Ислам дүниесі мәдениетінің дамуы

1. Ислам дүниесі мәдениетінің дамуы

2. Тақырыбы:Ислам дүниесі мәдениетінің дамуы • Мақсаты:1.Оқушыларды әлемдік діндер мен оның ішіндегі ислам дінінің пайдаболуы, таралуыжәне осы ілімнің қазіргі қоғамдағы рөлімен таныстыру • 2.Діннің түпкі мақсаты адамзаттыбилікке, мәдениеттілікке, өркениеттілікке, имандылыққа шақыру екендігінәңгімелей отырыптәрбиелеу •  3.Оқушылардың бойындагуманистікдүниетаным негіздерін, рухани- адамгершілікқұндылықтардың, жекесенімнің жүйесін және белсендіазаматтық көзқарасын қалыптастыру

3. Араб тайпаларының бірігуінежаңа дін - ислам дініжәрдемін тигізді. Ислам дінінің негізінқалаушы - Меккеқаласының тұрғыныМұхаммед пайғамбар. Жетімдіктауқыметін көп тартқан Мұхаммед пайғамбар өз талабының арқасында ісбасқарушы қызметіне ілігеді. Өздігінен біркатардінижәне саясиілімдерментанысады. Меккедегі бай саудагерәйел Қадишаға (Хадиджа) үйлену аркылыөзінің түпкі арманы - діни-этикалық мәселелермен айналысуға мүмкіндік алады.

5. Құран Кәрім. • Аңызда көп уақытын Хиратауында (Меккемаңы) өткізіп жүргенМұхаммед пайғамбаркекөктенАллатағала бүкіл адамбаласына тура жолкөрсету үшін Құран түсіреді. Құранды Мұхаммед пайғамбарке табысеткенЖебірейілперіштеоған Аллаатынанөз отандастарынажаратушының әмірін жеткізудіжүктейді. Мұхаммед пайғамбар бірғана құдіретті Алладанбасқа кұдай жоқ деппайымдады, ал өзін «құдайдың өкілі» - пайғамбармын депатады. Оларабтардыөзара жауласудықойып, бірдіндіқабылдап, бірліктеөмір сүруге шақырды. Ислам дінінуағыздады. • 630 жылы араб тайпаларының көпшілігі ислам дінінқабылдап, Мұхаммед пайғамбарбилігінмойындады. Арабтаржаулапалушылығының нәтижесінде ислам дініәлемдік дінгеайналды. Халықтың көбі Меккені ислам дінінің орталығы дептаныды. Қағба тасытұрған жерисламның қасиетті орнынаайналды. СаудАрабиясыеліндегі ислам дінінің орталығыМеккеқаласына барыпқайтқандарАлланыңқұлы «қажы» атағын алады. Ислам дегенсөз құдайға бағыну дегендібілдіреді. Мусылмандардың қасиетті кітабы - Құран (арабшаданаударғанда «оку» дегенсөз).

6. Құран Кәрім.

7. Құранның алғашқысүресі

8. Ислам мәдениеті • Ислам мәдениеті — зайырлыакадемиктердің арасындатарихимұсылмансаналатынхалықтарға ортақмәдениеттісипаттауға қолданылатын термин. Бастапқыда Исламдінітаралабасталғанда негізіненарабмәдениетінің әсерінде болып, артынан Ислам дінінбасқа халықтардың қабылдауына байланыстысолхалықтардың мәдениетіне әсер етіп, соларменассимиляцияға ұшырайды.

9. Ислам мәдениеті • Өнер • Каллиграфия · Миниатюра · КілемдерОрта Азиялық миниатюра мектебіТебриз миниатюра мектебіҮндістандағы ерте ислам өнеріҰлы моғолдар кезеңінің өнері • Киімәдебі • Абайя·Иқал·БоубоуБурқа·Чадра · ДжаләбияНиқаб ·Шалбарқамис ·СонгкокТақия · Куфия ·СәубДжильбаб ·Хиджаб ·Феска

10. Ислам мәдениеті • Мейрамдар • Ашура ·Оразаайт·Құрбан айтҚадір түні ·Мәулид·Рамазан • Әдебиет • Араб ·Әзірбайжандық ·БенгалдықИндонезиялық · Явалық ·КашмирлықКүрд ·Малай ·Парсы ·Пенджаб ·СиндСомалилық ·Түрік ·Қазақ ·Урду • Ислам порталық· т · ө

11. “Адамның ең басты көркі білім” • Халифатта математика, астрономия, география ғылымдары дамыды. Бағдат қаласында үлкен кітапхана жұмыс істеді.

12. IX ғасырда араб мәдениетінің жаңа, II кезеңі басталады 1. Медицина мен жаратылыстану саласындағы жаңалықтар нәтижесінде материалистік идеалардың күшеюі; 2.Ежелгігрек философиялық идеаларының енуі нәтижесінде араб философиясына айналуы; II ғасырда европаландырылған арабтілді философияының қалыптасуына үлес қосқан философтар: • Әл Кинди • Әл Фараби • Ибн Сина(Авицина) • Ибн Рушд(Аверроэс)

13. Әл Кинди(800-879) Араб философиясын европаландыруға алғашқы қадам жасаған алғашқы ойшыл. Бірінші болып арабтарғаежелгі грек философиясын, Аристотельді ашты. Аристотель философиясының әдісімен категориялар ұғымы, логика, таным туралы ілім, т.б материалистік идеалар жетті. Сонымен қатар, Әл Кинди өз заман үшін ревалюциялық мәні бар идеаны – адам ақылының дүниені тани алатының жариялады және ғылыми танымның ақиқат білімге апаратын үш сатысын жіктеді: • Логикалық материалистік • Ғылыми жаратылыстық • метафизикалық(философиялық) Әл Кинди пікірінше, ақыл ғана таным көзі бола алады. ӘбуНасырӘл-Фараби (أبو نصر محمد الفارابي арабшасы)ӘбуНасырМұхаммад ибн Тархан ибн Узлағәл-Фараби(870-950ж. ш.) - әлемгеәйгіліойшыл, философ, социолог, математик, физик, астроном, ботаник, лингвист, логика, музыка зерттеушісі. АбайдыңФарабиеңбектеріментаныстығыжөнінденақтылымәліметтержоқ. ДегенменСағдидық: «... философияға, даналыққазормәнберген Абай әл-Фараби, ибн Синаларментанысболуыменбірге осы ғақпияларкітаптарынан да мағлұматы бар еді» Әл Фараби(870-950) Араб философиясын жаңа деңгейге көтерген ойшыл. Ибн Сина: Мұсылман теологтарының біржақтылығын, догматизм әжуалады. Философияны діннен ажыратуға тырысты Философия адам ақылының жетістіктерін жүйелейтін дербес ғылым деп есептеді Философиялық идеаларды жаратылыстаным ғылымының, өзінің медициналық жаңалықтарын енгізді Құдайдың бар екенін мойындағанымен, оның құдіретінің шексіздігіне күмән келтірді. Ибн Сина(980-1037) Араб философтарының ішіндегі Европаға танымалы арі ең әйгілісі болды. Ибн Рушд мұсылмандық Испанияда өмір сүрді және батысараб-европалық философия өкіліне айналды. Ол Европаға кең тарап, католицизм мен схоластикаға қарсы шыққан аверроистік философияны жасады. Ибн Рушд философиясы материалистік негізде және араб философиясының озық ойларымен жүйеленіп, өңделген Аристотель ілімінің синтезі түрінде қалыптасты. Ибн Рушд(1126-1198)

14. Ақынның «Құттыбілік» поэмасынанбасқажазғанкөптегенрубаилары да болған. Мысалы, Наманган қолжазбаларыныңішіненоның 600 жолданастамрубаиларытабылған. Олардың да поэзиялықкөркемдігіжоғары, философиялықтолғамдарытерең. Түріктілдесфилософияныңқалыптасуы. Негізгіеңбегі «Диуанилұғатат-түрік» («Түркісөздерініңжинағы») депаталады. Сөздіктеерекшетәлімдік-тәрбиелік, ғибарттықмәні бар мақал-мәтелдер мен қанаттысөздержиікездеседі: «Ақылымды ал, ұлымменің, рақымшыл бол, әулетіңніңағасы бол, ақылшыданасы бол, білгеніңдіортақтас…» , «Ұлымменің, ақылсеніңсерігің», «Ашу-ызаақылыңдыалады, мажымамылжыңдүниеңдітарылтады». • Ахмед Иүгінекиқысқашатақырыптарғабөліп, ислам құндылықтарынанегізделгенөлең-жырларынөміргекелтіребастайды. Кейінбұлжәдігерліктердің басы біріктіріліп, “һибуат-ул-хақаиқ” (“Ақиқатсыйы”) депаталатындидактикалықөлеңдержинағынаайналған. Мазмұны, танымдықнәріжағынаналғанда “Ақиқатсыйы” — ӘбуНасырәл-Фараби, МахмудҚашқари, жылыБаласағұни, ҚожаАхметИасауимұраларыменіштейастасып, 9 — 13 ғ. аралығындағытүркідүниесініңруханиқазыналарыныңжарқынтуындысынаайналды. • ҚожаАхметЙассауи– түркістандықғұлама, әулие. ҚожаАхметЙассауидыңарғытегіқожаларәулеті. Әкесі – Исфиджабтадаңққабөленгенәулие, ӘзіретӘлініңұрпағы Шейх Ибраһим. Анасы – МұсашейхтыңқызыАйша (Қарашашана). Мұса шейх те Исфиджабтаәулиелігіментанылған. Оныңбүгінгіұрпаққажеткенкөлемдішығармасы — «ДиуаниХикмат» (Хикматжинақ). Бұлшығармаалғашрет 1878 ж. жекекітапболыпбасылыпшығады. СоданкейінолЫстамбұл, Қазан, Ташкент қалаларындабірнешеқайырабасылады. Соныңбірі 1901 ж. ҚазандаТыныштықұлыныңқазақтарғаарнапшығарғаннұсқасыболатын.Төрттармақтыөлеңменжазылғанбұлшығармасындаақынөзінің бала күніненпайғамбаржасынакелгенгедейінөміржолынбаяндайды, тіршіліктетартқаназабын, көргенқайғысынайтады, бұхарахалыққаүстемдікжүргізушіхандардың, бектердің, қазылардыңжібергенкемшіліктерін, жасағанқиянаттарынсынайды, бұлфәнидіңжалғандығынбілдіреді.«ДиуаниХикматтан» түркіхалықтарына, соныңішіндеқазақхалқына, ертедегімәдениетіне, әдебиетіне, тарихына, этнографиясына, экономикасынақатыстыбағалыдеректертабуғаболады.

15. Араб мемлекеттері • Араб мемлекеттері - Египет, Сирия, Палестинабайырғы, мәдениеті жоғары елдереді. Бұл елдердеараб тілікеңінен тарады. Барлық халифатжеріндемектеп-медреселерашылып, оқу араб тіліндежүргізілді. Мемлекеттіктілараб тіліболды. МектептердеҚұранды оқытуға бастыназараударылды. Ислам дініруханиқазынаның көзіне айналды. Қолөнер жоғары деңгейде дамыды. Макта мен жүннен жеңіл және жоғары сапалы, мықты маталартоқылды. Ирандық кілемтоқушы шеберлердің даңқы дүние жүзіне белгіліболды. Сириядаашық түсті жібекматалар, шыныыдыстарөндірілді. Дамаск (Шамшаһары) қаласында қару-жарақ жасалды. Оларжасаған семсер, қылыш пен сауытшетелдердежоғары бағаланды.

16. Араб мемлекеттері • Араб мемлекеттері - Египет, Сирия, Палестинабайырғы, мәдениеті жоғары елдереді. Бұл елдердеараб тілікеңінен тарады. Барлық халифатжеріндемектеп-медреселерашылып, оқу араб тіліндежүргізілді. Мемлекеттіктілараб тіліболды. МектептердеҚұранды оқытуға бастыназараударылды. Ислам дініруханиқазынаның көзіне айналды. Қолөнер жоғары деңгейде дамыды. Макта мен жүннен жеңіл және жоғары сапалы, мықты маталартоқылды. Ирандық кілемтоқушы шеберлердің даңқы дүние жүзіне белгіліболды. Сириядаашық түсті жібекматалар, шыныыдыстарөндірілді. Дамаск (Шамшаһары) қаласында қару-жарақ жасалды. Оларжасаған семсер, қылыш пен сауытшетелдердежоғары бағаланды.

17. Араб мемлекеттері • Араб көпестері сауданыкеңінен өрістетті. Оларшөл далалар мен биіктауасуларынбасыпөтіп, Қытайдан жібек пен ыдыс-аяқ тасыды. Теңіз жолдарынпайдаланып, Үндістаннан маталар мен асылтастарәкелді. Араб көпестері БатысЕуропа мен Еділжағалауларында да жиіболыпотырды. Қазақстан мен Орта Азия елдерінекеліп, Ұлы Жібекжолыбойындағы қалаларда сауданың дамуынаықпал жасады.

18. ері

19. Палестина • Палестина мемлекеті, БатысАзиядаорналасқан. Жераумағы6,2 мың км². Халқы2,1 млн. (1995). Тұрғындары арабтарменеврейқоныстанушылары.Ресмитілі – араб тілі. МемлекетбилігіУақытша әкімшілік қолында.Әкімшілік орталығы – Ромула. Діні– сүнниттік ислам мен иудаизм. • Палестина жерлеріЖерортатеңізінің шығыс жағалауын алыпжатыр. Жерітаулы, үстіртті. Климаты ыстық, жерортатеңіздік. Жазықұрғақ, қысы жылы, жаңбырлы.Шөлден ыстық, құрғақ “хамсин” желісоғады. Орташатемпературасыжазда 27 – 30ӘС, қаңтарда 7 – 12ӘС. Жауын-шашынның жылдық мөлшемі500 мм. Оңтүстігіне қарай кесіпөтетін ИорданөзеніӨлітеңізге құяды. Табиғаты өте жұтаң.Кішірекағаштар мен бұталар ғана өседі.

20. Ислам дүниесі мәдениетінің дамуы

21. Палестина • Араб сәулет өнерінің үздік туындыларыадамзаттыкүні бүгінге дейінтаңғалдыруда. Араб сәулетшілері тамашасарайлар, мазарлар мен қамалдар, мешіттерсалды. Мысалы, Иерусалимдегі VIII ғасырдың аяғында салынған атақты Омар мешітісәулет өнерінің озық туындыларының біріболыпсаналады.

22. әл-Ақса мешіті

23. әл-Ақса мешіті Масжидәл-Ақса, Масджидул-Ақса, әл-Ақса мешіті (арабша:المسجد الاقصى al-Masjid al-Aqsa, Үлгі:IPA-ar, — тымшалғайдағығибадатхана) — “Масжидул-Харамнан” кейінҚұдыс(Иерусалим) қ-нда салынған ең алғашқы мешіт.[1] • Қасиетті жердегімешіт пен оңтүстіктегі керегесімен • Мешіткүмбезі 1982 жылы. Алюминийденжасалған (бірақ күміс сияқты көрінген), бірақ бастапқы қоғасынды материалменқайта жамылған1983 жылы • Салах ад-Динмінберіесігі, 1900 жылдар. мінбарНұр әл-Дин бұйрығымен жасалған, бірақ Салах ад-Динорнатқан • Әл-Ақса мешітінің іргетасынДәуіт Пайғамбар (ғ.с.) қалаған, құрылысты аяқтау үшін Сүлеймен пайғамбар (ғ.с.) Финикиядансәулетшілер алдыртқан.Пайғамбар хадисіндемешітқұрылысына жындар да жегіліп, жетіжылдасалыныпбіткенделінген. Әл-Ақсаны Ассирияәміршісі талқандап, парсы патшасыКейқұсрауқалпына келтірді. • Б. заманымыздың 70-жылдары римдіктерқайтадан қиратып, 123 жылыВизантияпатшасықайта жөндеді.

24. әл-Ақса мешіті • Мешітәл-Ақсаның шынайымәртебеге иеболуыислам дініментікелейбайланысты. Мұхаммед пайғамбар (ғ.с.) хадисіндезияратетугеболатынүш мешіттің біріретіндеаталған Масжидәл-Ақса (һижра бойынша 16 жылға дейін) мұсылмандар үшін құбыла саналды. Құран Кәрімнің “әл-Ісра” сүресінде Мұхаммед пайғамбардың (ғ.с.) миғраж түні Мешітәл-Ақсаға барып, намаз оқығандығы жайлыайтылады. Әл-Уәлид тұсында (705 —715) мешітзәулім ғимаратпен алмастырылды, көп ұзамай (780) зілзаладанзардапшеккенғимаратты Әбу ЖапарМансұр мен Мәһди бинМансұр халифаларқайта қалпына келтірді. Мешіттің көл. 105 70 м, оңт.қабырғасы әл-Харам аш-Шарифпенжапсарласқан.Масжидәл-Ақса 12 ғасырдыңбасында король сарайы болды,1128 жылыБалдуин ІІ оның бірбөлігін рыцарорденінесыйға тартты. Жөндеу жұмыстары кезіндеғимарат көп өзгеріске ұшырамай, бастапқы қалпын сақтаған. • Масжидәл-Ақса орналасқан мекенқазір Израиль мемлекетініңаумағында. 1988 жылы Израиль әскері Ақса мешітінбасыпалған.

25. Египет • Египет − Африканың солтүстік-шығысында орналасқан ірі араб елдерінің бірі. Оның бірбөігі−Синай аралыАзиядаорналасқан.Астанасы - Каир

26. Египет • Елдегіхалықтың барлығы араб тілінің египеттікдиалектісіндесөйлейтін араб-египеттіктерболыптабылады. Египеттіктердің басымкөпшілігі діндітерең ұстанады.Олардың 90%-ға жуығы мұсылман-сунниттер.Қалған барлық египеттіктерхристиандар. • Египеттіктердің мұсылман дінінұстануы олардың өмір сүру үрдістерін айқындайды.Күніне бес мәрте мешіттердехалықты намаз оқуға шақырады, ал рамазан айындатүн күнге айналып, күні бойымұсылмандар оразаұстайды. Бұл уақытта қоғамдық өмір бәсеңдейді, мемлекеттікмекемелер тек сағат 10.00-ден 14.00-ге дейінғана жұмыс жасайды.

27. Сирия • Сирия — БатысАзиядағы мемлекет, ТаяуШығыселдерінің бірі. Жераумағы 185,2 мың км2, астанасы — Дамаскқаласы. Мемлекетбасшысы — президент, үкімет басшысы — премьер-министр. Жоғарғы заң шығарушы органы — Халық кеңесі (бірпалаталыпарламент). Әкімшілік жағынан 14 мухафазға (провинцияға) бөлінеді. Ақша бірлігі — Сирия фунты. 1945 жылданБҰҰ-ның, Араб мемлекеттерілигасыныңмүшесі.

28. Назар салғандарыңызға рахмет!!!