ثبت مشخصات گاو شیری

1. ثبت مشخصات گاو شیری • اهمیت • اهداف • تاریخچه • مراحل

2. اهمیت ثبت مشخصات • هدف طرح های اصلاح نژاد تغییر در خصوصیات تولیدی و بهبود عملکرد دام است و هر نوع فعالیت مدیریتی و اصلاح نژادی با هویت بخشیدن به دامها و تفکیک و شناسایی تک تک آنها در گله امکان پذیر می شود. • در سالهای اخیربا ورود تکنیک تلقیح مصنوعی به صنعت دامپروری و ایجاد گله های بزرگ، برای بررسی نتایج و ارزشیابی نتیجه اصلاح نژاد در گاوهای اصیل گروهی به نام ثبت مشخصات و رکورد گیری تشکیل گردیده است.

3. اهداف ثبت مشخصات • هویت بخشیدن به گله • جهت گیری حذف و انتخاب گاوها • مدیریت بهتر • انجام plan mating (نقشه تلاقی) • کنترل همخونی • ارزیابی ژنتیکی تک تک حیوانات گله

4. تاریخچه در ایران تاریخ دقیقی را نمی توان به ثبت مشخصات نسبت داد ولی در بخش دولتی حدوداً از سال 1350 و به طور مستمر و پیگیر از سال 1362 و با وارد کردن 1600 رأس گاو رجیستر از کشور کانادا توسط کمیته ثبت مشخصات مرکز اصلاح نژاد در سطح گله های تحت پوشش شروع به فعالیت نمود.

5. عوامل موثر بر ثبت مشخصات و وظایف آنها • تولید کننده اطلاعات: در واقع همان گاوداری است که اطلاعات در آنجا تولید می شود. • انتقال دهنده اطلاعات : مراکزی هستند دولتی یا غیر دولتی که اطلاعات را از گاوداری دریافت کرده و به مراکز بالاتر تحویل می دهند. • دریافت کننده اطلاعات: مرکز اصلاح نژاد دام کشور می باشد که اطلاعات کل گاوداریهای کشور را از مراکز استانی دریافت و آنالیز کرده و نهایتاً نتایج را به آنها ارجاع می دهند.

6. مراحل ثبت مشخصات • شناسایی و تعیین هویت • صدور شناسنامه • تعیین شماره ثبت

7. شناسایی و تعیین هویت • روشهای دائم و موقت • روشهای دائم: خال کوبی، بریدن لبه های گوش، داغ زدن، ابزار تعیین هویت الکترونیک، اسکچ (لکه برداری)، اثر پوزه و تعیین گروههای خونی • روشهای موقت: پلاک گوش، پلاک گردن، ساق بند، علامت گذاری با رنگ، شماره گذاری روی شاخ و غیره

8. Tatooingخالکوبی • به کمک پنس مخصوص خالکوبی- روی بدن گاو و بیشتر روی سطح داخلی گوش- مناسب برای نژادهای یکرنگ مثل براون سوئیس و جرزی • معایب: اگر رنگ به خوبی روی پوست کشیده نشود شماره پس از گذشت زمان کم رنگ می شود- برای خواندن شماره نیاز به مقید کردن دام-ضدعفونی کردن وسایل پس از خالکوبی هر دام

9. Knocktingبریدن لبه های گوش • روش ساده ای برای شناسایی گاوها مشروط بر اینکه برش ها مفهوم خاصی داشته باشد و از کد بندی مشخصی پیروی کند. • معایب: خواندن کدها از فاصله دور دشوار است- امکان استفاده از این سیستم برای گله های بزرگ وجود ندارد.

10. )Brandingداغ زدن ( • به سه روش صورت می گیرد: • داغ زدن سرد • داغ زدن گرم • خمیر قلیایی سوزاننده

11. )Hot brandingداغ گرم ( • در این روش از آهن گداخته استفاده می شود. • نتیجه این نوع داغ زنی با توجه به عواملی نظیر سن دام، اندازه و ترکیب ابزار داغ زنی، نوع پوست ضخامت عضله زیرین، طول مدت و فشاری که بر ابزار وارد می شود متفاوت است. • مقدار قابل توجهی از ارزش پوست کاسته می شود. • روش ساده تر استفاده از خمیر قلیایی سوزاننده است که اثری شبیه داغ گرم دارد. در چند روز اول پس از استفاده باید دام را از باران و رطوبت دور نگه داشت.

12. Electronic Identification Device (EID)ابزار تعیین هویت الکترونیک • از طریق ریز تراشه هایی به ابعاد 20 در 75 میلی متر و به وزن تقریبی 70 گرم با قابلیت ارسال پیام • در انواع مختلف: گردنبند-کپسولهای شیشه ای زیر پوستی- کپسولهای درون شکمبه • عیب اصلی : اگر به هر دلیل فرستنده از کار بیفتد شناسایی دام امکان پذیر نیست.

13. )Sketchاسکچ یا لکه برداری ( • رسم و طراحی کامل شکل و خصوصیات ظاهری حیوان • سه نمای سمت راست، سمت چپ بدن و صورت رسم شود. • هنگامی که بدن حیوان یکنواخت باشد زیاد کارایی ندارد.

14. Nazolabiogramاثر پوزه • چین های انتهای پوزه گاو مانند اثر انگشت انسان است. • مقداری موم سفید را پس از چند دقیقه مالش با فشار روی پوزه حیوان گذاشته سپس آن را در ظرفی به آزمایشگاه می فرستند. • در آزمایشگاه با سرب سیاه وضوح چین ها را افزایش می دهند.

15. تعیین گروههای خونی • این روش بیشتر برای شناسایی گاوهای نر مخصوص اسپرم گیری به کار می رود. • بیش از 70 نوع عامل گروه خونی کشف شده است. • به ندرت اتفاق می افتد که دو گاو تیپ خونی شبیه هم داشته باشند.

16. )Ear tagپلاک گوش ( • فلزی کوچک و پلاستیکی بزرگ • نوع فلزی را زمان واکسن بروسلوزدر گوش قرار می دهند و برای خواندن باید دام را مقید کرد. • نوع پلاستیکی بزرگ است و از فاصله دور نیز می توان علائم را تشخیص داد.

17. پلاک گردن • در این روش از نوار یا حلقه های زنجیری یا پلاستیکی گردن استفاده می شود. • معایب : امکان شکستگی یا افتادن در وضعیت های نامساعد محیطی • در شیردوشی به سختی خوانده می شود. • امکان خفگی دام

18. )Leg bandساق بند ( • در این روش شماره در دو طرف ساق بند حک می شود. • برای تسهیل شناسایی دام در سالن شیردوشی • برای مرتع یا جایگاه باز مناسب نیست زیرا ممکن است بر اثر چسبیدگی کود و گل و لای ناخوانا شوند.

19. علامت گذاری با رنگ • این روش بیشتر برای مشخص کردن دام در وضعیتهای خاصی از قبیل درمان ورم پستان و تشخیص آن در بین سایر دامها مورد استفاده قرار می گیرد.

20. شماره گذاری روی شاخ • گاهی گاوهای گوشتی و گاوهایی را که شاخ آنها قطع نشده است با داغ زدن روی شاخ علامت می گذارند. در این روش شماره های کوچک مسی را پس از گداخته شدن روی شاخ قرار می دهند. • این روش برای دامهای نسبتاً بالغ مناسب است.

21. )Freeze brandingداغ سرد ( • برای اجتناب از درد ناشی از داغ گرم این روش مرسوم شده است. • به علت دائمی و ساده بودن به طور گسترده استفاده می شود. • از بین رفتن سلولهای رنگی یا ملانوسیتها در فولیکولهای مو باعث رویش موی سفید در محل داغ می شود. • با دو روش ازت مایع و یخ خشک با الکل

22. در روش یخ خشک و الکل، الکل مورد استفاده باید متانل یا اتانل 95 درصد یا بیشتر باشد. برای داغ زنی 20 رأس گاو تقریباً 4.5 تا 9 کیلوگرم یخ خشک و 7.5 تا 11.5 لیتر الکل مورد نیاز است. در روش ازت مایع از آنجا که این ماده خیلی سردتر از یخ خشک است، زمان بندی مدتی که باید علائم را روی پوست حیوان گذاشت اهمیت زیادی دارد و با توجه به سن، وزن و وضعیت گاو متفاوت است. داغ سرد

23. وسایل مورد نیاز برای داغ سرد (یخ خشک) • علامتهای داغ زنی که از آلیاژ مس ساخته شده اند. • یخدان یونولیتی برای نگهداری محلول یخ خشک و الکل • ماشین یا قیچی موزنی برای تراشیدن موهای ناحیه مورد نظر • برس برای تمییز کردن ناحیه مورد نظر • الکل 95 درصد یا بیشتر برای مرطوب کردن ناحیه مورد نظر • یخ خشک: در نخستین بار سرد کردن علامتها و الکل از چند کیلو یخ خشک استفاده می شود و بعد از آن میزان کمتری مورد نیاز است.

24. وسایل مورد نیاز (ادامه) • باکس برای مقید کردن دام • کرونومتر: برای اینکه هر علامت با فشار مناسب به مدت 50 تا 55 ثانیه به پوست چسبانده شود توجه به زمانبندی اهمیت دارد.

25. داغ سرد • قسمت کپل مناسب ترین ناحیه • عده ای ناحیه پهلو یا شانه ها را ترجیح می دهند. • بعد از حدود 10 تا 14 روز موهای سفید شروع به رویش می کنند.

26. تهیه شناسنامه (اهمیت) • بررسی وضعیت دام از نظر نگهداری، پرورش، تغذیه، بهداشت، انتخاب و احیاناً حذف از گله • علاوه بر شناخت بهتر باعث افزایش ارزش اقتصادی گاو میشود. • اطلاع دقیق از شجره دام کاملاً ضروریست زیرا امکان دارد در توارث علاوه بر ژنهای مطلوب ژنهای نامطلوب نیز منتقل شوند. • همچنین اطلاع دقیق از شجره دام در زمان انتخاب اسپرم امری ضروریست.

27. انواع شناسنامه • شناسنامه رسمی (شجره دام و مشخصات انفرادی) • شناسنامه بهداشتی و درمانی • شناسنامه تولیدی • شناسنامه تغذیه ای • شناسنامه تولید مثلی • کارت انفرادی

28. فرم ثبت مشخصات انفرادی(شناسنامه رسمی) • دارای 13 بند می باشد. • 1- ردیف ثبتی • 2- مشخصات گله • 3- مشخصات گوساله • 4- وضعیت گوساله • 5- مشخصات پدر • 6- مشخصات مادر • 7- مشخصات نامادری • 8- تلقیحات انجام یافته • 9- نوع باروری • 10- چگونگی زایمان مادر • 11- لکه برداری (اسکیج) • 12- رنگ لکه ها • 13- اتصال سیاهی

29. شناسنامه بهداشتی و درمانی • این شناسنامه شامل گزارشهایی درباره بهداشت دام از قبیل تاریخ بیماری، تشخیص بیماری و درمان، واکسیناسیون و هر نوع اطلاعاتی که در آینده ممکن است به کار آید. • از این گزارشها می توان برای: ردیابی مسائل بهداشتی گله، کمک به تصمیم گیری برای حذف و آگاهی از مشکلات احتمال آینده استفاده کرد.

30. شناسنامه تولیدی • در بر گیرنده گزارش تولید هر رأس گاو در گله است. • از این اطلاعات می توان برای: • مشخص کردن مقدار کنسانتره مورد نیاز هر گاو • بررسی عملکرد گاوها بر اساس روز یا ماه • تعیین گاوهایی که باید حذف شوند • انتخاب تلیسه های جایگزین • کمک به شناسایی مشکلات مدیریتی در گله

31. شناسنامه تغذیه ای • بعضی از گاودارها اطلاعات مربوط به تغذیه گاوها را نیز ثبت و نگهداری می کنند. • داشتن این اطلاعات به بررسی سود آور بودن هر رأس گاو کمک می کند. • در مواردی که تغذیه گروهی است اطلاعات مربوط به اجزا و مقدار جیره غذایی برای بررسی وضعیت گاوداری مفید خواهد بود. • در این شناسنامه اطلاعات دیگری از قبیل مقدار علوفه، مقدار کنسانتره، استفاده از مرتع و غیره وارد می شود.

32. شناسنامه تولید مثلی • برای مدیریت بهتر در گله، شناسنامه ای لازم است که وضعیت تولید مثلی تک تک گاوها را مشخص کند. • داشتن اطلاعات کامل در مورد تلقیح و زایمان سبب: 1- تلقیح به موقع گاوها و2- رعایت مناسب ترین فاصله زایش برای آماده سازی دام برای دوره بعدی • حداقل اطلاعات: تاریخ زایمان، وضعیت زایمان، وضعیت گوساله، مشکلات زایمان، عفونت رحمی، فحلی ها، تلقیحات، بیماریهای تولید مثلی و درمانها، آزمایشهای تشخیص آبستنی، تاریخ احتمالی زایمان، تاریخ خشک کردن و غیره

33. کارت انفرادی گاو شیری

34. فرمهای مورد استفاده در مرکز اصلاح نژاد • فرم شماره 1: شناسنامه رسمی گاو • فرم شماره 2: لیست مشخصات • فرم شماره 3: لیست زایشهای نر وتلفات • فرم شماره 4: لیست تطبیقی • فرم شماره 5: گزارش حذف و انتقال

35. فرم شماره 1 (شناسنامه رسمی گاو) • بخشی از اطلاعات در گاوداری و بخشی در معاونت بهبود تولیدات دامی تکمیل می شود. • سهم خونی: در بند سوم تحت عنوان درصد HF آمده است.این عبارت بیان کننده سهم خونی گاو مورد نظر از گاوهای هلشتاین خالص است. • در قسمت مشخصات پدر: شماره ثبت گوساله های نر داخلی 6 رقمی بوده و با عدد 1 شروع می شود مانند 101925 اعم از گوساله نرهایی که در ایستگاههای اسپرم موجودند و یا گوساله نرهایی که در گله استفاده می شوند.

36. ادامه فرم 1 • هر اسپرم دارای یک کد می باشد که شامل 3 قسمت است به عنوان مثال در کد اسپرم: 509Ho 01 • قسمت اول (01): کد ایستگاه تولید کننده • قسمت دوم (Ho): علامت نژادی گاو هلشتاین • قسمت سوم (509): شماره بدن گاو نر

37. اسپرمهای خارجی • در بخش اسپرمهای وارداتی لازم است شماره ثبت داخلی و خارجی وارد شود.هر اسپرم خارجی پس از ورود به ایران دارای یک شماره ثبت داخلی خواهد شد که 6 رقمی است و شناسایی مبدأ اسپرم را میسر می سازد: • کشور هلند با دو رقم 50 شروع می شود • کشور آلمان با دو رقم 51 شروع می شود • کشور فرانسه با دو رقم 52 شروع می شود • کشور نیوزلند با دو رقم 53 شروع می شود • کشور ایتالیا با دو رقم 54 شروع می شود • کشور آمریکا با دو رقم 80 شروع می شود • کشور کانادا با دو رقم 60 شروع می شود

38. فرم شماره 2(لیست مشخصات) • از روی فرم شماره 1 تکمیل می شود. • برای جلوگیری از تکرار ردیفهای ثبتی و شماره گل

39. فرم شماره 3 (لیست زایشهای نر و تلفات) • از آنجا که اکثر گوساله های نر از راههای گوناگون از گله حذف می شونداطلاعات آنها در این فرم وارد می گردد.

40. فرم شماره 4 (لیست تطبیقی) • به دلیل اینکه در اکثر گله ها شماره بدن چند ماه بعد از تولد گوساله زده می شود و در این فاصله شناسایی از طریق شماره گوش یا شماره ثبت صورت می گیرد بعد از زدن شماره بدن برای جلوگیری از بروز اشتباه این لیست تهیه می شود.

41. فرم شماره 5 (گزارش حذف و انتقال) • در صورت حذف تعدادی گاو از گله به هر دلیل یا در صورت جابجایی گاوها از گله ای به گله دیگر یا از استانی به استان دیگر از این فرم استفاده می گردد.

42. رکورد گیری و اهمیت آن در اصلاح نژاد • مهم ترین وظیفه مدیر اقتصادی کردن فعالیت دامپروری است و رکوردگیری یکی از مهم ترین ابزارهایی است که به مدیر در رسیدن به این هدف کمک می کند. • تعریف رکوردگیری: اندازه گیری دقیق و مرتب صفات مورد نظر برای بررسی توان تولیدی، تولید مثلی و اقتصادی گاوهای شیری است و مهم ترین این صفات،تولید شیر، چربی، پروتئین، تیپ، تولید مثل و طول عمر اقتصادی

43. رکورد گیری • انواع رکورد:موقت و دائم • روش مناسب رکوردگیری باید دارای خصوصیات زیر باشد: • جدید باشد • کاربردی باشد • به سادگی قابل فهم باشد • بتوان به سادگی آن را ارتقا داد • گزارشهای جمع آوری شده به سادگی تجزیه و تحلیل شود

44. رکورد گیری • کاملترین روش تهیه گزارش، جمع آوری اطلاعات به صورت دائمی یا روزانه است اما در عمل به دلایل گوناگون از جمله هزینه زیاد این روش اجرایی نیست. • گزارشهای حاصل از رکوردگیری دوره ای (هفتگی، 15 روزه، ماهانه وغیره)تفاوت نسبتاً کمی با رکوردگیری روزانه دارند

45. اهمیت رکورد گیری کنترل تغذیه دام • اطلاعات حاصل از رکوردگیری منظم تغییرات تولید هر گاو را به تنهایی منعکس می کند.در نتیجه متخصصان تغذیه قادر خواهند بود گاوها را بر اساس تولید دسته بندی کنند و برای هر دسته متناسب با تولید و با توجه مواد خوراکی در دسترس و قیمت آنها اقتصادی ترین و مطلوبترین جیره را توصیه کنند.

46. اهمیت رکورد گیری حذف گاوهای کم بهره و انتخاب گاوهای پربهره • برای جایگزینی هر نسل از گاوهای گله بهترین تلیسه ها را بر اساس نتایج حاصل از رکورد مادران،خویشاوندان و هم گله ایها انتخاب می کنند. • با پیگیری برنامه های رکورد گیری، تلاش برای رفعمشکلات و بهره گیری از اصول صحیح مدیریت میانگین تولید گله افزایش می یابد. • به موازات بالا رفتن میانگین تولید، می توان به تدریج تعداد دام را بدون کاهش در تولید گله کم کرد و به بهره وری رسید.

47. اهمیت رکورد گیریبرنامه های اصلاح نژاد • با توجه به اینکه در اصلاح نژاد، گاو نر به سبب تولید نتاج بیشتر اهمیت زیادی دارد، انتخاب آن به اطلاعات وسیع، دقیق و قابل اطمینانی از نظر علمی نیاز دارد و دقیق ترین و عملی ترین روش ارزیابی و انتخاب آن استفاده از آزمون نتاج است. از آنجا که آزمون نتاج بر اساس اطلاعات حاصل از رکوردگیری دختران گاوهای نر صورت می گیرد، اهمیت رکوردگیری آشکارتر می شود. • جلوگیری از واردات اسپرم • برآورد پارامترهای ژنتیکی(وراثت پذیری و همبستگی ) • کمک در برنامه انتقال جنین و جفتگیری های تنظیم شده

48. اهمیت رکورد گیریمدیریت تولیدمثل • تولید شیر به دنبال زایش روی می دهد و با افزایش دوره های شیردهی تولید شیر افزایش خواهد یافت. • با کنترل مراحل چرخه تولید مثلی می توان فاصله دوزایش را به حداقل طبیعی رساند. • در رکوردگیری علاوه بر رکورد شیر اطلاعات مربوط به تولیدمثل هر گاو(فحلی، نوع اسپرم،خشکی، آبستنی، زایش وغیره) جمع آوری شده و نقاط ضعف و قوت گاوداری مشخص می شود.

49. اهمیت رکورد گیریکنترل آلودگی ها • از انجا که اندام تولید شیر پستان گاو است، حفظ آن از آلودگی (مانند ورم پستان)، از مهمترین کارهای گاوداری به حساب می آید. برای این منظور نمونه های شیر را که برای تعیین درصد چربی یا پروتئین به آزمایشگاه ارسال می شود، از نظر باکتری شناسی نیزآزمایش می کنند و در صورت مشاهده هرگونه علامت غیر طبیعی تذکرات لازم داده می شود.

50. اهمیت رکورد گیریبررسی کیفیت شیر • تعداد سلولهای سوماتیک در هر میلی لیتر شیر، کمیتی برای بیان کیفیت شیر است. این سلولها بیشتر از گلبولهای سفید خون و سلولهای بافت مترشحه شیر تشکیل شده اند. • بر اساس استاندارهای DHI مقدار SCC در هر میلی لیتر شیر به طور طبیعی کمتر از 200000 هزار است و این کمیت توسط دستگاههای پیشرفته الکترونیک در سریعترین زمان مشخص می شود.