Interpretacija izvornika

1. Interpretacija izvornika Pošiljalac upućuje poruku koja ima jednu ili više namera Primaočevo poimanje i doživljavanje te poruke naziva se interpretacijom A: „Da li da obučem sako?” (NAMERA: ‘Hoće li mi biti hladno u sakou?’) B: (INTERPRETACIJA: ‘Hoće li mu biti pretoplo u sakou?’) „Što da ne, pa to je lagan sako.” NAMERA ≠ INTERPRETACIJA

2. Semantička teorija: nema razlike između interpretacije i namere • Teorija prevođenja: ne treba zanemariti razlike između interpretacije i namere • Pojam značenja u komunikaciji: značenje jezičkih iskaza upotrebljenih u činu komunikacije je kombinacija lingvističkog značenja, kontekstualnog značenja i značenja koje iskaz dobija iz činjenice da ga je upotrebio određeni govornik, da je upućen određenom sagovorniku sa određenom namerom i da je primljen sa određenim očekivanjem.

3. Značaj i osobine intencije (1) • U osnovi intencije stoji misao (vanjezički sadržaj) koja je „profiltrirana” kroz jezički sistem i postaje jezički sadržaj; jezički saopštena intencija jeste jezička kategorija • Intencija može biti dvosmislena • Nosilac intencije je rečenica, ali može biti i duži iskaz; intencije se oslanjaju na leksička značenja i značenja gramatičkih konstrukcija, premda su bitni i drugi aspekti (informacije iz konteksta, iz vanjezičke stvarnosti itd.)

4. Značaj i osobine intencije (2) • U sadržaj intencije mogu ući i značenja koja su irelevantna za pošiljaoca i iznuđena su strukturom jezika (rod, član itd.) • Interpretacija potiče iz intencije

5. Funkcije kao kategorije intencija • Iako postoji neograničeno mnogo intencija, sve one se mogu svrstati u nekoliko kategorija, u zavisnosti od toga na koji se element komunikacije koncentrišemo. Te kategorije se nazivaju komunikativne funkcije. Glavnih vrsta ovih funkcija ima devet (Jakobson; Bühler, Malinowski)

6. Komunikacijske funkcije • referencijalna (denotativna) • ekspresivna (emotivna) • direktivna (konativna) • kontaktna (fatička) • poetska • estetska • metajezička • magijska • performativna (izvođačka)

7. Referencijalna: upućivanje na referent, tj. objekat/pojavu o kojoj se govori. Referent često postoji u stvarnosti, ali to može biti i nešto zamišljeno/izmišljeno. Ima je u udžbenicima, stručnim tekstovima, uputstvima, najčistije se ispoljava kod termina; ≈ denotacija

8. Ekspresivna: težište je na pošiljaocu, tj. na njegovom stavu prema referentu/primaocu = konotacija; često se javlja u lirskoj poeziji, beletristici, privatnim pismima, željama, uzvicima... • Direktivna: ima je svaki iskaz kojim pošiljalac želi da utiče na ponašanje primaoca, na njegov utisak ili akciju; reklame, propaganda, govor, molba...

9. Kontaktna: ostvaruje se onim delom poruke koji se sastoji u održavanju ili prekidu kontakta među učesnicima u komunikaciji; „Dobar dan”, „istini za volju”, „ćao”, „halo”,... • Poetska: fonetski i semantički aspekti • Estetska: sprovodi se zvukovni ili smisaoni sklad koji može da izazove utisak lepog

10. Metajezička: jezik o jeziku; „Kako se piše reč X?”, „Šta znači reč Y?” • Magijska: bajanje, vračanje • Performativna: čin izgovaranja/pisanja je neki vanjezički događaj samim tim što je realizovan; davanje zakletve ili obećanja, proglašavanje, klađenje, čestitke...

11. Slike • Kognitivne intencije uslovno oslobođene od jezika, u kontekstu realizovane pojmove posmatrane nezavisno od jezičkog sistema nazivaju se slike

13. Doslovne: predstave pojava i objekata izazvane označujućim elementima nekog znaka, s tim da ulaze u sastav tog znaka • Figurativne: predstave pojava i objekata koje izazivaju predstavu nekog drugog znaka

14. Doslovna slika: ‘ruža’ = • Figurativna slika: = ljubav

15. Sliku može sačinjavati jedna reč, sintagma, rečenica, glava knjige, cela knjiga • Stereotipne figurativne slike čine sistem u jednoj etničkoj ili društvenoj zajednici, npr. sunce, krst...

16. Dvosmislenost, dvoznačnost i neodređenost • Dvosmislenost (ambigvitet) ili višesmislenost je pojava kada jedna veza oblika u govornom činu može imati dve ili više različitih intencija, s tim da se razlika među intencijama zasniva na posebnim sememskim definicijama, npr. veliki listje na podu (list hartije/sa drveta) • Dvoznačnost je istovremeno postojanje dva značenja, što se javlja kod zajedničkih osobina u metaforama ili frojdovskih omaški, npr. Čovekpostojan kao kamen ili In New York the prices are as high as the buildings.

17. Neodređenost je pojava u tekstu kada jedan iskaz može imati bilo logičku vrednost ‘istinit’, bilo ‘neistinit’. Na primer, za predmet žutonarandžaste boje se podjednako tačno i podjednako neprecizno može reći ‘ovaj predmet je žut’ i ‘ovaj predmet je narandžast’.

18. Interpretacija • „...Ova metajezička operacija [interpretacija] je uvek prva faza prevodiočevog rada.” (Popovič 1979) • Pogrešno protumačen tekst => nema valjanog prevoda • Pippi Långstrump = Pipi Duga Čarapa • Hotspur = Ognjanin • Смердяков („Braća Karamazovi”) = ?

19. Interpretacija zavisi od poznavanja jezika, kulture i događaja u sredini u kojoj je poruka potekla • Ako je delo vremenski udaljeno od savremenog čitaoca, moguć je i veći broj interpretacija • Metafore: pool of night; pool – bazen, barica, lokva...; pool of blood; lokva noći? • acid yellow – kiselinsko žuto (struč.)