Συμπληρωματικές σημειώσεις Ρ.Ρ.

1. Συμπληρωματικές σημειώσεις Ρ.Ρ. για το μάθημα της δυσλεξίας (χειμερινό εξάμηνο 2011-12). Το παρόν Ρ.Ρ. Βασίζεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του στο κεφάλαιο 6 του βιβλίου του Gavin Reid (Δυσλεξία 2003, επιμέλεια Γιάννης Παπαδάτος).

2. Κεφάλαιο 6 (G. Reid, 2003) Πρόσβαση στο Σχολικό Πρόγραμμα

3. Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζονται διάφορες διδακτικές προσεγγίσεις και πρωτοβουλίες που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές για όλα τα παιδιά και ιδιαίτερα για τα δυσλεκτικά. Ειδικότερα, παρουσιάζονται καινοτομικά Προγράμματα Ανάγνωσης και Προγράμματα Δεξιοτήτων Σκέψης

4. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ Τα πιο αποτελεσματικά προγράμματα γραφής και ανάγνωσης είναι εκείνα που υιοθετούν μια ολοσχολική και ολοκοινο-τική προσέγγιση που προϋποθέτουν συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών, μεταξύ σχολείου και οικογένειας και μεταξύ σχολείου και κοινότητας.

5. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ • Το μοντέλο της συνεργασίας. • Τομοντέλο των εκπαιδευμένων βοηθών του Knowsly. • Το μοντέλο συνεργατικής ανάγνωσης και γραφής του Newcastle. • Το ολιστικό μοντέλο.

6. (1) Το μοντέλο της συνεργασίαςδίνει έμφαση στην: • Εντατική εκπαίδευση των δασκάλων η οποία περιλαμβάνει μαθήματα: • Αξιολόγησης των αναγνωστικών δυσκολιών. • Καταγραφής της προόδου του μαθητή. • Διδακτικές στρατηγικές. • Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του παιδιού. • Συνεργασία με τους γονείς και την κοινότητα.

7. Το μοντέλο της συνεργασίας (συνέχεια) • Συνεργασία με τους γονείς και την κοινότητα. • Οι γονείς διαβάζουν μαζί με το παιδί. • Το παιδί συμμετέχει σε δραστηριότητες της κοινότητας (π.χ. στην τοπική εφημερίδα, στις τοπικές βιβλιοθήκες). • Παροτρύνονται οι εθελοντικές οργανώσεις να ασχοληθούν με τα σχολεία.

8. (2)Τομοντέλο των εκπαιδευμένων βοηθών του Knowsley περιλαμβάνει: • Συνεργασία γονέων, συγγενών, εκπ/κων • Εξατομικευμένη υποστήριξη του παιδιού • Επιμόρφωση εκπ/κών και εθελοντών. • Παροχή σωστού είδους βιβλίων. • Αξιολόγηση της προόδου του παιδιού.

9. Τομοντέλο του Knowsleyπαρέχει: (συνέχεια) 1) Επιμόρφωση που περιλαμβάνει: • Μαθήματα σε τεχνικές ανάγνωσης. • Μαθήματα καταγραφής της προόδου. 2) Ένα δίκτυο υποστήριξης από εκπαιδευτικούς, τοπικούς συμβούλους, μέλη υπηρεσιών υποστήριξης.

10. Στρατηγικές ανάγνωσης του μοντέλου του Knowsley • Παροχή βοήθειας από μεγαλύτερους μαθητές • Συμμετοχή του παιδιού σε αναγνωστικές δραστηριότητες (π.χ. συλλογές ειδικών βιβλίων, διερεύνηση θεμάτων, επιλογή βιβλίων για τη βιβλιοθήκη της τάξης, κλπ). • Αλληλοβοήθεια μεταξύ εκπαιδευτικών και εθελοντών.

11. (3) Το μοντέλο συνεργατικής ανάγνωσης και γραφής του Newcastle Είναι μία συνεργασία της κοινότητας που οργάνωσε: • Δραστηριότητες για όλες τις ηλικίες για την ανάγνωση και τη γραφή (π.χ. εργασίες δημιουργικής γραφής). • Προγράμματα συνεργασίας και υποστήριξης των γονέων. • Συνεργασία με κέντρα νεότητας.

12. (4) Το ολιστικό σχολικό μοντέλο Τα παιδιά με ΕΜΔ δεν είναι ευθύνη μόνο των εκπαιδευτικών της ειδικής αγωγής, αλλά όλου του προσωπικού του σχολείου.

13. Το ολιστικό μοντέλο δίνει έμφαση: • Στον έγκαιρο εντοπισμό παιδιών με ΕΜΔ. • Στην συνεχή αξιολόγηση του παιδιού. • Στον κατάλληλο εξοπλισμό του σχολείου. • Στην πρόσληψη του απαραίτητου διδακτικού προσωπικού. • Στην πρόσληψη ενός εκπαιδευτικού με ειδικές γνώσεις, που θα εργάζεται ως σύμβουλος ειδικής αγωγής στο σχολείο.

14. Η διεθνής έρευνα αποκαλύπτει ότι: Οι αναγνωστικές δυσκολίες πρέπει να εντοπιστούν όσο το δυνατόν νωρίτερα προκειμένου να αντιμετωπιστούν έγκαιρα. (Πολυχρονοπούλου, 1997, 2010)

15. Η διεθνής έρευνα αποκαλύπτει ότι: (συνέχεια) Οι αναγνωστικές ικανότητες σε παιδιά που παρουσιάζουν προβλήματα στην ανάγνωση, αναπτύσσονται και αποκτώνται μόνο με τη συστηματική διδασκαλία και την άσκηση. (Πολυχρονοπούλου, 1997, 2010)

16. Η διεθνής έρευνα αποκαλύπτει ότι: (συνέχεια) Οι έννοιες που αποκτώνται με την ανάγνωση, πρέπει να εμπεδώνονται με τη μελέτη και συζήτηση της έννοιας των λέξεων, με καλλιτεχνικές δραστηριότητες, με δραματοποίηση, με έμμεση και άμεση εμπειρία όπως είναι οι εκπαιδευτικές επισκέψεις, η παρακολούθηση μιας ταινίας κλπ. (Πολυχρονοπούλου, 1997, 2010).

17. Η διεθνής έρευνα αποκαλύπτει ότι: (συνέχεια) Η αποτελεσματικότερη μέθοδος ανάγνωσης είναι αυτή που συνδυάζει στοιχεία από ένα σύνολο διαφορετικών μεθόδων και προσαρμόζεται στις ιδιαίτερες ανάγκες του παιδιού. (Πολυχρονοπούλου, 1997, 2010).

18. Η διεθνής έρευνα αποκαλύπτει ότι: (συνέχεια) Η πολυαισθητηριακή προσέγγιση στη διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής υποστηρίζεται τα τελευταία χρόνια σε διεθνή κλίμακα. (Πολυχρονοπούλου, 1997, 2010). (βλ. διαφάνεια # 58).

19. ΜΕΤΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΠΛΕΥΡΕΣ Μεταγνώση είναι η ενημερότητα του ατόμου για τις γνωστικές του λειτουργίες, τις γνωστικές του δυνάμεις και αδυναμίες, και την αυτορρύθμισή του.

20. Μεταγνώση Το άτομο με μεταγνώση, μπορεί να ελέγχει και να ρυθμίζει τη γνώση του, δηλαδή, να παρακολουθεί, να συντονίζει και να διορθώνει τις γνωστικές του δραστηριότητες προκειμένου να επιτύχει κάποιο στόχο ή να επιλύσει ένα πρόβλημα.

21. Μεταγνωστικές διεργασίες που συμβάλλουν στην επίλυση προβλημάτων • Αναγνώριση του προβλήματος και των χαρακτηριστικών του. • Νοερή αναπαράστασή του. • Σχεδιασμός της διαδικασίας επίλυσής του. • Αξιολόγηση της επίλυσης.

22. Η αυτορρύθμιση της γνωστικής συμπεριφοράς από το μαθητή αποτελεί βασικό στόχο της εκπαίδευσης.

23. Ο αυτορρυθμιζόμενος μαθητής: Μπορεί και τροποποιεί τη συμπερι-φορά του για να επιτύχει το στόχο του. Δηλαδή, παρεμβαίνει ενσυνείδητα στη διαδικασία του πώς μαθαίνει και την μεταβάλλει για να επιτύχει το στόχο του.

24. Η αυτορρύθμιση προϋποθέτει μεταγνώση και εσωτερικά κίνητρα για μάθηση.

25. Η αυτορρύθμιση μπορεί να διδαχτεί

26. Ανάπτυξη/βελτίωση αυτορρύθμισης Η αυτορρύθμιση αναπτύσσεται με διάφορες μεθόδους που επικεντρώνονται σε κρίσιμες ερωτήσεις όπως:

27. Ανάπτυξη/βελτίωση αυτορρύθμισης • Τι ζητά το πρόβλημα; • Είμαι σίγουρη ότι κατάλαβα καλά όλο το πρόβλημα; (ή το κείμενο;) • Έλεγξα τις πράξεις για να δω αν είναι σωστές; • Αυτά που έκανα εξυπηρετούν το στόχο μου; • Το αποτέλεσμα που βρήκα είναι λογικό; (ή σωστό;)

28. Μεταγνώση-Αυτορρύθμιση-Κίνητρα Η έλλειψη κινήτρων είναι μια βασική αιτία της πτωχής μεταγνώσης και αυτορρύθμισης των παιδιών με ΕΜΔ.

29. Κίνητρα και ΕΜΔ Τα παιδιά με ΕΜΔ είναι «παθητικοί» μαθητές λόγω των χαμηλών κινήτρων τους που ενισχύονται από τις αποτυχίες που βιώνουν.

30. Κίνητρα και ΕΜΔ Τα χαμηλά κίνητρα εκδηλώνονται με το μειωμένο ενδιαφέρον του παιδιού για ότι σχετίζεται με σχολικές εργασίες ή την άρνησή του να ασχοληθεί με αυτές.

31. Οι μεταβλητές της μεταγνώσης κατά τον Brown (1986) • Το κείμενο • Το αντικείμενο (ο σκοπός του διαβάσματος) • Οι στρατηγικές (πώς καταλαβαίνει και θυμάται τις πληροφορίες). • Τα χαρακτηριστικά του μαθητή (γνώσεις, ενδιαφέροντα, κίνητρα).

32. Βιβλία που προτιμούν τα παιδιά να διαβάζουν • Φαντάσματα, τρόμου, υπερφυσικά. • Περιοδικά. • Βιβλία με ανέκδοτα. • Αθλητικά. • Περιπέτειες.

33. Βιβλία που προτιμούν τα παιδιά να διαβάζουν (συνέχεια) • Ιστορίες με ζώα. • Κόμικς. • Σχολικές ιστορίες. • Μυστηρίου. • Παραμύθια.

34. Δεξιότητες μελέτης • Δεξιότητες προφορικής & γραπτής επικοινωνίας. • Μεταφορά γνώσεων & δεξιοτήτων. • Χαρτογράφηση και οπτικές δεξαμενές. • Δεξιότητες μνήμης.

35. 1. Δεξιότητες επικοινωνίας • Οργάνωση. • Ακολουθία (διαδοχή). • Περιεχόμενο. • Ανάπτυξη σχημάτων. • Εμπιστοσύνη και ενεργοποίηση κινήτρων.

36. Οργάνωση Παρέχουμε στο παιδί μια δομή για να οργανώσει τις πληροφορίες που διαβάζει.

37. Οργάνωση (συνέχεια) • Ποιος ήταν ο τίτλος; • Ποιοι ήταν οι βασικοί χαρακτήρες; • Τι προσπάθησαν να κάνουν; • Περίγραψε τους βασικούς χαρακτήρες. • Ποιοι είναι οι άλλοι χαρακτήρες της ιστορίας; • Σε τι αναφέρεται η ιστορία; • Ποιο ήταν το κύριο μέρος της ιστορίας; • Πώς τελειώνει η ιστορία;

38. 2. Ακολουθία (διαδοχή) Τα παιδιά με ΕΜΔ δυσκολεύονται να αναδιηγηθούν μια ιστορία ή να δώσουν πληροφορίες προφορικά με τη σωστή ακολουθία.

39. Ακολουθία (διαδοχή)(συνέχεια) • Πώς άρχισε η ιστορία; • Τι συνέβη μετά από αυτό; • Ποιο ήταν το βασικό μέρος; • Πώς τελείωσε;

40. 3. Ανάπτυξη σχημάτων (ή γνωστικού πλαισίου) Όταν το παιδί διαβάζει ένα κείμενο, χρειάζεται να το συσχετίσει με το δικό του γνωστικό πλαίσιο. Δηλαδή με όσα ξέρει (προηγούμενη γνώση).

41. Ανάπτυξη σχημάτων (ή γνωστικού πλαισίου) –συνέχεια- Ο δάσκαλος λοιπόν πρέπει να χρησιμοποιήσει σημεία κλειδιά του κειμένου για να βοηθήσει το παιδί να συσχετίσει την καινούργια πληροφορία με όσα ήδη γνωρίζει (δηλ. με το δικό του γνωστικό σχήμα).

42. Τα γνωστικά σχήματα βοηθούν το παιδί να: • Παρακολουθεί την καινούργια εισερχόμενη πληροφορία. • Σχηματίζει ένα διάγραμμα για τη μνήμη του. • Εξάγει συμπεράσματα από το κείμενο για να το καταλάβει καλύτερα. • Χρησιμοποιεί την προηγούμενη γνώση του.

43. Γνωστικά σχήματα & Προγενέστερη μάθηση Τα γνωστικά σχήματα εξαρτώνται πολύ από την προηγούμενη μάθηση του παιδιού, γι’ αυτό ο δάσκαλος καλό είναι να παρέχει στο μαθητή πληροφορίες για το κείμενο, πριν ακόμα το διαβάσει.

44. 4. Εμπιστοσύνη και κίνητρα Ο δάσκαλος πρέπει να βοηθήσει το μαθητή να γευτεί την επιτυχία.

45. Μεταβίβαση της γνώσης και των δεξιοτήτων • Έμφαση πρέπει να δίνεται στην κατανόηση της διδασκόμενης ενότητας. • Η κατανόηση αυξάνεται μέσω της διαδικασίας των ερωτήσεων, αποσαφηνίσεων, πρόγνωσης κλπ.

46. Κατά τον Brown (1993): Ο δάσκαλος καθοδηγεί τη συζήτηση με ερωτήσεις. Αυτό πυροδοτεί επιπρόσθετες ερωτήσεις από τα παιδιά. Οι ερωτήσεις αποσαφηνίζονται από το δάσκαλο και τα παιδιά. Τα αποτελέ-σματα αθροίζονται απότο δάσκαλο και τα παιδιά.

47. Χαρτογραφικές και οπτικές δεξιότητες Οι μαθητές με ΕΜΔ μπορεί να παρουσιάζουν προβλήματα χωρικού προσανατολισμού και οργάνωσης.

48. Χαρτογραφικές και οπτικές δεξιότητες (συνέχεια) Ο δάσκαλος μπορεί να βοηθήσει την ενδυνάμωση των οπτικών και προσανατολιστικών δεξιοτήτων των παιδιών με παιχνίδια και ειδικές ασκήσεις.

49. Χαρτογραφικές και οπτικές δεξιότητες (συνέχεια) Οι ασκήσεις προτείνεται να μην είναι απομονωμένες από το κείμενο. Δηλαδή, ο δάσκαλος πρέπει να χρησιμοποιεί οπτικές ασκήσεις κατεύθυνσης και προσανατολσιμού μέσα στο πλαίσιο του αναλυτικού προγράμματος (του μαθήματος).

50. Χαρτογραφικές και οπτικές δεξιότητες (συνέχεια) Παράδειγμα: Στην ενότητα των Ρωμαίων, ο μαθητής κάνει ασκήσεις σχετικά με: Την κατεύθυνση του μετακινούμενου στρατού. Την τοποθέτηση των τειχών, των κάστρων κλπ. Το σχεδιασμό των πόλεων, των στρατοπέδων, των φρουρίων κλπ.