بسم الله الرحمن الرحیم

1. بسم الله الرحمن الرحیم

2. Foot and Mouth Disease

3. مروری کلی بر جنبه های مهمFMD • 1 – توصیف بیماری و عامل آن • 2 – تشخیص بالینی • 3 – تشخیص آزمایشگاهی • 4 – اپیدمیولوژی • 5 –کنترل

4. What is foot and mouth Disease ? • الف –مقدمه • ب –حسایت یا خصوصیات فیزیکی عامل • ج –تاریخچه و گسترش جغرافیایی

5. مقدمه • FMD بیماری خطرناك و ویرانگر دامهای اهلی است تمام گونه های حیوانات زوج سم به آن حساس بوده و شدیدا" مسری می باشد . زيانهاي اقتصادی بعنوان یکی از پیامد های FMD حائز اهمیت است سایر مضرات مستقیم شامل مرگ دامهای جوان , کاهش شیر و عملکرد تولید مثل می باشد . هزینه های مرتبط با ریشه کنی و کنترل بالا بوده و بطور غیر مستقیم بدلیل تحت تاثیر قرار دادن تجارت حائز اهمیت می باشند لذا کشور هائی که عاری از بیماری هستنتد برنامه وسیعی دارند تا حالت عاری از بیماری خود را حفظ کنند از طرف دیگر کشورهائی که بیماری را دارند سرمایه زیادی را برای اجراء برنامه های ریشه کنی صرف می کنند . • نکته کلیدی مهم در کنترل بیماری دانش اپیدمیولوژی بیماری است سایر روشها ی اشاره شده در این مقوله به جزئیات بیشتر می پردازد تا یک سیستم اطلاعات جامع در خصوص بیماری FMD بدست بدهد .

6. - حساسيت و خصوصيات فيزيكی ويروس FMD • 1 – طبقه بندی • 2 – نقشه ژنومی • 3 – ویژگیها ی ویروس FMD • 4 – ساختمان پروتئیني

7. طبقه بندی • ویروسFMD یکی از دو عضو جنس Aphthovirus از خانواده Picorna viridae است . • اين شكل تصوير سه بعدي ساختمان ويروس FMD را نشان مي دهد .

8. نقشه ژنومی aphtovirus • ژنوم ویروس FMD شامل یک RNA تک رشته ای و تقریبا" 8000 نوکلئوتید است . RNA ابتدا بصورت یک پلی پيتید منفرد ترجمه می شود که متعاقبا " بوسیله پروتئازهای ویروس تجزیه می شود تا در نقشه ژنومی , پروتئین های ساختمانی و غیرساختمانی را ایجاد بکنند .

9. ویژگیهای ویروس FMD • 1 – درجه حرارت • 2 – PH • 3 – شرایط محیطی

10. - تاثیر درجه حرارت بر روی ویروس FMD ویروس FMD حساس به حرارت بوده و به سرعت در دمای بالا غیر فعال می شود . ویروس FMD در PH 2/7-6/7 زنده و فعال می ماند . مدت زنده ماندن ویروس FMD در PH اپتیمم ( 6/7 – 2/7 ):

11. -تاثیر PH بر روی FMD • ویروس FMDبه تغییرات PH بسیار حساس است PH. طبیعی ویروس 2/7 الی 6/7 می باشد . در PH های بالای 9 و زیر 6 به سرعت از بین می رود به این دلیل اسید ها ( مانند اسید سیتریک ) یا بازها ( همچون کربنات سدیم ) در غیر فعال ساختن ویروس موثر هستند بخصوص اگر این مواد بصورت ترکیب با دترجنت ها استفاده شود از نفوذ ماده آلی اطمینان حاصل می شود . در درجه حرارت بالا تر تاثیر PH نیز بیشتر می شود.

12. تاثیر محیط بر روی ویروس FMD • ویروس FMD می تواند به مدت طولانی در تاریکی و رطوبت زنده بماند اما در شرایط مرکب از خشکی و PH و حرارت به سرعت از بین می رود . جدول حاضر مدت ماندگاری ویروس را در شرایط درجه حرارت متفاوت نشان می دهد .

13. خصوصیات آنتی ژنیکی FMD • ویروس FMD از نظر آنتی ژنیکی هتروژنوس است . هفت سروتیپ شامل O , A , C , SAT1 , SAT2 , SAT 3 , ASIA1 . (South African Territorius یا کشورهای آفریقای جنوبی = SAT ) می باشند. • سروتیپ های ویروس FMD در دامها ابتدائا" بوسیله آزمایشهای ایمنی متقاطع تشخیص داده می شوند . دامی که از عفونت ناشی از یک سروتیپ بهبود یافته به همان سروتیپ مقاوم می شوداما به عفونت با سایر سروتیپ ها حساس می ماند . هر سروتیپ ویروس FMD از لحاظ آنتی زنیکی از 6 سروتیپ دیگر متمایز است بعلاوه در داخل هر سروتیپ مشتقات آنتی ژنیکی قابل ملاحظه ای وجود دارد به این دلیل آنتی سرمها ی ترشح شده بر علیه یک گونه از سروتیپ ممکن است سایر گونه ها ی همان سروتیپ را تشخیص ندهند . این موضوع بخصوص در مورد تیپ A صدق می کند . از نظر تاریخچه, ایزوله ها از نظرآنتی ژنیکی طبقه بندی شده و بعنوان Sub-Type در نظر گرفته می شوند مانند 01, A22 , A24 , C1 . • این طبقه بندی تا حدود زیادی کنار گذاشته شده و گونه ها بر طبق تشابه آنتی ژنیکی آنها که مبنای تهیه واکسن است طبقه بندی می شوند .

14. ساختمان پروتئینی ویروس FMD • ویروس FMD یک ویروس بدون پوشش با قطری حدود 20-30 نانو متر است : تصویر اول نمای گرافیکی ذره ویروس FMD وتصویر دوم شکل سه بعدی ساختمان ویروس را نشان می دهد . پوشش پروتئینی به شکل بیست وجهی متقارن بوده واز 60 کپی از هر چهار پروتئین کپسید ویروسی تشکیل شده است .

15. ساختمان کپسید ویروس FMD • پوشش پروتئینی بیرونی ویروس FMD متشکل از 60 کپی از هر چهارپروتئین A1 ( VP40) , B1 ( VP2) , C1 ( VP3) و D1 ( ( VP1 است این چهار پروتئین با همدیگر جفت می شوند تا یک پروتئین تحت واحد 1 یا پروتومر را تشکیل بدهند پنج پروتومر بهم می پیوندند تا یک پنتامر را تشکیل بدهند . دوازده پنتامر با اتصال به یکدیگر یک رشته RNA را احاطه کرده و یک ذره ویروسی را می سازند لذا ساختمان ویروس 5 , 3 و 2 چین محوری متقارن دارد :

16. میکروگرافهای الکترونی ویروس FMD و سایر ویروسها ی وزیکولی :

17. تاریخچه ومناطق جغرافیا ئی : • بیماری FMD یک بیماری ویروسی اپیدمیک حیوانات زوج سم است تاریخچه بیماری به چهار قرن پیش بر می گردد و خصوصیات عامل اولین بار در سال 1897 شناخته شد . • الف: تاریخچه و گسترش جهانی FMD • ب: تاریخچه و گسترش بیماری در اروپا • الف : تاریخچه و گسترش جهانی FMD: کشورها بر طبق تاریخچه وقوعFMD در آنها به انواع Endemic , Sporadic و عاری از بیماری طبقه بندی می شوند .

18. گسترش جهانی FMD : پراکنش سروتیپهای هفتگانه FMD در جهان

19. پراکنش جهانی تیپ ها

20. پراکنش جهانی تیپ ها

21. بیماری • 1-علائم بالینی و تشخیص • 2 –اپید میولوژی

22. علائم بالینی و تشخیص • کلیه گونه های زوج سم شامل دامهای اهلی مانند گاو؛ گوسفند وخوکو...وحیوانات زوج سم وحشی نظیر بوفالو , بز کوهی و خوک آفریقائی وحشی به FMD حساس هستند علائم بالینی به میزان زیادی در تمام گونه ها مشابه است اگر چه شدت بیماری تفاوت قابل ملاحظه ای در بین این گونه ها دارد . علائم عمده شامل تب و درپی آن تشکیل وزیکول در دهان و پاهاست که منجر به ترشح بزاق و لنگش می شود .

23. علائم بالینی در گونه های اهلی علائم بالینی در گوسفند : FMD ♠ در گوسفند و بز اغلب یک بیماری بالینی ملایمی ایجاد می کند . فاز بدون تب اولیه ممکن است از نظر پنهان بماند لنگش ناگهانی ممکن است در قسمت عمده ای از گله دیده شود . اگر عفونت در زمان بروز لنگش در گله اتفاق بیفتد مرگ و میر در بره ها ممکن است بدلیل میوکاردیت بسیار بالا باشد . وزیکول ممکن است بر روی : • باند شاخی پا • در فضای بین انگشتی • روی برآمدگیهایپاشنه پا • دیده شوند . وزیکولها اغلب کوچک بوده و ممکن است رویت آنها مشکل باشد معاینه دقیق هر بند انگشت در هر معاینه بالینی گوسفند از بابت FMD مهم است وزیکولها یا سائیدگی ها ( 1 ) روی زبان , مخاط دهان یا لثه دندانی دیده می شوند . گوسفندان ممکن است ناقلین فعال و معمولFMD باشند . زخمهای FMD به عفونت باکتریائی ثانویه بسیار مستعد هستند برعکس زخمهای سم می توانند مستعد به ابتلا به ویروس FMD با منشا زیرپوستی باشند لذا در مورد گوسفندانی که دارای زخم پا هستند مراقبت ویژه ای را باید تدارک دید .

24. علائم بالینی در گونه های اهلی • علائم بالينی در خوک : • پایان دوره کمون با شروع فاز تب مشخص , بی اشتهائی و بی حالی همراه است . • خوکها به شدت لنگش داشته وتمایلی به حرکت ندارند و اگر به زور وادار به ایستادن شوند پاهایشان را خمیده نگه میدارند . • شدت زخمها بر روی پاها بستگی به شرایط نگهداری خوکها دارد . زخمها در حیواناتی که در محلی با کف سخت نگهداری می شوند کاملا" مشخص است . • زخمهای وزیکولی سریعا" بر روی پوزه , دهان و تاج شاخی ظاهر می شوند . • خوکها جزو ناقلین FMD نیستند .

25. علائم بالینی در گونه های اهلی • علائم بالينی در گاو: • دوره کمون 14-2 روزه • افت شدیدتولید شیر از اولین علائم بالینی در گاوهای شیروار است . • علائم بالینی می تواند تمام یا بخشی از موارد زیر را شامل باشد : • تب تا 41 درجه سانتی گراد • ریزش بزاق • ترشح سروزی بینی که بعد از 3-2 روز موکوسی – چرکی می شود . • ایجاد وزیکول بر روی زبان , لب ها , لثه دندانی , بخشهای داخلی گونه ها • ایجاد وزیکول در پا که اغلب مدت کوتاهی پس از تشکیل وزیکول بر روی زبان ایجاد می شود . • ایجاد وزیکول بر روی پستان و سر پستانکها • لنگش شدید که معمولا" در بیش از یک پا دیده می شود . پاها گرم بوده و در ملامسه دردناک هستند . • جوش صدا دار و دردناک و دندان قروچه بدلیل وجود درد در دهان . • در دامهای جوان ممکن است مرگ بدلیل میوکاردیت رخ بدهد . • واگیری بالا اما مرگ و میر پائین است . • اگر چه دامها ممکن است از فاز حاد بالینی بهبود یابند اما بهره دهی بطور عمده پائین می آید . • لنگش مزمن • افت دائم در شیر • افت شدید وزن • کیفیت ضعیف پوشش • قسمت عمده گاوها بعد از بهبودی ناقلین آلوده FMD باقی می مانند .

26. تشخیص تفریقی

27. تشخیص تفریقی

28. تشخیص تفریقی

29. تشخیص تفریقی

30. تعیین سن ( کهنگی زخمها ) در بررسی اپیدمیولوژیکی شیوع FMD، تخمین اینکه چه مدت از وقوع بیماری می گذرد ضروری است . کل گله معاینه بالینی شده و درمورد هر دام سن زخم حدس زده می شود . دامی که دارای کهنه ترین زخم است بعنوان دام شاخص در نظر گرفته می شود سپس اولین روز ورود بیماری به گله با اضافه کردن دوره کمون ( 14-2 روزه ) به سن کهنه ترین زخم بدست می آید . تعیین کهنگی زخمها همچنین برای تخمین روز ورود ویروس منتقل شده توسط هوا در مواقعی که احتمال انتقال ویروس توسط هوا وجود دارد به کار می رود .

31. تعیین سن (کهنگی زخمها ) در گاو

32. تعیین سن (کهنگی زخمها ) در گاوروز اول از بین رفتن اپیتلیوم که منجر به ایجاد وزیکولهای آبدار می شودروز دوم وزیکولهای به تازگی پاره شده با رنگ قرمز روشن با لبه واضح زخم و عدم وجود فیبرین روزدوم زخم پا

33. تعیین سن (کهنگی زخمها ) در گاوروز اول از بین رفتن اپیتلیوم که منجر به ایجاد وزیکولهای آبدار می شودروز دوم وزیکولهای به تازگی پاره شده با رنگ قرمز روشن با لبه واضح زخم و عدم وجود فیبرین روزدوم زخم دهان

34. تعیین سن (کهنگی زخمها ) در گاوروز سوم زخمها شروع به از دست دادن تازگی کرده و رنگ قرمز روشن دارند . فیبرین به تازگی دیده می شود

35. تعیین سن (کهنگی زخمها ) در گاوروز سوم زخمها شروع به از دست دادن تازگی کرده و رنگ قرمز روشن دارند . فیبرین به تازگی دیده می شود روزسوم پا

36. تعیین سن (کهنگی زخمها ) در گاوروز چهارم جایگزینی فیبرین قابل ملاحظه و رشد دوباره اپیتلیوم در اطراف زخم شروع می شود

37. تعیین سن (کهنگی زخمها ) در گاوروز هفتم بافت اسکار( ترمیمی ) متراکم تشکیل شده و بهبودی اتفاق می افتد مقداری از فیبرین ممکن است هنوز حضور داشته باشد . 7 روزه پا

38. تعیین سن (کهنگی زخمها ) در گاو 12 روزگی پا 10 روزگی زبان

39. راههای ورود بیماری به بدن • *استنشاقي • *گوارشی • *ورود ویروس از طریق اپیتلیوم صدمه دیده حداقل جرم بیماریزا

40. روشهای انتقال FMD • 1 -دامهای الوده • 2- فراورده های آلوده دامی • 3-افراد آلوده • 4-تجهیزات آلوده • 5-انتقال FMD از طریق هوا

41. پیش گوئی کامپیوتری گسترش از طریق هوا • امروزه روشهای کامپیوتری وجود دارد که احتمال انتقال FMD از طریق هوا را پیش بینی می کنند . گسترش از طریق باد عمدتا" در فواصل کوتاه اتفاق می افتد . • روشهای کاربردی در فواصل 10 کیلومتری کارائی داشته و برای محاسبه نیاز به اطلاعات زیر دارند : • *مقدار ویروسی که از یک محل آلوده در هر روز تولید می شود که این مورد با تخمین سن زخم دامهای آلوده بدست می آید . • * شرایط آب وهوا در نواحی آلوده که آنرا می توان از اداره هواشناسی یا بوسیله تجهیزات ابتدائی قابل حمل بدست آورد . • *نقشه برداری از محل

42. ناقلین بیماری • هر دامی که بعد از 28 روز بتوان از آن ویروس FMD را جدا کرد ناقل می نامند . • بعد از بروز اولیه آلودگی در نشخوارکنندگان تعداد زیادی از آنها حتی پس از التیام زخمها به مدت قابل ملاحظه ای ویروس را در بدن خود نگه می دارند . • °تنها نشخوارکنندگان بطور مقاوم به بیماری مبتلا می شوند که شامل : • گاو • گوسفند • نشخوارکنندگان وحشی همچون بوفالو • گونه های تک معده ای ( همچون خوکها ) به نظر می رسد که تنها علائم بالینی را نشان می دهند و حالت ناقل در آنها تشخیص داده نشده است . • °محلی که ویروس در آن ماندگاراست شامل دهان, حلق و بالاخص سقف کام نرم و قسمت قدامی مری است . • °دامهای ناقل علائم بالینی نامشخصی را پس از بهبود زخمها نشان می دهند . • °پایداری حالت ناقل از سیستم ایمنی دام در لحظه ابتلا تبعیت نمی کند بطور مثال وجود ایمنی اولیه در برابر FMD و تشکیل آنتی بادی در گردش از تبدیل یک دام به حالت ناقل جلوگیری نمی کند . • °در صدی از دامها که پس از ابتلا به عفونت ناقل می مانند بسته به گونه ویروس و حساسیت دام تحت نظر متفاوت است . • °انتقال بیماری بالینی از دام ناقل به گاو حساس در شرایط تجربی دیده نشده است اما مدارکی در دست است که در افریقا بیماری از گاو و بوفالوی ناقل به گاو حساسی که در ارتباط نزدیک با ناقلین بوده منتقل شده است . • در شرايطي كه امكان کشتارکلیه دامهای آلوده و در تماس باآن دامها وجود ندارد دامهاي ناقل را مي بايست يك منبع بالقوه ويروس براي شيوعهاي آينده در نظر گرفت این موضوع در بررسي اپيدميولوژي بيماري نيز حائز اهميت است .

43. ناقلین بیماری • گاو ويروس پس از گذشت 2 سال از آلودگي تجربي از گاو جدا شده است . مداركي از بررسي مزرعه ها در دست است كه بعضي نژادهاي گاو مي توانند به مدت 3 سال ويروس را دفع كنند. درصدي از دامها كه ويروس را بطور مستمر نگه مي دارند با مدت زماني كه از ابتلا انها به بيماري گذشته كاهش مي يابد و 6 ماه پس از ابتلا به 50 درصد مي رسد . ترشح ويروس به داخل دهان و حلق متناوب است و تعداد دفعات آن با گذشت زمان كاهش مي يابد همچنين تيتر ويروس در مايع دهاني حلقي نيز با گذشت زمان افت می کند . • - بوفالو به نظر می رسد که بوفالوی آفریقائی Syncerus caffer بعد آلوده شدن به ویروس در تمام طول عمر خود ناقل FMD باقی می ماند. عفونت مقاوم بوفالوی وحشی با سروتیپ های SAT در آفریقای جنوبی به خوبی تشخیص داده شده است .دامها می توانند بطور همزمان با بیش از یک سروتیپ SAT آلوده شوند .شواهدی مبنی بر انتقال آلودگی بین بوفالو وگاو اهلی در دست است .حالت ناقل در بوفالوی آبی (( Bubalus bubalis ناشناخته است .

44. نمونه برداری sampling • نمونه هاي زير از دامي كه مشكوك به FMD است گرفته مي شود : • محتويات وزيكول • مایع مری ای - حلقی • شیر • خون • ارسال نمونه ها : • اگرنمونه ها با هواپيما فرستاده مي شوند می بایست طبق قوانينIATA ارسال شوند . • نمونه ها می بایست در داخل یک ظرف دو لایه ضد ضربه و ضد آب حمل شوند . • محموله را می بایست به طور کامل مهر و موم کرده و بعد از بسته بندی سطح بیرونی آنرا ضد عفونی نمود. • کل بسته را می بایست در داخل یک جعبه عایق دیگر شامل بسته های یخ یا یخ خشک گذاشت . • در صورت عدم امکان استفاده از یخ می بایست تا حد امکان نمونه ها را سرد کرد . • کلیه جزئیات منشا اخذ نمونه از جمله اطلاعات مربوط به اپیدمیولوژی باید ثبت شود چرا که در تشخیص نهائی حائز اهمیت است . • نمونه ها باید به آزمایشگاه مرجع ملی یا بین المللی FMD فرستاده شوند ادرس گیرنده می بایست با تمام جزئیات نوشته شوند . • نمونه ها می بایست به آزمایشگاه مرجع جهانی FMD که در زیر معرفی گردیده فرستاده شوند .

45. تشخیص آزمایشگاهی 1-تشخیص آنتی ژن2- تشخیص آنتی بادی3-تشخیص گونه ویروس • روش تشخیص آنتی ژن FMD • روش الیزا برای تشخیص آنتی ژن FMD • اثر آسیب سلولی ( Cytopathic ) در کشت بافت • واکنش زنجیره ای پلیمرازPCR

46. کنترل و ریشه کنی • . ریشه کنی به مفهوم بکار بردن سیاستی است که امکان حضور یا تهاجم ویروس را از بین می برد . • . کنترل به مفهوم امکان حضور ویروس است اما تاثیر بیماری توسط واکسیناسیون یا سایر اقدامات مراقبتی دام به حداقل می رسد .

47. کنترل بیماری • شناسایی کانون بیماری • قرنطینه • حذف ودفن بهداشتی دامهای آلوده ودر معرض خطر • واکسیناسیون

48. قرنطینه • الف : • شناسائی منشا عفونت و قطع کلیه حمل و نقل ها به سمت واحد های آلوده به مدت بیش از 21 روز قبل از اولین ظهور علائم بالینی . • محدود سازی انتشار بیماری بوسیله محدود سازی حمل و نقل دامها در مدت زمانی که امکان حضور ویروس در مزرعه وجود دارد . • محدود سازی می بایست در موارد زیر صورت بگیرد : • دامها • تولیدات دامی از جمله گوشت • تولیدات غیر دامی از جمله تجهیزات و وسائط نقلیه • تانکرهای شیر • مردم بالاخص افرادی که با دامها در تماس هستند مانند دامپزشکان , تلقیح مصنوعی کنندگان و ... • کشتار و دفن لاشه ها : • می بایست با حداقل تاخیر پس از تایید بیماری انجام شود . • کلیه دامهای حساس نواحی آلوده اعم از آنهائی که علائم بالینی را نشان بدهند یا نه باید معدوم شوند . • لاشه ها باید به روشی که احتمال گسترش بیماری نباشد دفن شوند . • سوزاندن یا دفن لاشه ها از پیشنهادات تاکیدی می باشند . • اگر سوزاندن یا دفن لاشه ها بخاطر محدودیت های محیطی مقدور نیست این عمل می بایست در داخل بسته بندی ها یا ظروف غیر قابل نفوذ صورت گیرد .

49. قرنطینه • ب :کنترل حمل و نقل دامها : • کنترل حمل و نقل دامها بلافاصله پس از اولین مورد بروز مشکوک به بیماری اجرا می شود . • معمولا"در اطراف یک ناحیه آلوده دو ناحیه را مورد کنترل قرار می دهند . • این حالت تا اثبات رفع بیماری ادامه می یابد . • دامهای نزدیک به نواحی آلوده از نظر بروز علائم بالینی مورد مراقبت قرار می گیرند . • کلیه حمل و نقل ها از مزارع در معرض خطر لغو می شود . • حمل و نقل دامها از مزارع موجود در داخل نواحی محدود شده صرفا" با صدور مجوز و تنها به منظورکشتار صورت می گیرد . • حداقل تا 28 روز پس از اتمام کشتار و ضد عفونی واحدهای آلوده نبایستی حمل و نقل صورت بگیرد .

50. واکسیناسیون • واکسیناسیون حلقه ای در اطراف محل اپیدمیک بخصوص موقعی که ریشه کنی برای پیشگیری از گسترش بیماری ناکافی بوده باشد استفاده می شود . • چندین بانک آنتی ژن غیرفعال شده FMD موجود است بطور مثال بانک واکسن بین المللی , مخزن آنتی ژن اتحادیه اروپا و بانک آنتی ژن آمریکای شمالی . بعضی از کشورها نیز برای خود مخزن آنتی ژن محلی دارند . • واکسنهای اضطراری به منظور ایجاد پاسخ ایمنی سریع و تیتر انتی بادی بالاتراز واکسنهای معمولی تعدد و تنوع آنتی ژنی بیشتری دارند .تیتر های بالا دامنه تاثیر را بالا می برند .