuzu verdiğimizde, camın yüzeyi buğulanır. Bu olay su buharının yoğuşmasından başka bir şey değildir. Yoğuşma da buharlaşma gibi bir hâl değişimidir. Öyleyse yoğuşmada da ısı alışverişi vardır.

10. Gazlar yoğuşup sıvı hâle geçerken dışarıya ısı verir. Sıcaklığın artması buharlaşmayı, düşmesi ise yoğuşmayı hızlandırır. Sıvılar gaz hâline geçerken (buharlaşırken) ısı almıştır. Buhar yoğuşurken aldığı ısıyı geri verir. Buharın yoğuşması için soğuk bir ortamla karşılaşması gerekir. Bu olay gerçekleşirken soğuk ortam, buharın ısı kaybetmesine yol açarak yoğuşmasını sağlar. Bu durumda soğuk ortam ısınır. Kar yağarken havanın ılık olmasının sebebi, su buharının yoğuşup kara dönüşürken havaya verdiği ısıdır.

11. Kaynama Sıvının sıcaklığı belli bir noktaya ulaştığında her yerinden kabarcıklar çıkmaya başlar. Örneğin, ısıtılan suyun sıcaklığı arttıkça buhar oluşumu hızlanır. Bir süre sonra kabın içinde kabarcıklar oluşmaya başlar. Sıcaklık 100 °C‘a yaklaşınca suyun her yerinden kabarcıklar çıkmaya başlar. Bu kabarcıklar suyun yüzeyine ulaşarak havaya karışır. Sıvının her yerinden kabarcıklar hâlinde hızlı buharlaşması olayına kaynama denir.

12. Kaynama sırasında su, her yerinde buharlaştığı için, buhar oluşumu hızlanmıştır. Bu sırada suyun yüzeyine ulaşan kabarcıklar suyun yüzeyinde patlar. Su kaynadığında bu kabarcıkların binlercesi patlarken duyduğumuz fokurtudan suyun kaynadığını anlarız. Kaynama olayında çıkan kabarcıklar su buharıdır.

13. Su, her sıcaklıkta, sürekli buharlaşır. Yani bir sıvının gaz hâline geçmesi için kaynaması gerekli değildir. Kaynama belli bir sıcaklıkta olur. Ancak kaynamaya başlayan suyu ısıtmaya devam ettiğimizde sıcaklık değişmez. Demek ki su kaynarken sıcaklığı hep sabit kalır. Kaynama sırasında suya verilen ısı, suyu buharlaştırmak için harcanır. Bu yüzden sıcaklık yükselmesi olmaz.

14. KAYNAMA BUHARLAŞMA • Her kaynama, aynı zamanda bir • buharlaşmadır. • • Kaynama, belli sıcaklıkta gerçekleşir. • • Sıvının her yerinde gaz hâline geçiş • vardır. • Kaynama süresince sıcaklık • değişmez. • Sıvı, ısı alarak gaz hâline geçer. • Buharlaşma, her sıcaklıkta gerçekleşir • Buharlaşma, sıvının yüzeyinde olur. • Buharlaşan sıvının sıcaklığı değişebilir.

15. Erime ve Donma Maddeler, bulundukları ortam ile ısı alış verişine girerek hâl değiştirmeye başlar. Katı maddelerin ısı alarak sıvı hâle geçmesine erime adı verilir. Tersinesıvı hâldeki maddelerin ısı vermesi sonucu katı hâle geçmesi olayına ise donma denir.Isı alan madde erimeye, ısı veren madde de donmaya başlar.

16. Ülkemizin bazı bölgelerinde kışın göller donar. Fotoğrafta Çıldır Gölü’nün yüzeyinin buzlarla kaplı olduğu görülmektedir. Göl yüzeyinin donması çevresine ısı verdiğini gösterir. Havalar ısınmaya başladığında buzlar erirken çevresinden ısı alır.