TÜRK VERGİ SİSTEMİ

1. TÜRK VERGİ SİSTEMİ Öğretim Görevlisi Süleyman DAL

2. V. GAYRİMENKUL SERMAYE İRATLARI A. GAYRİMENKUL SERMAYE İRADININ NİTELİĞİ • Gelir Vergisi Açısından Gayrimenkul Kavramı; Gelir vergisinde gay­rimenkul kavramı daha çok gelir (irat) getirme açısından ele alınmıştır. Gelir Vergisi Kanunu'nda belirtilen mal ve hakların dışında kalan mal ve hakların kiraya verilmesi ve bunlardan kira geliri elde edilmesi halinde gayrimenkul sermaye iradı hukuken gelir olarak değerlendirilmez.

3. 2. Gayrimenkul Sermaye İradı Sağlayan Mal ve Haklar a. Çeşitli Gayrimenkuller: Arazi, bina, maden suları, memba suları, madenler, taş ocakları, kum ve çakıl üretim yerleri, tuğla ve kiremit harmanlan, tuzlalar ve bunların mütemmim cüzileri ve teferruatları gayrimenkul olarak değerlendirilir. b. Voli Mahalleri ve Dalyanlar; Voli mahalleri; denizlerde, göllerde ve nehirlerde balık avlamaya elverişli doğal su alanlarıdır. Dalyanlar ise; deniz, nehir ve göllerde taş, beton, çit gibi engellerle balık avlamaya uygun hale getirilmiş bulunan yerlerdir.

4. Gayrimenkullerden Ayrı Olarak Kiraya Verilen Mütemmim Cüzileri ve Teferruatı ile Demirbaş Eşyası ve Döşemeleri • Gayrimenkul Olarak Tescil Edilen Haklar • Sınai ve Ticari Haklar • Telif Hakları • Gemi ve Gemi Payları ile Yükleme ve Boşaltma Araçları h. Motorlu Nakil ve Çekme Araçları ile Her türlü Motorlu Araç, Makine ve Tesisat ile Eklentileri • Zirai Faaliyette Bilfiil Katılmaksızın Zirai Kazançtan Pay Alınması • Vakıf Gelirlerinden Hizmet Karşılığı Olmaksızın Alınan Hisseler

5. Kimler Gayrimenkul Sermaye İradı Elde Etmiş Sayılır? • Sahipleri, • Mutasarrıfları, • Zilyetleri (fiilen kullananlar), • İrtifak (yüklenim) hakkı sahipleri, • Kiracıları, Tarafından kiraya verilmesi halinde elde edilen gelirler, bu kişiler için gayrimenkul sermaye iradı olarak kabul edilecektir

6. 4. Gayrimenkul Sermaye İradının Bazı Kazançlarla Sınırları Gayrimenkul Sermaye İradı ile Ticari ve Zirai Kazanç Sınırı Yukarıda bahse konu olan gayrimenkul, mal ve hakların kiraya verildiğinde gayrimenkul sermaye iradının söz konusu olması için, bunlar ticari ve zirai işletmenin mal varlığı dışında, kişinin özel mal varlığına dahil olmalıdır. Gayrimenkul Sermaye İradı ile Zirai Kazanç Sınırı :Zirai faaliyete bilfiil katılmaksızın sadece üründen pay alanlar gayrimenkul sermaye iradı elde etmiş kabul edilir.

7. B. GAYRİMENKUL SERMAYE İRADININ TESPİT ŞEKİLLERİ

8. 1. Vergiye Tabi Olan Gayrimenkul Sermaye İratları • Gayrimenkul sermaye iratlarında elde etme tahsil esasına bağlanmıştır. Tah­sil ise, nakdi ve ayni olarak elde edilmiş değerleri kapsar (GVK. Md. 72). • Geçmiş yıllara ait tahsil edilen kiralar tahsil edildiği yılın iradı sayılır. Gelecek yıllara ait opup peşin tahsil edilen kiralar ise hangi yıla ait olarak verilmişse o yılların hasılatı sayılırlar • Kiracı tarafından gayrimenkulu genişletecek veya iktisadi değerini devamlı surette artırılacak biçimde gayrimenkule yapılan eklentiler kira süresinin sonunda bedelsiz olarak kiraya verene devrolunması halinde söz konusu eklentiler aynen tahsil edilmiş kira hükmünde sayılacaktır.

9. Gerçek Usul : Gerçek usulde gayrimenkul sermaye iradı, gayrimenkul olarak nitelenen mal ve hakların kiraya verilmesinden elde edilecek gayrisafi hasılattan gerçek giderlerin indirilmesi esasına dayanır. (1) Gayrisafi İrat :Kira bedeli genel olarak nakden tahsil edilir. Ancak, kiranın ayın (mal) ola­rak tahsil edilmesi uygulamada rastlanan bir durumdur. Ancak, bu durumda aynen alınan değerler VUK. 267. maddesi hükümlerine göre emsal bedelle değerlendirmek suretiyle paraya çevrilir.

10. (2) Giderler:Giderler GVK'nm 74. maddesinde ele alınmış olup aşağıda açıklanmıştır. Mükellef gerçek giderlerine ait belgeleri beyannameye eklemeyecek, ancak vergi dairesince istendiğinde ibraz edecektir. • Kiraya Veren Tarafından Ödenen Aydınlatma Su ve Asansör Giderleri • Kiraya Verilen Mallar İçin Yapılan Yönetim Giderleri • Sigorta Giderleri ile Ödenen Vergi Harç, Resim, Şerefiyeler

11. Bazı Harcamalar için Alman Borçların Faizleri • Kiraya Verilen Mal ve Haklar için Ayrılan Amortismanlar • Kiraya Verenin Yaptığı Bakım ve Onarım Giderleri • Kiraya Tuttukları Mal ve Hakları Kiraya Verenlerin ÖdedikleriKiralar ve Diğer Gerçek Giderler (h) Sahibi Bulundukları Konutları Kiraya Verenlerin Kira ile Oturdukları Konutların Kira Bedeli (ı) Mal ve Haklarla İlgili Olarak Sözleşmeye Kanuna veya İlama Dayanarak Ödenen Zarar, Ziyan ve Tazminatlar (i) Konutların İktisap Bedelinin %5'i

12. b. Götürü Gider Usulü :Götürü gider tutarı, gayrisafi iradın belirli bir yüzdesi olarak belirlenmiş olup, oranı gayrisafi iradın %25'idir Götürü gider usulünü seçen mükellefler iki yıl geçmedikçe bu usulden dö­nemezler (GVK. md. 74). Diğer taraftan seçilen usul her bir mükellef bazında bü­tünlük gösterecek şekilde uygulanır. Bir başka deyişle, yükümlü bazı gayrimenkulleri için götürü gider yöntemini bazıları için gerçek gider yöntemini seçmesi mümkün değildir.

13. 2. Vergi Dışı Gayrimenkul Sermaye İratları (Konut İstisnası) Sürekli ve kısmi istisna niteliğinde olan konut istisnasından yararlanabilmek için şu şartların varlığı gerekmektedir İ - Binaların konut olarak kiraya verilmesi: İİ - Mükellefin ticari, zirai ve mesleki kazançlarını yıllık beyanname ile bildirmek zorunda olmaması: İİİ- istisna Parasal Sınır İtibariyle Uygulanır:

14. C. GAYRİMENKUL SERMAYE İRATLARINDA TEVKİFAT GVK'nın 70. maddesinde gayrimenkul olarak belirtilen mal ve hakların GVK md. 94'te sayılan vergi sorumluları tarafından kira ile tutulmaları halinde, bunlar kiraya verene nakden veya hesaben yaptıkları ödeme sırasında (avans olarak ödenenler dahil) tevkifat yapmak zorundadırlar. Vergi sorumlusu dışındaki kişilerin yaptıkları kira ödemelerinden tevkifat yapmak zorunda değillerdir.