MADDENİN ISI İLE ETKİLEŞİMİ

1. MADDENİN ISI İLE ETKİLEŞİMİ

2. TERMOMETRE Sıcaklığı ölçmek için termometre adı verilen alet kullanılır. Termometre bir hazne ve ona bağlı cam borudan oluşur. Hazne içinde civa veya renklendirilmiş alkol bulunur. Termometrenin bulundu¤u ortam ısıtılırsa haznedeki sıvı, cam boruda yükselmeye başlar; ortam soğutulduğunda ise ilk konumuna doğru geri döner. Sıvı seviyesinin karşısındaki sayılar ölçülen sıcaklık değerlerini gösterir.

3. Termometre “derece” denilen eşit aralıklara bölünmüştür. Termometrede ölçülen sıcaklık, derece selsiyus olarak ifade edilir ve °C sembolü ile gösterilir.Ortamın sıcaklığı erimekte olan buzdan daha düşük olduğu zaman termometredeki sıcaklığı ölçerken “sıfırın altında” şeklinde okuruz. Örneğin yandaki termometre, “sıfırın altında 10 derece selsiyus” şeklinde okunur.

4. Termometre ile havanın,vücudun vb. maddelerin sıcaklığını ölçebiliriz.Sıcaklık ölçmede kullanılan çok çeşitli termometreler vardır. Bazen sıcaklığı ölçmede kullanılan termometrenin hassas olması önemlidir.Klinik termometrelerinin (hasta termometresinin) kesin ve duyarlıölçüm yapması gerekir. Çünkü hastanın vücut sıcaklığındaki küçük bir değişim bile sağlığı açısından çok önemlidir.

5. HAL DEĞİŞİMİ Maddeler katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç halde bulunur.Buzluktan çıkardığınız buzu ya da severek yediğiniz dondurmayı bir süre beklettiğinizde ne olur? Suyu ısıttığınızda, ısıtılan suda ne gibi değişmeler gözlemlersiniz? Su buhar›ı çıkar mı? Su miktarında bir azalma olur mu? Suyu ısıttığımızda açığa çıkan su buharı, suyun gaz hâlidir. Buzlukta bekletilen su, katı hâle geçerek donar.

6. Cam, mum ve altın gibi maddeler eritilip kalıba dökülerek soğutulduklarında içinde bulundukları kabın şeklini alır. Diş hekimi, kuyumcu ve heykeltıraşlar kullandıkları malzemelere bu yöntemle şekil verirler. Örneğin kuyumcular, altını eriterek kalıba dökerler. Bir süre sonra sıvı altın donar ve kalıbın şeklini alır. Kalıbın şeklini alan altın işlenerek kullanıma hazır hâle getirilir. O hâlde, maddeler ısı etkisiyle bir hâlden diğer hâle geçerler diyebilir miyiz? Isıtılan her katı madde erir mi?

7. Maddenin Hal Değiştirmesine Örnek

8. BOZUNMA Isı, maddelerin hâl değişiminde önemli bir etkendir. Bazı katı maddelerin ısıtıldığında eriyerek sıvı hâle geçtiğini öğrenmiştik. Çay şekeri ve un gibi katı maddeler ısıtıldıklarında sıvı hâle geçmez, bozunur. Örneğin çay şekerini ısıttığımızda rengi ısının etkisiyle önce sarıya sonra da kahverengiye dönüşür. Isıtmaya devam ettiğinizde şeker kömürleşir ve koku yayar. Şekerin bu değişimi bozunma olarak adlandırılır. Kağıt, ekmek gibi maddeler de ısıtıldıklarında erimeyerek tıpkışeker gibi bozunur.