Het nieuwe beschermingsstatuut

1. Het nieuwe beschermingsstatuut Volksvertegenwoordiger Sonja BECQ

2. Sonja BECQ Indeling • Stand van zaken • Waarom een nieuwe wet? • Krachtlijnen? • Voor wie? • Hoe? • Door wie? • Uitvoering in de praktijk • De private stichting en het bewind Congres Ouderenmis(be)handeling

3. Sonja BECQ 1. Stand van zaken • Wet van 21 januari 2013 en wet van 17 maart 2013 + aanpassingen • Beiden gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 14 juni 2013 • Treden in werking op 1 september 2014 Congres Ouderenmis(be)handeling

4. Sonja BECQ 2. Waarom een nieuwe wet? • Problemen met de huidige statuten • Het voorlopig bewind is beperkt tot vermogensrechtelijke handelingen; • De onbekwaamverklaring, de bijstand door een gerechtelijk raadsman en de verlengde minderjarigheid zijn (sterk) verouderde statuten • Een nieuwe kijk op personen met handicap: VN Verdrag 13 december 2006 (vgl. IVRK) Congres Ouderenmis(be)handeling

5. Sonja BECQ 2. Waarom een nieuwe wet? • VN Verdrag van 13 december 2006 Artikel 1. Doelstelling “Doel van dit Verdrag is het volledige genot door alle personen met een handicap van alle mensenrechten en fundamentele vrijheden op voet van gelijkheid te bevorderen, beschermen en waarborgen, en ook de eerbiediging van hun inherente waardigheid te bevorderen. (…)” Congres Ouderenmis(be)handeling

6. Sonja BECQ 2. Waarom een nieuwe wet? • VN Verdrag van 13 december 2006 Artikel 3. Algemene beginselen • Respect voor de inherente waardigheid, persoonlijke autonomie, met inbegrip van de vrijheid zelf keuzes te maken en de onafhankelijkheid van personen; • Non-discriminatie; • Volledige en daadwerkelijke participatie in, en opname in de samenleving; (…) Congres Ouderenmis(be)handeling

7. Sonja BECQ 3. Krachtlijnen Huidige regelingen Toekomstige regelingen Lastgeving (buitengerechtelijk), maar soepel omkaderd Het bewind over de persoon en/of de goederen Bijstand vertegenwoordiging • Lastgeving (buitengerechtelijk) • Gerechtelijke onbekwaamverklaring • Toevoeging van een gerechtelijk raadsman • Verlengde minderjarigheid • Voorlopig bewind Congres Ouderenmis(be)handeling

8. Sonja BECQ 3. Krachtlijnen • Onderscheid tussen meerderjarigen en minderjarigen • Bekwaamheid = het vertrekpunt (maatwerk) • Het voorlopig bewind als basis • Onderscheid tussen handelingen persoon/goederen • Terminologie • Opwaardering van de vertrouwenspersoon • Omkadering buitengerechtelijke bescherming Congres Ouderenmis(be)handeling

9. Sonja BECQ 4. Voor wie? Het toepassingsgebied (art. 488-488/2 BW) • Niet in staat om de eigen belangen behoorlijk waar te nemen wegens de gezondheidstoestand • Staat van verkwisting Twee beginselen die gelden in alle gevallen: 1° maatwerk: “indien en voor zover de bescherming van de belangen vereist is” 2° informele bescherming primeert Congres Ouderenmis(be)handeling

10. Sonja BECQ 4. Voor wie? • Meerderjarig • Wegens gezondheidstoestand • Geheel of gedeeltelijk • Tijdelijk of definitief • Niet in staat zijn zonder bijstand of andere beschermingsmaatregel • Zijn belangen van vermogensrechtelijke of niet-vermogensrechtelijke aard • Zelf behoorlijk waar te nemen • Kan onder bescherming geplaatst worden Congres Ouderenmis(be)handeling

11. Sonja BECQ 4. Voor wie? • Het statuut kan ingericht worden vanaf de leeftijd van 17 jaar (met ingang vanaf 18 jaar); • Verkwisters: • niet gedefinieerd (cf. rechtspraak nu); • beperking tot bijstandsregime blijft behouden + beperking in kring titularissen van de vordering; Congres Ouderenmis(be)handeling

12. Sonja BECQ 4. Voor wie? Elementen die bij de beoordeling van belang zijn: • De impact van de gezondheidstoestand op het functioneren • Het bestaan van een gepaste omkadering en ondersteuning • Het sociale netwerk en de spanningen binnen dit netwerk • De mening van de betrokkene • Indicatiespiegel (www.oikondebrugge.be) • Koning Boudewijnstichting (http://www.kbs-frb.be/publication.aspx?id=295137&langtype=2067) Congres Ouderenmis(be)handeling

13. Sonja BECQ 5. Wat? De buitengerechtelijke bescherming • Lastgeving (structuur creëren): • Beperkt tot vermogensrechtelijke handelingen, geen invloed op de persoon (bv. wet patiëntenrechten); • Principes in lastgeving vastleggen • (Private stichting • Instelling openbaar nut) Congres Ouderenmis(be)handeling

14. 5.Wat • Buitengerechtelijke bescherming – Lastgevingsvoorwaarden • registratie ( opname in centraal register door bemiddeling notaris of griffie) • Lasthebber : juridische handelingsbekwaamheid + tot bewindvoerder aangesteld kunnen worden Congres Ouderenmis(be)handeling

15. Sonja BECQ 5. Wat? De rechterlijke bescherming (bewind) • Hoe aanvragen? • Voor de vrederechter van verblijfplaats of woonplaats (art. 628, 3° Ger.W.) • Ambtshalve adiëring of eenzijdig verzoekschrift • Omkadering medisch getuigschrift + quid in geval van absolute onmogelijkheid? • Suggesties kunnen worden opgenomen in het verzoekschrift • Model van verzoekschrift met schets sociaal netwerk • Verplichte bevraging omgeving • Mogelijkheid tot afzonderlijk horen van de betrokkene Congres Ouderenmis(be)handeling

16. Sonja BECQ 5. Wat? De rechterlijke bescherming (bewind) • De beoordeling van de bekwaamheid: • Persoon en goederen afzonderlijk; • De rechter wijst de handelingen aan waarvoor de beschermde persoon onbekwaam wordt; • De rechter bepaalt de opvang van de onbekwaamheid: bijstand of vertegenwoordiging? • Er is niets bepaald: minst ingrijpende = bijstand Congres Ouderenmis(be)handeling

17. Sonja BECQ 5. Wat? De rechterlijke bescherming (bewind) • Het gemeen recht: • Persoon: bekwaam, de vrederechter moet uitdrukkelijk uitspraak doen over een lijst gewichtige handelingen • Goederen: bekwaam, de vrederechter moet uitdrukkelijk uitspraak doen over een lijst gewichtige handelingen • Bijstand als beginsel, vertegenwoordiging als uitzondering Congres Ouderenmis(be)handeling

18. Beoordeling absolute onmogelijkheid • Regeling igv indien ernstig en aanhoudend het vermogen om zelf te beslissen ( zelfs met bijstand en ondersteuning) is aangetast • Eenvoudiger procedure nl. vertegenwoordiging voor alle rechtshandelingen ivm goederen • Vb. coma, • Voorwaarden : • - lijst gezondheidstoestanden ( eensluidend advies Orde geneesheren en N.H.Raad voor personen met een handicap ) • - ernstig en aanhoudend onvermogen dat niet kan worden opgevangen • Arts stelt vast • Rechter beoordeeld autonoom Congres Ouderenmis(be)handeling

19. Sonja BECQ 5. Wat? De rechterlijke bescherming (bewind) • Publiciteit (art. 1249 Ger.W.) • In het Belgisch Staatsblad (uittreksel) • Aantekening in het bevolkingsregister • De bewindvoerder wordt vermeld in het rijksregister • Geen publiciteit op de identiteitskaart (zichtbaar) • Koning kan bijkomende publiciteitsmaatregelen organiseren t.b.v. derden Congres Ouderenmis(be)handeling

20. Sonja BECQ 5. Wat? De rechterlijke bescherming (bewind) • Het bewindsdossier (art. 1253 Ger.W.) • Omvat een afschrift van alle verslagen, beschikkingen en briefwisseling • Bijgehouden op de griffie van het vredegerecht tot 5 jaar na het beheer • Bij wijziging van het bewindsforum wordt het overgezonden naar (nieuw) bevoegd vredegerecht Congres Ouderenmis(be)handeling

21. Sonja BECQ 5. Wat? Persoon (bekwaam/regime) Goederen (bekwaam/regime) Vervreemden van goederen Aangaan van een lening Pand/hypotheek/.. Nalatenschap aanvaarden Schenking aanvaarden Optreden voor de rechtbank Onverdeeldheid organiseren Dading en arbitrage Voortzetten handelszaak Berusten in vordering OR • Keuze van de verblijfplaats • Huwen • Echtscheiding • Nietigverklaring huwelijk • Scheiding tafel en bed • Erkenning kind • Afstammingsvorderingen • Uitoefening ouderlijk gezag • Verklaring wettelijke samenwoning Congres Ouderenmis(be)handeling

22. Sonja BECQ 5. Wat? Persoon (bekwaam/regime) Goederen (bekwaam/regime) Pacht, handelshuur, lange huurcontracten Schenken onder levenden Huwelijkscontract Testament Het beheer van de goederen van de minderjarige Dagelijks beheer: budgettair kader (zelfstandigheid binnen beschermend kader) • Verklaring Belgische nationaliteit • Uitoefening rechten verwerking persoonsgegevens • Naam- en voornaamwijziging • Patiëntenrechten • Toestemming experiment op de persoon • Orgaandonatie • Recht op weigering autopsie kind Congres Ouderenmis(be)handeling

23. Sonja BECQ 5. Wat? Persoon (bekwaam/regime) Goederen (bekwaam/regime) Andere handelingen die niet staan opgesomd: bv. sluiten huurovereenkomst voor meer dan 9 jaar • Andere handelingen die niet staan opgesomd: bv. uitoefening politieke rechten Congres Ouderenmis(be)handeling

24. Sonja BECQ 5. Wat? (hoogst)persoonlijke rechtshandelingen Rechtshandeling => Opvang onbekwaamheid Beschermde persoon (BP) na machtiging BP na machtiging BP na machtiging BP na machtiging BP na machtiging, uitzonderlijk plvv schenking BP na machtiging BP na machtiging, uitzonderlijk bewindvoerder • Erkennen/afstamming => • Wettelijke samenwoning => • Huwen => • Echtscheiding/nietigvkl => • Schenken=> • Testament opmaken => • Huwelijkscontract => Congres Ouderenmis(be)handeling

25. Sonja BECQ 5. Wat? (hoogst)persoonlijke rechtshandelingen Rechtshandeling Opvang onbekwaamheid BP of vertrouwenspersoon wordt gehoord BP of vertrouwenspersoon wordt gehoord BP of vertrouwenspersoon wordt gehoord => Passend belang wordt gehecht aan mening • Toestemming afstamming => • Verzet afstamming => • Toestemming adoptie => Congres Ouderenmis(be)handeling

26. Sonja BECQ 5. Wat? (hoogst)persoonlijke rechtshandelingen Rechtshandeling => Opvang onbekwaamheid Echtgenoot/echtgenote oordeelt Echtgenoot/echtgenote oordeelt Andere ouder oefent alleen ouderlijk gezag uit • Keuze gezinswoning • Beschikking gezinswoning • Uitoefening ouderlijk gezag Congres Ouderenmis(be)handeling

27. Sonja BECQ 5. Wat? (hoogst)persoonlijke rechtshandelingen Rechtshandeling => Opvang onbekwaamheid Rechtsonbekwaamheid, tenzij aanpassing statuut Rechtsonbekwaamheid, tenzij aanpassing statuut Rechtsonbekwaamheid, tenzij aanpassing statuut • Uitoefening persoonlijkheidsrechten intieme levenssfeer en fysieke integriteit (bv. foto) • Uitoefening recht op weigering om autopsie uit te voeren • Uitoefening politieke rechten Congres Ouderenmis(be)handeling

28. Sonja BECQ 5. Wat? (hoogst)persoonlijke rechtshandelingen Rechtshandeling => Opvang onbekwaamheid Zelf als geneesheer oordeelt wilsbekwaam te zijn, zoniet: cascade Zelf als geneesheer oordeelt wilsbekwaam te zijn, zoniet: cascade • Uitoefening patiëntenrechten • Toestemming experiment op persoon Congres Ouderenmis(be)handeling

29. Sonja BECQ 5. Wat? (hoogst)persoonlijke rechtshandelingen Rechtshandeling => Opvang onbekwaamheid Bewindvoerder over de persoon treedt op • Keuze verblijfplaats • Verweer tegen nietigverklaring huwelijk, echtscheiding, afstamming • Afleggen verklaring Belgische nationaliteit • Naamsverandering • Orgaandonatie • … Congres Ouderenmis(be)handeling

30. Sonja BECQ 6. Door wie? Bewindvoerder • Ik richt zelf het bewind in (art. 496 e.v. BW) • Hoe: verklaring afleggen bij notaris of vrederechter op tijdstip dat ik nog wilsbekwaam ben; • Wat: • Keuze bewindvoerder persoon/goederen • Keuze vertrouwenspersoon • Keuze beginselen hoe de bewindvoerder opdracht moet uitvoeren • (familiale) bewindvoerder of vertrouwenspersoon kunnen opvolger aanduiden Congres Ouderenmis(be)handeling

31. Sonja BECQ 6. Door wie? Bewindvoerder • Keuze van de bewindvoerder door vrederechter • Beginsel: bewindvoerder over de persoon = bewindvoerder over de goederen; (uitz : igv geen vertrouwenspersoon ) • Met uitzondering van de ouders: één bewindvoerder over de persoon; • Meerdere bewindvoerders over de goederen mogelijk (bv. combinatie mogelijk bewindvoerder over persoon + dagdagelijks beheer en bewindvoerder over gewichtige vermogenshandelingen), te moduleren door vrederechter Congres Ouderenmis(be)handeling

32. Sonja BECQ 6. Door wie? Bewind • Bijstand (art. 498 BW) • Beschermde persoon stelt zelf de handeling, maar niet zelfstandig: de bewindvoerder moet akkoord gaan • Bijstand = moduleerbaar door vrederechter • Bijstand = in beginsel de mede-ondertekening van het geschrift of de verlening van een voorafgaande toestemming • De toestemming voor een bepaald doel = schriftelijk Congres Ouderenmis(be)handeling

33. Sonja BECQ 6. Door wie? Bewind • De vertrouwenspersoon (art. 501 BW) • Recht op (fysieke) bijstand door een vertrouwenspersoon • Aanwijzing: • Door de te beschermen persoon zelf (cf. art. 496 BW), tenzij er ernstige redenen zijn m.b.t. het belang van de te beschermen persoon • Op verzoek van de beschermde persoon of belanghebbende • De vrederechter kan desnoods ambtshalve een vertrouwenspersoon aanwijzen Congres Ouderenmis(be)handeling

34. Sonja BECQ 7. De uitvoering in de praktijk Overgangsrecht - beginselen • Nieuw regime lastgevingen is van toepassing op lastgevingen verleend na inwerkingtreding wet • De handelingsonbekwaamheid van de beschermde persoon gaat er door deze wet niet op achteruit • Als er een nieuwe rechterlijke beschermingsmaatregel wordt getroffen, eindigt het oude statuut • Oude bepalingen blijven (voorlopig) van toepassing op oude statuten Congres Ouderenmis(be)handeling

35. Sonja BECQ 7. De uitvoering in de praktijk • Het overgangsrecht – bij afwezigheid van nieuwe rechterlijke beschermingsmaatregel - Voorlopig bewind • Automatische omzetting in bewind over de goederen 2 jaar na inwerkingtreding wet • Bij algemeen voorlopig bewind: handelingsonbekwaam m.b.t. alle vermogensrechtelijke handelingen + vertegenwoordiging • Verplichte evaluatie handelingsonbekwaamheid binnen twee jaar na omzetting Congres Ouderenmis(be)handeling

36. Sonja BECQ 7. De uitvoering in de praktijk • Het overgangsrecht – bij afwezigheid van nieuwe rechterlijke beschermingsmaatregel • Onbekwaamverklaring en verlengde minderjarigheid • automatische omzetting 5 jaar na inwerkingtreding wet • Onbekwaamheid: volledig en algemeen goederen en volledig voor alle persoonsrechtelijke handelingen opgesomd in de checklist • Verplichte evaluatie binnen 2 jaar na omzetting • Dezelfde vrederechter blijft in beginsel bevoegd Congres Ouderenmis(be)handeling

37. Sonja BECQ 7. De uitvoering in de praktijk • Het overgangsrecht – bij afwezigheid van nieuwe rechterlijke beschermingsmaatregel - Bijstand door gerechtelijk raadsman dooft van rechtswege uit 5 jaar na inwerkingtreding wet Congres Ouderenmis(be)handeling

38. Sonja BECQ 7. De uitvoering in de praktijk Inwerkingtreding • 1 september 2014 • Samenhangmet: • De oprichting van een familierechtbank • De hervorming van justitie • Diverse uitvoeringsbesluiten vereist • Informatiebrochure met goede praktijken inzake bewindvoering (code of good practices) Congres Ouderenmis(be)handeling

39. Sonja BECQ Volksvertegenwoordiger www.sonjabecq.be sonja.becq@dekamer.be Congres Ouderenmis(be)handeling