Húð – Cutis

1. Húð – Cutis • Stærsta líffæri líkama • Gerð úr lagskiptum þekjuvef. • Skiptist í • Yfirhúð/epidermis • Hornlag-dauðar frumur • Slímlag (melanocytar) • Leðurhúð/Dermis • Æðar, taugar, fitukirtlar • Undirhúð/subcutis • Myndar fitulag, svitakirtla og hársekki. Bogi Ingimarsson

2. Hlutverk húðar • Veitir vörn gegn sýklum og hverskyns umhverfisáverkum. • Skynjar áreiti frá umhverfi. • Losar efni (svita) og vessa út á yfirborð og tekur þátt í vökvajafnvægi líkamans. • Á þátt í varmatemprun líkamans. • Myndar D-vítamín. • Ákvarðar húðlit. Bogi Ingimarsson

3. Húðsjúkdómar • Ástand húðar gefur oft vísbendingu um almennt heilsufar eða sjúkdóma. • Litarháttur • Pallor-húðfölvi • Icterus- gulur litarháttur • Rubor- roði • Cyanosis- blámi Bogi Ingimarsson

4. Sýkingar í húð • Graftarkýli –Abscessus • Drepkýli - Carbunculus • Kossageit - Impetigo • Heimakoma – Erysipelas • Áblástur – Herpes simplex • Sveppasýkingar – Tinea pedis, T capitis o.fl Bogi Ingimarsson

5. Graftarkýli • Orsakir • Gram + Staphylococcar og • Gram + Streptococcar • Sýklar (tækifærissýklar) sem eru hluti af eðlilegri húðflóru. • Ef þeir komast inn í líkamann gegnum rof á húð valda þeir afmarkaðri bólgu eða útbreiddri sýkingu. Bogi Ingimarsson

6. Graftarkýli (abscessus) • Staðbundin bólgueinkenni, sem afmarkast af ígerðarskilum • Hiti-callor • Roði – rubor • Tumor – fyrirferð, bólga • Dolor-sársauki eða æðasláttur í sári. Bogi Ingimarsson

7. Graftarkýli • Ef sýking frá graftarkýli nær að dreifa sér um líkamann koma fram almenn bólgueinkenni • Bólga, hiti, roði, verkir á ígerðarstað • Sótthiti • Sýkingarmynd í blóði • Höfuðverkir, liðverkir, slen Bogi Ingimarsson

8. Kossageit – Impetigo • Orsakir • Oftast Gram jákvæðir Streptococcar • Áhættuþættir • Lélegt heilsufar og aðbúnaður, þrengsli og slæm hreinlætisaðstaða • Lélegt mataræði. • Mjög smitandi og breiðist hratt út með beinu og óbeinu snertismiti ef sýking kemur upp t.d. í leikskólum. • Ef fyrir eru aðrar húðsýkingar t.d. sveppasýkingar Bogi Ingimarsson

9. Einkenni kossageitar • Rauð húð á sýkingarstað • Litlar vatnsblöðrur, sem springa auðveldlega. • Húð þornar upp og verður þá gul-eða brúnleit • Bólga og kláði • Höfuðverkur • Hitavella Bogi Ingimarsson

10. Heimakoma - Erysipelas • Orsakir • sérstök Streptococcasýking í húð, sem getur valdið slæmum fylgikvillum ef kemst í blóð • Sýkill framleiðir ensím sem auðveldar honum leið í blóð og um aðra vefi • Fyrr á árum olli þessi sýking barnsfarssótt • Fylgikvillar • Ef sýking kemst í blóð er hætta á nýrnaskemmdum. Bogi Ingimarsson

11. Heimakoma, einkenni • Einkenni oftast í kálfum og andliti. • Bólgueinkenni á staðnum • Stundum myndast blöðrur og rauðar rákir sem liggja að næstu eitlum • Ef sýking breiðist út koma fram almenn bólgueinkenni • Meðferð penecillín • Áhættuhópar börn og aldraðir Bogi Ingimarsson

12. Áblástur – Herpes simplex Orsakir • HSV – veiran (herpes simplex veira) • Tvö afbrigði. • HSV I veldur sárum oft í ungum börnum og unglingum aðallega í andliti, munni, nefi, augum og mögulega í heila. Áblástur. • HSV II veldur sárum á ytri og innri kynfærum og smitast við samfarir Bogi Ingimarsson

13. Sjúkdómseinkenni HSV I • Einstaklingsbundið • 1-3 vikum eftir frumsýkingu myndast frunsa (áblástur) • Fyrstu einkenni frunsu, sársaukafull stingandi, erting í húð • Síðan vökvafyllt blöðrumyndun í klösum á bólginni húð eða slímhúð. Bogi Ingimarsson

14. Hegðun Herpes simplex veira • Smitast með beinu og óbeinu snertismiti • Smithætta meðan vessar úr frunsunni • Eftir frumsýkingu leggst veiran í dvala í taugahnoðum við heila. Afklæðist kápu. • Einkenni geta blossað upp aftur, þegar ónæmiskerfið er undir álagi. • Einkenni dvína eftir því sem lengri tími líður frá frumsýkingu. Bogi Ingimarsson

15. Sveppasýkingar • Sveppir gefa frá sér ensímið keratínasa sem sundrar kertaíni (prótein) húðarinnar. • Fótasveppir – Tinea pedis • Höfuðsveppir – Tinea Capitis • Klofsveppir – Tinea cruris Bogi Ingimarsson

16. Fótasveppir • Orsakir, • Dermatophytosis, algengast • Candidasveppur (nýtir sykur) • Sveppirnir lifa á dauðum húðfrumum, hári og nöglum (keratíni) Bogi Ingimarsson

17. Fótasveppir, sjúkdómseinkenni • Sýking byrjar oft á fjórða tábili • Sprungin hreistrug upphleypt húð • Vatnsblöðrur • Kláði, sviði, roði og bólga • Þykkar gular afskræmdar neglur vegna uppsöfnunar á keratíni Bogi Ingimarsson

18. Höfuðsveppirorsakast af 2 sveppategundum • Sjúkdómseinkenni • Sýkt svæði hringlaga og bjúgur umhverfis. • Smá skalla blettur með graftarnöbbum á brúnum • Tímabundið hárlos • Áverki á húð greiðir leið sveppa t.d. vegna óhreinna rakstursáhalda, og hárgreiðu Bogi Ingimarsson

19. Klofsveppir – Tinea cruris • Orsök: húðþekjusveppurinn-epidermophyton • Einkenni • Sár beggja megin • Sár rauð eða brún • Yfirleitt kláði • Áhættuþættir: þröng nærföt út gerviefnum. Bogi Ingimarsson

20. Góðkynja æxlisvöxtur í húð • Góðkynja æxli í húð eru smitnæmar vörtur (verruca sýkingar) • Orsakir: veirusýking • Papillomaveirur • Til í ýmsum afbrigðum • Handvörtur grófar og hringlaga • Fótvörtur eru flatar • Kynfæravörtur, vaxa oft á stilk • Meðferð Bogi Ingimarsson

21. Illkynja æxlisvöxtur í húð Fjórar gerðir • Grunnlagsfrumukrabbamein • Basal cell carcinoma • Flöguþekjukrabbamein • Squamous cell carcinoma • Sortuæxli –Melanoma malignum • Kaposisarkmein-Kaposis sarcoma Bogi Ingimarsson

22. Grunnlagsfrumukrabbamein Vex frá grunnþekju húðar Hægvaxta, mynda ekki meinvörp en geta vaxið inn í undirliggjandi bein eða vefi. Algengust hjá körlum yfir 40 ára Ýmis afbrigði: átusár, separ, hrúður, bóla Einkenni: Rauðir separ, sár, hrúðurblettir vaxa á efri hluta líkamans og andliti Áhættuþættir: sól, efnamengun Meðferð: skurðaðgerð Bogi Ingimarsson

23. Flöguþekjukrabbamein • Vex frá slímhúðum og flöguþekju. • Mynda blæðandi sár eða vörtu • Algeng í kringum munn eða á vörum og á höndum og höfði. • Myndar meinvörp • Áhættuþættir: sólarljós • Meðferð: skurðaðgerð. • Góðar horfur ef uppgötvast í tíma. • Hornlagsauki (keratosis) stundum undanfari. Bogi Ingimarsson

24. Sortuæxli-Melanoma malignum • Vaxa frá sortufrumum húðar, oft frá fæðingarbletti eða freknu • Mynda meinvörp, dreifa sér fyrst til nálægra eitla. • Einkenni: Dökk (brún, svört, blá, bleik) ósamhverf upphleypt útbrot. • Áhættuþættir; sólböð, ljósabekkir, erfðir • Meðferð: skurðaðgerð, og lyfjameðferð ef meinvörp eru Bogi Ingimarsson

25. Kaposis-sarkmein • Frá sortufrumum eða æðum • Sjaldgæf nema hjá fólki með alnæmi Bogi Ingimarsson

26. Áhættuþættir húðkrabbameina • Sólböð og ljósaböð Sérstaklega fyrir 20 ára aldur og ef börn brenna. • Algengasta krabbameinið hjá ungu fólki hér á landi. Bogi Ingimarsson

27. Psoreasis- blettahreistur/sóri • Arfgengur húðsjúkdómur af óþekktum orsökum. • Tilgáta um víkjandi meingen á 17. líkamslitningi. • Leggst á húð, neglur og stundum liði. • Áhættuþættir • Streptococcasýkingar í hálsi, alkóhól, húðáverkar, streita. Bogi Ingimarsson

28. Psoreasis-einkenni • Algengust í olnbogum, hnjám, hársverði, nöglum, fótleggjum, getur lagst á allan líkamann • Rautt hrúður sem hvítnar og fellur af • Dropapsoreasis, vessafylltar blöðrur • Psoreasis í nöglum mynda litlar stungur í nöglum Bogi Ingimarsson