TRANSFUZIONET E GJAKUT

1. TRANSFUZIONET E GJAKUT Reaksionetngatransfuzioni

2. REAKSIONET E LIDHURA ME TRANSFUSIONIN E GJAKUT • Mundёsiapёrtёpaturreaksionnga transfusion i gjakutёshtёshumё e vogёl. Reaksionetmёtёshpeshtanga transfusion i gjakutjanёalergjikedhe febrile. Mёrallёporreaksioneshumёmёserioze, pёrfshijnёinfeksionet e shkaktuarangakontaminimi bacterial i produktevetёgjakutdhereaksionet immune qёlidhen me tipin e gjakutdhepёrputhjenndёrmjetdhёnёsitdhemarrёsit.

3. Tipet e reaksionit tё gjakut Reaksionetransfuzionitendёrmjetsuarangasistemiimun • Reaksionfebril non-hemolitik • Hemoliza e ndёrmjetsuarngaimuni • ---Acute and delayed hemolytic reactions • Reaksioni Anaphylactic nga transfusion • Reaksioni Urticarial nga transfusion • Purpura Post-transfusion • TRALI (pulmleuko-agglutinin reactions)

4. Tipet e reaksionittёgjakut Non immune mediated reactions • Reaksionefizike: thermal pshnga i shkaktuarnga i nxehtiose i ftohti • Infeksione; Hepatitis B/C, malaria, HIV, CMV, Chagas dx, CJ Virus, West Nile virus. • Kimike ; toxicitetingacitratet, hypo/hyperkalemia, iron overload • Reaksione Acute Hypotensive: ndёrmjetsuarngabradykinins , shfaqetnёpacientёt me problemetёmetabolizmittёbradykininmbi ACE I • Osmotic injury • AnemiHemolitikekongenitaledhe e fituar • Reaksionetngakontaminimi bacterial • Mbingarkesacirkulatore • Transfuzionihemosiderosis • Komplikacionet e transfuzionevemasive • Reaksionihemolitikjoimun

5. Reaksioneimunologjike • Reaksionetklasikengatransfuzionizakonishtjanё imunologjikedheshfaqensindёrveprime tё Ab, antitrupave tё trashёguara/fituara me Ag antigenet e gjakut tё transfuzuar. • Incidenca e rxns: mospёrputhja e gjakutsipasoje e gabimevenjerёzore. 2 herё mё e shpeshtё tek infantёt se satek tё rriturit. Shfaqet mё shpeshtekpacientёt me problemeonkologjikedhehematologjike.

6. Reaksionhemolitik • Inkompatibiliteti i gjakur • Fillonmenjehere • Djegiegjaterruges se venes • Dhimbje ne fund tekurrizit (renal failure) • Skuqjetefytyres • Temperature • Tedridhura • Menaxhimiinfemieror • Ndalomenjeheretransfuzionin • Sigurodykampionegjakunga vena distale • Mblidhurinen /kataterizoje (hgb) • Diuretik per teparandaluardemtimin tubular/dialize

7. ReaksiniAlergjik • Njёreaksionalergjikrezultonngandёrveprimi i njёalergjentinёgjakun e transfuzuar me anti-trupat e personitqёpomerrtransfusionin e gjakut. Reaksionimundtёprezantohet me irritimtёlёkurёsdhe/osёtёmukozavemembranozepormundtёpёrfshijёedhesimptomaseriozesivёshtirёsinёfrymёmarrje

8. ANAPHYLACTIC REACTIONS • Urgjencёkёrcёnuesepёrjetёn • Shfaqetdisasekondaderinёdisaminuta pas fillimittёtransfuzionit. Karakterizohetngafillimi i shpejtё i anafilaksisё. Mundtёshfaqetnёtёgjithaproduktet e gjakutpornёpёrgjithёsinukshihettekmasa e serumit albumin, plazma protein osemasat me faktorёkoagulimi. Incidenca 1 nё 20-50 mijё. • Trajtimi; sinёtёgjitharastet e anafilaksisё, stop transfuzionin, epinephrinё 0.3 ml tёnjё sol i/m 1.1000. Konsideroepi i/v sipasurgjencёs. Mbёshtetje ABC. • Parandalimi: vendosdiagnozёn pas ngjarjes. Pёrdorprodukte IgA siopsionetransfuzioninёtёardhmen. Pёrtransfuzionetёtjerapёrdor (extra washed red cells or platelets)

9. Reaksionet me urtikarie • Produktetalergjike nё gjakaktivojnё IgE nё marrёsin e gjakut duke çuar nё prodhimin e histaminёs ngaqelizat mast dhebasophilet. Reaksioni i vetёm kutransfuzionimund tё rifillohet. Administro Benadryl 25-50 mg i/v oseperos nёse urtikarietjanё tё pёrgjithshme

10. Reaksioniakuthemolitik • Reaksinoiakuthemolitikёshtё shkatёrimi i shpejtё i qelizave tё kuqe tё gjakut qё shfaqet mёnjёherё pas fillimit tё transfusionitose 24 orё pasipacientikamarrё transfusioninkurpacientit i ёshtё dhёnё massё gjaku incompatible. Trupi i marrёsit menjёherё fillon tё shkatёrojё qelizat e kuqe tё dhuruara duke rezultuar me temperature, dhimbje and ndonjёherё komplikacione tё tillasiinsuficiencerenale. • Menaxhimi; ndalotransfuzionin, pёrjashtohemolizёn, kontrolloinformacionet e shkruara ne ambalazzhimin e masёs sё transfuzionit, pёrseritgrupin e gjakut, testin comb. Administroantipiretikё dhe/osemeperidine pёr ethedhe rigors (rigiditet).

11. Medical emergency Shkaktohetsipasojё e shkatёrrimittёshpejtёtё RBC tёtransfuzuaranga Abs e marrёsit. Shpesh incompatibility ABO sidomos me tipin O qёmerrgjakngadhurusitpervec O. Mundteshfaqetdhetektipet e tjerategjakut. Komplimenti i mediuarngaIgMlejonhemolizёn e shpejtёintravaskulare. Shkaqetmёtёshpeshtalidhen me gabimetproceduriale. Komplikacionetpёrfshine DIC, shock, ARF.

12. ManifestimetKlinike • Prezantimiklasik i triades temperature, dhimbje, dhe urine ngjyrё kafe (hemoglobinuria) poashtu DIC mund tё shikohet. • Labs • Direct Coombs +, Pink plasma, Lactate, FDP in DIC • Management • 1. Ndalotransfuzionin, lajmёrobanken e gjakut pёr tё filluar kёrkimet e mundshme pёr gabimemeqёnёse rrezikohendhepacientёt e tjerё. • 2. Kontrolloetiketat, pёrsёritgrupuin e gjakut, kontrollourinёn pёr hemoglobin. • 3. Kujdesmbeshtetёs : ABC • 4. Monitorimkardiak e lidhur me rrezikun e hyperkalemia • 5. Infusion fiziologjik pёr tё ruajtur TA dhe pёrkrahurdiurezёn, mosjep Ringer Lactate dhe dextrose sepseCa nё RL do tё pёrkrahё goagulimin nё linjёn I/V dhe dextrose do tё rrisё hemolizёn. Ruajoutputin e urinёs > 100-200 ml/hr • 6. Nё rastet me DIC heparinizimi i hershёm 10u/kg/hrmund tё jetё e suksesshme.

13. Reaksion i vonuarhemolitik • Njё reaksion i vonuarhemolitikngatransfuzionishfaqetkurmarrёsizhvillon anti trupandajantigjenёve tё ruazave tё kuqendёrmjet 24 orё deri 28 ditё pas transfusionit. Simptomatzakonishtjanё mё tё lehta se sangareaksionihemolitikakut. Kyllojreaksionidiagnostikohet me anё tё testimitlaboratorik. Zakonisht e lidhur me pёrgjigjenAbngariekspozimi me njё qelizё tё kuqe tё huaj. • Histori tё shkuara me shtatzaninё, transfuzionose transplant. Zakonishtekstravaskularedhe mё pak i ashpёr se saakuti. • PrezantimetKlinike • Rёnia e nivelit tё HCT, temp tё ulur, ngritje e lehtё e biliribinёs indirecte • Trajtimi • Skanevojё nёse nukkahemolizё tё shpejtё. Shmangrrezikun e Ag nё transfuzionet e ardhshme.

14. Reaksionifebril non-hemolitik • Reaksionifebril non-hemolitikndaj transfusion janё raportet mё tё shpeshta tё raportuaranbasnjё transfusioni. Ajokarakterizohetnga temperature, tё dridhura, mungeshemolize, shfaqetderi nё 4 orё pas fillimit tё transfuzionit. Kёto reaksione nё pёrgjegjsi pёrgjigjenmenjёhёrё ndajtrajtimit. Temperature mund tё jetё symptom e reaksioneve mё tё ashprangashkaqe mё serioze, kurajoshfaqetduhet tё hetohet me kujdes. • • Mё i shpeshti, fillonpaprituar • • Shqetёsuesesepseprezantimi parёsorёshtё i njёjtё me shumё reaksione : temperature, ethe, dispne e lehtё. • • 15% do tё shfaqinreaksion nё transfuzionet e ardhshme.

15. Manazhimi • Ndalotransfuzioni, pёrjashtohemolizёn, kontrolloetiketat, pёrseritgrupin e gjakut, testin comb. Administro antipyretic ose/dhemeperidine per rigidity. • Prevention • • Reduktimi i ileukociteve; evidencatjanё tё rrallapornjё sёrё studimeshkanё treguarulje tё numrit tё reaksioneve. • • Po ashtuparacetamoldhe antihistamine. Paramedikimi pёrdoretgjёrёsishtpornukkaevidencё tё mjaftueshme qё mbёshtet qё pёrdorimi i tyreparandalonreaksionin.

16. Reaksioni hypotensive • Njё reaksion hypotensive do tё thotё rёnia e presionitsistolik tё gjakutmenjёherё pasifillohet transfusion i gjakudhe pёrgjigjetmenjёherё kurndalohet transfusion. Merrettrajtimimbёshtetёs. Hipotensionimund tё jetё simptomё e njё reaksioni mё seriozdheduhet tё hetohet me kujdes.

17. Purpra post transfusion • Purpura post transfusion ёshtё e rallё porpotencialisht fatale ndodhkurmarrёsi i transfusionitzhvillon anti-trupatkundёr plateleve, duke rezultuar me shkatёrrim tё shpejt tё plateleve tё marrёsit dhe tё dhёnёsit duke shkaktuarrrёnien e numrit tё plateleve. Zakonishtshfaqet 5-12 ditё pas transfusionitdheshikohet mё shpesh nё gra se sa nё burra.

18. Cirkulatori overload qё shoqёrontransfusionin • Mbingarkesatcirkulatoreshfaqenkurvolumi i gjakut tё transfuzuarnukmund tё proçesohet me efektivitetngamarrёsi. Kyllojreaksionimund tё shfaqetsipasojё e shpejtёsisё sё shtuar tё marrjes sё transfusionitose e lidhur me njё problem kardiakose renal. Simptomatmund tё pёrfshijnё vёshtirёsi nё frymёmarrje , kollё, dhembledhjen e lёngjeve nё indinmushkёror. • Tё gjithё pacientёt do tё pёrjetojnё rritje tё pёrkohshme tё volumit tё gjakutdhepresionitvenoz pas transfuzionit tё gjakutoseplazmёs pёrveçrastevekurkanё gjakrrjedhjeaktive.

19. Pacientёt e rinj me funksion normal kardiovascular do ta tolerojnё kёtё ndryshim. Gratё shtatёzana, pacientёt me anemi, tё moshuarit me problem tё funksionitkardiovascularnuk do ta tolerojnё rritjen e volumit tё plazmёs dhe edema akutepolmunaremund tё zhvillohet. Manifestimetklinike Shpeshlidhet me marrjen e shpejtё tё gjakut. Shihenshenja tё pamjaftueshmёrisё kardiake, krepitacione nё tё dybazat e mushkёrive, kollё tё thatё dhe vёshtirёsi nё frmёmarrje.

20. Menaxhimi Ndalohetmenjёherё transfuzioni, ngripacientin, filloterapinё me O2, diuretikёt intravenozduhet tё pёrdoren nё mёnyrё korekte. Nёse reduktimi i metejshёm i volumit tё gjakutёshtё i nevojshёm mund tё pёrdoretterapiflebotomie. Parandalimi Jep masё gjaku nё vёnd tё gjakut tё plotё. Masa e gjakutduhet tё jepet me ngadalё brёnda 4 orёve. Shpejtёsia e zakonshme e transfusionit 200 mL/orё. Tekpacientёt nёn risk shpejtsiaduhet tё jetё 100 mL/orё ose me pak.Diuretikёt duhet tё jepenparafillimittetransfusionitdhemasa e lejuarёshtё 1 ose 2 unite masё gjakueritrocitareduhet tё transfuzohen nё 24 orё. Transfuzioni i gjakutduhet tё jepetgjatё ditёs. Transfuzioni i gjakutgjatё natёs duhetshmanguarsa herё tё jetё e mundur.

21. Dёmtimi akut i mushkёrive i lidhur me transfuzionin • Dёmtimiakut i mushkёrive ёshtё njё reaksionseriozpor i rrallё qё shfaqetkur lёngjetmblidhen nё mushkёriporkjonukёshtё e lidhur me shpejtёsinё dhevolumin e gjakut tё transfuzuar. Simptomat pёrfshijnё distress akut respirator, pa shkaqe tё tjera qё dёmtojnё mushkёrinё siphneumoniaose trauma qё shfaqetbrёnda 6 orёve tё transfusionint. Kyllojreaksioniёshtё shkaku parёsor i vdekjeve tё raportuarangareaksionet e gjakut. Mekanismi i reaksionitnukkuptohetmirё pormendohet qё mund tё jetё i lidhur me prezencёn e antitrupave nё gjakun e dhёnёsit.

22. Menaxhimi • Mbёshtetёs menjёherё pas shfaqjes sё simptomave pas disaditёsh. • - pjesa mё e madhe e pacientёvemund tё kёkrojnё ventilimmekanik • - diuretikёt nukkanё rolpasikemi dёmtimmicrovaskular qё nukёshtё i lidhur me volumin. Pёrdorimi i diuretikёvekatreguar se kakeqёsuarproblemin. • Prognosis • Rrezik pёr rishfaqje nё rast se pacientimerrgjaknga i njёjtidonor pornukrrezikonnga donorёt e tjerё.

23. Disnea e lidhur me transfuzionin • Disnea e lidhur me transfuzionineshtestresi respirator i shfaqurbrёnda 24 orёve tё transfuzionit qё nukidentifikohet me llojet e reaksioneve tё mёsipёrme.

24. Grapht vs. Host disease e lidhur me transfusionin • Kjogjёndjeёshtё njё komplikacion i rrallё qё shfaqetkurlinfocitet e gjakut tё dhёnёsit rriten nё numёr nё ambientin e marrёsit dhesulmojnё qelizat e marrёsit. Simptomat pёrfshijnё temperature, rush, hepatomegaly dhediare qё shfaqetnga 2 ditё deri nё 6 javё pas transfusionit. Megjithёse kyllojreaksioniёshtё shumё i rrallё, kjo pёrgjigjeinflamatoretrajtohet me vёshtirёsidheshpeshshkaktonvdekjen e pacientit.

25. Infeksioni i transmetuar nga transfusion • Infeksioni i transmetuarngatranfuzionishfaqetkurnjё bakterie, parazit, virus, osepatogjenё tё tjerё transmetohenngagjaku i dhёnёsit tekgjakut i marrёsit.

26. Kontaminimibacterial • Megjithёse jo i shpeshtё kyreaksionmund tё fillojё menjёherё dhekamortalitet tё lartё nё marrёsit. Prezenca e bakerieve nё gjakun e transfuzuarmund tё cojё nё reaksione febrile osemanifestimeserioze tё shokutseptikoseendotoksik. Shpeshshkaktohetngaendotoksina e prodhuarngabakteriet qё janё tё afta pёr t’uritur nё temperatura tё ftota tё tillasi, Pseudomonas, ecoli, yersiniaenterocolitica. Infeksioni nё gjakun e ruajturёshtё shumё i rrallё. Burimet e infeksionitjanё kontaminantёt e lёkurёs qё janё presente nё gjakun e sapodhuruar. Kёto organizmatnukmbijetojnё nё temperature 4 gradё celciusporato do tё shumohen me shpejtёsi nё massattromocitare tё ruajtura nё temperaturёn 22 gradё celcius.

27. Manifestimetklinike Zakonishtshfaqenmenjёherё pas fillimit tё transfuzionitosebrёnda 30 minutavepasimbarontransfuzioni. Me dehidrim, rash tё lёkurёs, temperaturё, hypotension, ethe, dhimbjemuskulare, vomiting, dhimbjeabdominale,diarre me gjak, hemoglobinuri, shok, dёmtim renal, DIC.

28. Menaxhimi Identifikimi i menjёhershёmёshtёesencial. Ndalomenjёherёtransfuzionin. Filloterapinё e shokut, steroids, vazopresor, lёngje, ventilim respirator dhembёshtetjetёfunksioint renal. Antibiotic me spektertёgjёrёveprimiintravenoz. Komponentёt e gjakutdhetёgjithalёngjet e lidhur me transfuzioninduhettёdёrgohenmenjёherёnёbankёn e gjakutpёrt’uhetuardhekulturuar.

29. Parandalimi Ndjekjestrikte e politikavedheprocedurave qё lidhen me mbledhjen, ruajtjen, mbajtjendhe pёrgatitjen e komponentёve tё gjakut pёr tё reduktuarrrezikun. Ispectimi visual i komponentёve pёrpara se tё transfuzohenku pёrfshihetndryshimi i ngjyrёs, koagula tё dukshmeosehemolizё. Sigurohu qё komponentёt e gjakut do tё infuzohenbrёnda 4 orёve. Produktet e gjakutnukduhet tё happen asnjё herё pёr kampion. Nёse pёrgatitjaka qёnё e hapurgjakuduhet tё transfuzohetbrёnda 24 orёve. Gjakuduhettёruhetnёfrigorifertёkontrolluarnёtemperaturёnnga 2 – 6 gradёcelcius. Gjakuasnjёherёnukduhettёçohetnёpavion pa u porositur.

30. Konkluzion • Reaksionetngatransfuzionilidhen mё shumё me gabimetehumanedhemund tё shfaqennga mё tё lehtatderi nё reaksione kёrcёnuese pёr jetёn. Identifikimi i hershёm, ndalimi i transfuzionit, dhefillimi i kujdesitmbёshtetёs janё celёsi i suksesit. Raportimi i tё gjithareaksionevendihmon pёr tё pёrmirёsuarstandartet e praktikёs dhereduktuarshfaqjen e tyre nё tё ardhmen.