1 / 29

Religie en depressie bij ouderen - de wereld achter bestaansvragen, strijd en hoop

Religie en depressie bij ouderen - de wereld achter bestaansvragen, strijd en hoop. Mirjam van Hees 7 september 2011. Introductie. Introductie Begripsbepaling (stromingen) Casus Dimensies van religie Rode draad: proefschrift Braam Conclusies Klinische relevantie Discussie.

leda
Download Presentation

Religie en depressie bij ouderen - de wereld achter bestaansvragen, strijd en hoop

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Religie en depressie bij ouderen - de wereld achter bestaansvragen, strijd en hoop Mirjam van Hees 7 september 2011

  2. Introductie • Introductie • Begripsbepaling (stromingen) • Casus • Dimensies van religie • Rode draad: proefschrift Braam • Conclusies • Klinische relevantie • Discussie

  3. A Introductie • Verband tussen (christelijke) religiositeit en depressie bij ouderen; stage • (niet deze depressie, ook al kunnen vele ouderen het zich nog wel herinneren)

  4. A Introductie - stellingen • Stellingen: • Ik vraag altijd aan mijn patiënten of ze ergens in geloven (ja/nee/soms) • Religie hoort niet thuis in de spreekkamer van de psychiater (eens/oneens) • Kerkbezoek beschermt tegen depressie (juist/onjuist) • Dat er veel onderzoek is gedaan naar het christelijk geloof en depressie, wijst erop dat andere godsdiensten geen samenhang met depressie kennen • Patiënten uit orthodox-gereformeerde kerken zijn vaker/ernstiger depressief dan kerkverlaters.

  5. B Begripsbepaling • Religie: draait om de relatie tussen het aardse bestaan en de hogere, transcedente werkelijkheid • Spiritualiteit is minder aan een geloofsgemeenschap gebonden dan religiositeit. • Onderscheid lijkt weinig relevant in onderzoek • Bijbelse definitie: ‘geloof is een vaste grond van de dingen die men hoopt, en een bewijs van zaken die men niet ziet’

  6. B Functie van geloven • Bij een gemeenschap horen • Hogere ‘macht’ aanbidden => Externe bron van kracht, steun • Identiteit, levensdoel • Verklaringsmodel; zingeving • Per godsdienst en denominatie accentverschillen

  7. B ‘Deugden’ • In alle grote wereldreligies komen dankbaarheid, vergeving en nederigheid als deugden voor • Dankbaarheid: voor onverdiende giften (leven, genade) => bidden, ‘worship’ • Vergeving: -vragen / -geven; meer onderzoek in relatie tot psychologie / persoonlijkheid dan in relatie tot psyche en religie • Nederigheid: realistische inschatting van eigen (on)mogelijkheden (vs trots) • Vnl beschouwende literatuur

  8. B Hoe zat het ook alweer..? Rooms-Katholieken verliezen vanaf 1517 leden aan de Reformatie, waarna het Protestantisme ontstaat.

  9. B Hoe zat het ook alweer..?

  10. C Casus mw R 82 jr • Opname ivm depressiebeeld (eerst ernstig, kort na opname gedeeltelijk in remissie, HamD 16 =>11, MMSE 22 => 27) • Recent polymyalgiarheumatica vastgesteld wvprednisolon • Fam: pte is al 30 jaar in deze mate somber; relatieproblemen, echtgenoot hardhorend • Baat bij structuur, moeite met veranderingen (persoonlijkheid?) • DSM: enige somberheid en soms anhedonie, geen vitale / psychotische kenmerken, wel piekeren, o.a. onzekerheid over zieleheil.

  11. D Dimensies van religie • 1 cognitieve dimensie – religieuze overtuiging, => kerkelijke gezindte • 2 gedragsmatige dimensie – rituelen => kerkbezoek, bidden • 3 affectieve dimensie – gevoelsmatige en intuïtieve betekenis van geloof +/- • 4 motivationele dimensie – relevantie van geloof voor persoonlijk leven Per geloof en geloofsrichting accentverschillen.

  12. E ‘Religiositeit en depressie bij ouderen’, A. W. Braam, 2003 • Vier onderzoeksvragen: • Hangen religiositeit en depressie samen? • Heeft religie invloed op het beloop van depressie? • Zijn er verklarende factoren voor dergelijke relaties aan te wijzen? • Zijn religiositeit en spiritualiteit copingstrategieën?

  13. E Methode • Literatuuroverzicht Medline 1997 – 2002 • religion/religious, religiosity/spirituality gecombineerd met aging/elderly/old/late-life, depressive/depression/mentalhealth. • Alleen empirische studies

  14. E 1) religiositeit en depressie? Invloed kerkelijke gezindte: • Verschillen in voorkomen van depressie tussen kerkelijke gezindtes zijn beperkt • NL ouderen: depressie komt meer voor onder niet-gelovigen (mnkerkverlaters) dan onder kerkelijken • Echter ook hogere depressieprevalenties bij strengorthodoxe kerkgenootschappen • In Amerikaans ondezoek: meer depressie onder joodse populatie

  15. E 1) religiositeit en depressie? Invloed religieus gedrag in persoonlijk leven: • Bidden: soms meer en soms minder depressie; soms geen samenhang. E.e.a. lijkt te maken te hebben met het beloop van stresserende gebeurtenissen in leven (bij lifeevent veel depressie en veel bidden, na een jaar juist minder depressie) • Kerkbezoek lijkt te beschermen

  16. E 1) religiositeit en depressie? • Invloed Godsbeeld: • Cross-sectioneelpilotonderzoek onder ouderen met / zonder depressie, naar relatie met schuldgevoelens: • Geen depressie: schuldgevoelens parallel aan perceptie van God als steunend • Depressie: schuldgevoelens parallel aan perceptie van God als straffend, heersend

  17. E 1) religiositeit en depressie? • Invloed van religieuze affect / spiritualiteit op depressie: • Meestal gaan positieve religieuze gevoelens gepaard met minder depressie, maar niet altijd

  18. E 2) invloed op beloop depressie? • Slechts enkele longitudinale studies • Kerkbezoek, kerkelijke denominatie: enige invloed aangetoond op incidentie / remissie van de depressie • Als belang van geloof zeer hoog of laag is, juist minder remissie van depressie • Bij gemiddeld belang van geloof, meer kans op remissie van depressie

  19. E 2) invloed op beloop depressie? • Studie Kasen et al: longitudinale studie naar invloed van religie op veerkracht bij hoog risico op depressieve stoornis • Ptn met en zonder depressieve ouder • 10 en 20 jaar follow up • Resultaten: • Kerkbezoek: lagere kans depressie (43%) en psychiatrische stoornissen (53%) • Vooral sterk effect bij ouder met depressie én zelf negatieve lifeevents (tot 76%)

  20. E 3) verklaring voor relatie? • Verklarende factoren voor samenhang religiositeit en depressie: • Gemeenschappelijke factoren (beïnvloeden beide) • Gezondheid, leefstijl • Persoonlijkheidsfactoren • Sociale integratie • Mediatoren (beïnvloeden optreden depressie) • Emoties, cognities • Beïnvloeding stresssysteem, steun, sociale interactie

  21. E 3) verklaring voor relatie? • Factor van lichamelijke gezondheid op samenhang van religiositeit en depressie is niet eenduidig • Persoonlijkheid: Bepaalde clusters lijken samen te hangen met straffend / afwijzend Godsbeeld

  22. E 4) is religiositeit coping? • ‘Religious coping’ is het aanwenden van religiositeit om zich aan te passen aan veranderde /stressvolle omstandigheden • ‘a search for significance, related to the sacred, in times of stress’ • Positieve copingitems: enigszins minder depressiviteit • Negatieve copingitems: sterke samenhang met meer depressiviteit

  23. E 4) is religiositeit coping? • Artikel Braam 2010: pos en neg copingstrategieën bij etnische groepen in NL (uitkomst: verlaten voelen door God is gemene deler en onafh van geloof) • Aanpassingsproces van coping op de lifeevents

  24. F Conclusies • Religiositeit bij ouderen is soms kwetsbaarheid die bijdraagt aan depressie, vaker gunstige bijdrage aan aanpassingsprocessen • (1) In cross-sectioneel onderzoek hangt kerkbezoek consistent samen met minder depressie; • (2) Negatieve religieuze emoties en negatieve religieuze coping-stijlen hangen samen met meer depressie; • (3) de religieuze motivatie hangt tamelijk sterk samen met het herstel van depressie; • (4) Verklarende factoren zoals sociale integratie, mastery en lichamelijke gezondheid vinden weinig ondersteuning.

  25. G Klinische relevantie? • Doelstellingen: • Gaat het om een risicogroep? (NL: kerkverlaters of leden van zeer orthodox-christelijke kerken) • Zijn er maladaptieve copingstijlen werkzaam? (strafgedachtes, religieuze desillusies, verlatenheid en onvrede) • Is er sprake van een onbenut copingrepertoire? Waar put patiënt hoop uit? • Openingsvraag: belang van geloof voor patiënt (niet eerst normatief, naar kerkbezoek ed vragen)

  26. H Discussie • Stellingen: • Ik vraag altijd aan mijn patiënten of ze ergens in geloven (ja/nee/soms) • Religie hoort niet thuis in de spreekkamer van de psychiater (eens/oneens) • Kerkbezoek beschermt tegen depressie (juist/onjuist) • Dat er veel onderzoek is gedaan naar het christelijk geloof en depressie, wijst erop dat andere godsdiensten geen samenhang met depressie kennen • Patiënten uit orthodox-gereformeerde kerken zijn vaker/ernstiger depressief dan kerkverlaters.

  27. Literatuur • Dank aan Dr. P. Naarding en Dr. G. Glas voor coaching en advies. • Braam, A.W. et al, Religious coping and depression in multicultural Amsterdam: a comparisonbetweennative Dutch citizens and Turkish, Moroccan and Surinamese/Antilleanmigrants, J Affect Disord. 2010 Sep;125(1-3):269-78. Epub 2010 Mar 24. • Braam A.W. Religiositeit en depressiebijouderen; eenoverzicht van recent empirischonderzoek, [tijdschrift voor psychiatrie 45 (2003) 8, 495-505] • Braam A.W. et al, Religion and depression in later life, Current Opinion in Psychiatry,Volume 12(4), July 1999, pp 471-475 • Braam A.W. Prayer and depressive symptoms in a period of secularization: patterns among older adults in the Netherlands, Am J Geriatr Psychiatry. 2007 Apr;15(4):273-81. • Braam, A.W., Noort, A., Schaap-Jonker, J., Deeg, D.J.H. (2010). Godsbeeld en depressie bij ouderen in Sassenheim: een detailverkenning naar schuldgevoelens. Psyche & Geloof, 21, 4, 263-274. • Braam, A.W., Schaap-Jonker, J., Mooi, B., de Ritter, D., Beekman, A.T.F., Deeg, D.J.H. (2008). God image and mood in old age: Results from a community-based pilot study in the Netherlands. Mental Health, Religion & Culture, 11, 2, 221-237 • Emmons R.A., Paloutzian R.F., The Psychology of religion, Annu. Rev. Psychol. 2003. 54:377–402 • Kasen et al, Religiosity and resilience in persons at high risk for major depression, PsycholMed. 2011 Aug 17:1-11. [Epubahead of print] • Krause N., Valuing the Life Experience of Old Adults and Change in Depressive Symptoms: Exploring an Overlooked Benefit of Involvement in Religion, J Aging Health. 2011 Jul 1. [Epub ahead of print] • http://www.emaxhealth.com/1275/25/33628/suicide-and-depression-among-elderly-rise.html •  http://nl.wikipedia.org/wiki/Bevindelijk_gereformeerden • http://nl.wikipedia.org/wiki/Godsdiensten_in_Nederland

More Related