İNTERNET’TE ALIŞVERİŞİN KENTİN EKONOMİK VE FİZİKSEL DEĞİŞİM VE DÖNÜŞÜMÜNE KATKISI

1. İNTERNET’TE ALIŞVERİŞİN KENTİN EKONOMİK VE FİZİKSEL DEĞİŞİM VE DÖNÜŞÜMÜNE KATKISI Yrd. Doç. Dr. K. Mert Çubukçu Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü mert.cubukcu@deu.edu.tr Dünya Şehircilik Günü 28. Kolokyum 8 – 10 Kasım 2004, Ankara

2. KENT ULAŞIM TEKNOLOJİ Çerçeve Kent – Ulaşım – Teknoloji İlişkisi

3. Yürüme mesafesi Buharlı trenler Elektrikli tren, metro ve otobüs Metro ve araba Çerçeve Londra örneği Kent – Ulaşım İlişkisi

4. Çerçeve Ulaşım – Teknoloji İlişkisi U T Tamamlayıcı mıdır? Alternatif midir? U T

5. Çerçeve • Kavramsal düzey, • Spekülatif yaklaşım, • Ampirik çalışma eksikliği. Ulaşım – Teknoloji İlişkisi

6. Varsayım Kentte üretilen alışveriş amaçlı toplam yolculuk sayısı kentin fiziksel ve ekonomik yapısının bir göstergesidir.

7. Amaç İki soru: 1. Kentlerde üretilen alışveriş amaçlı yolculuk sayısını etkileyen faktörler nelerdir? 2. İnternet’in popüler olmaya başladığı yıllarda teknoloji ve kent içi alışveriş yolculukları üretimi arasında nasıl bir ilişki vardı?

8. Literatür Yolculuk üretimini etkileyen faktörler: 1. Bireylere ait sosyal ve ekonomik karakteristikler: • gelir • cinsiyet • çalışma durumu • yaş • araba sahipliliği • hane halkı büyüklüğü 2. Kente ait demografik ve fiziksel karakteristikler:? • nüfus • nüfus yoğunluğu • çalışan yüzdesi

9. Literatür Alışveriş amaçlı yolculuk üretimini etkileyen faktörler (ek olarak): • perakende satış yapan işyeri sayısı • toplam ticaret taban alanı • ticari alanlara ulaşılabilirlik

10. Model Genel Yolculuk Üretim Modeli: Yi = f (Ai, Xi) Yi: ise kentte üretilen toplam alışveriş yolculuğu sayısı, Ai: kent i’nin fiziksel ve demografik karakteristiklerini gösteren vektör, Xi: yolculuk yapan kişilere ait sosyo-ekonomik karakteristikleri gösteren vektör.

11. Model Alışveriş Amaçlı Yolculuk Üretim Modeli: YAi = f (AAi, XAi) AAiDUKKAN: perakende satış yapan işyeri sayısı, YOGUNLUK: nüfus yoğunluğu, SICAKLIK: alışverişe uygun hava sıcaklığına sahip günlerin yüzdesi. XAi ORTAYAS: 35-54 Yaşları arasındaki kişilerin nüfus içindeki yüzdesi, GELIR: Kentteki ortanca yıllık hane halkı gelir miktarı.

12. Model Teknoloji’nin alışveriş yolculukları üzerindeki etkileri: 1. Teknoloji-tabanlı ürünlere olan talebin ürettiği yolculuklar (ulaşım-teknoloji ilişkisi tamamlayıcı). 2. Evden alışveriş ile elimine edilen yolculuklar (ulaşım-teknoloji ilişkisi alternatif).

13. Model Teknoloji’nin alışveriş yolculukları üzerindeki etkisini ölçmek amacıyla ... Alışveriş Amaçlı Yolculuk Üretim Modeli: YAi = f (AAi, XAi, TAi,) TAi:kent i’nin teknolojik karakteristiklerini gösteren vektör, BILGISYR: Evde bilgisayara sahip hane halkı yüzdesi, MODEM: Evde modeme sahip hane halkı yüzdesi.

14. Model • “Evde bilgisayara sahip hane halkı yüzdesi” • “Evde modeme sahip hane halkı yüzdesi” Soru:Doğru değişken seçimleri midir? Cevap: 1990’lı yıllar için evet, sonrası için hayır.

15. Veri Örneklem: Nüfusu 1 milyonu geçen A.B.D. metropolitan kentleri Örneklem Büyüklüğü: 49 Yıl: ~1995 (1 yıllık veri) Veri Kaynakları: 1. ABD Federal Otoyol İdaresi tarafından toplanan Ulusal Kişisel Ulaşım Anketi, 2. ABD Sayım Bürosu’nun yaptığı Ekonomi Anketi, 3. ABD Sayım Bürosu’nun 1997-1998 Eyalet ve Metropolitan Kentler Veri Almanağı, 4. ABD Ulusal Meteoroloji Veri Merkezi, 5. ABD Sayım Bürosu Bilgisayar ve Yan Ürünleri Sahipliliği Anketi.

16. Veri Örnekleme ait betimleyici istatistikler (n=49)

17. Sonuçlar ln (YOLCULUK)i = β1AAi + β2XAi + β3TAi + εi En küçük kareler regresyon yöntemi ile alınan sonuç:

18. Sonuçlar 362 milyon alışveriş yolculuğu üretilen ortalama değerlere sahip bir hipotetik kentte: 4,04 milyon

19. Değerlendirme İki soru, iki cevap: S1. Kentlerde üretilen alışveriş amaçlı yolculuk sayısını etkileyen faktörler nelerdir? C1. Perakende sektör büyüklüğü, yaş grublarının yapısı, nüfus yoğunluğu, hava durumu. S2. İnternet’in popüler olmaya başladığı yıllarda teknoloji ve kent içi alışveriş yolculukları üretimi arasında nasıl bir ilişki vardı? C2. Teknolojik ürünlere olan ilginin ve İnternet üzerinden alışverişin net etkisi yolculukların azalması yönündedir.

20. Değerlendirme Cevap bekleyen diğer sorular: • Elimine edilen alışveriş yolculuklar tamamen yok mu oldu? • Faktörler arasında etkileşim var mıdır ? • Faklı amaçla yapılan yolculuklarda (iş, eğitim) durum nedir ?