ارزيابي آمادگي الكترونيكي

1. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مقدمه : • ارزيابي آمادگي الكترونيكي موجب توصيف شرايط فعلي به كارگيري فناوري اطلاعات در كشورها يا سازمان ها، خواهد شد. • ارزيابي آمادگي الكترونيكي امكان شناسايي مشكلات موجود در حوزه فناوري اطلاعات و استخراج راه حل هاي مطلوب را فراهم مي كند. • تاكنون مدل ها و ابزارهاي متفاوتي براي ارزيابي آمادگي الكترونيكي در سطح كلان و ملي ارائه شده است.

2. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل هاي ارزيابي آمادگي الكترونيكي : • امروزه مدل هاي ارزيابي آمادگي الكترونيكي زيادي عرضه و به كار گرفته شده اندكه ظاهراً همه اين مدل ها به دنبال ارزيابي الكترونيكي هستند، اما هر مدل با توجه به تعريفي كه از اين مفهوم بيان كرده، شاخص هاي متفاوتي را براي سنجش آمادگي الكترونيكي ارائه داده، و با توجه به اهداف و جهت گيري هاي مختلفي كه مدنظر داشته، روش هاي متفاوتي كه براي اين ارزيابي از آن استفاده كرده است، از مدل هاي ديگر كاملاً متمايز است.

3. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • انواع مدل هاي ارزيابي آمادگي الكترونيكي : • سازمان بريج (Bridges.org) مدل ها و روش هاي ارزيابي را به 4 دسته تقسيم كرده است: • ابزارهاي مبتني بر پرسشنامه • اين ابزارها از روش پرسشنامه براي ارزيابي خود استفاده كرده اند. معروفترين آن ها مدل هاي APEC، CID و CSPP است. • اين ابزارها بر اساس تعريفي كه از آمادگي الكترونيكي دارند، نمره و يا رتبه بندي خاصي از وضعيت موجود ارائه مي كنند.

4. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • انواع مدل هاي ارزيابي آمادگي الكترونيكي : (ادامه) • ابزارهاي مبتني بر مطالعه موردي(Case Study) • اين ابزارها بصورت مطالعه موردي به بررسي آمادگي الكترونيكي كشورهاي خاص مي پردازند. • بسياري از آن ها مي توانند به عنوان پايه اي براي ارزيابي آمادگي الكترونيكي به كار روند. • برخي از اين ابزارها عبارتند از: USAID، ITU و SIDA

5. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • انواع مدل هاي ارزيابي آمادگي الكترونيكي : (ادامه) • برآوردها و گزارش هاي گروه هاي ثالث • اين گزارش ها، كشورها را بر مبناي اندازه گيري هاي گوناگون براي ارزيابي آمادگي الكترونيكي يا رقابت الكترونيكي رتبه بندي مي كنند. • بعضي از اين گزارش ها از روش پرسشنامه استفاده مي كنند و بسياري ديگر از آنها بر شاخص هاي آماري كه از ساير منابع بدست آمده اند تكيه دارند. • تعدادي از اين گزارش ها عبارتند از : Mosaic، McConnel International، Crenshaw & Robinson

6. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • انواع مدل هاي ارزيابي آمادگي الكترونيكي : (ادامه) • ساير مدل هاي ارزيابي آمادگي الكترونيكي • اين مدل ها با استفاده از ايده هايي كه در گزارش ها و مقالات خاص بيان مي شوند، براي ارزيابي يك جامعه در پذيرش فناوري اطلاعات و ارتباطات به كار مي روند. • در بيشتر مواقع، اين ايده ها، ابزارهاي آماده و يا يك بررسي كامل نيستند، بلكه مي توانند معيارهاي غني و پرباري را براي ارزيابي آمادگي الكترونيكي ارائه دهند.

7. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Computer System Policy Project • ارائه كننده مدل : • در سال 1998 توسط CSPP كه شامل مديران اجرايي شركت هاي فناوري اطلاعات آمريكا است ارائه شد. • هدف مدل : • اين مدل يك وسيله خودسنجي است كه به جوامع كمك مي كند تا ميزان آمادگي و مشاركت خود را در جهان شبكه اي شده تعيين كنند.

8. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Computer System Policy Project • تعريف آمادگي الكترونيكي در اين مدل : • يك جامعه آماده از لحاظ الكترونيكي، جامعه اي است كه در يك بازار رقابتي، با سرعت بالا به شبكه دسترسي پيدا كند و از فناوري اطلاعات و ارتباطات در مدارس، ادارات دولتي، بنگاهاي اقتصادي، خانه ها و مراكز بهداشتي و درماني بطور پايدار استفاده كند. در چنين جامعه اي، امنيت و حريم خصوصي افراد هنگام بهره گيري از روش هاي الكترونيكي تأمين مي شود و سياست هاي دولتي از كاربري و اتصال به شبكه هاي رايانه اي حمايت مي كند.

9. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Computer System Policy Project • شاخص هاي ارزيابي در اين مدل : • شبكه (زيرساخت) • فناوري ها و زيرساخت هاي اصلي مورد نياز براي اتصال به شبكه اينترنت • دسترسي به شبكه • مكان هاي مرتبط با شبكه كه امكان دسترسي اشخاص را فراهم مي كند. گرچه فناوري موبايل وجود شبكه ها را در هر جا امكان پذير مي سازد.

10. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Computer System Policy Project • شاخص هاي ارزيابي در اين مدل : • كاربرد و خدمات شبكه اي • خدمات و كاربردهاي شبكه اي شامل مواردي مي شوند كه زندگي انسان را بهتر، مشاغل را معني دار تر، افراد را هوشمندتر و ارتباطات را قوي تر، سالم تر و امن تر مي سازد. • اين خدمات شامل مواردي مثل كسب و كار، دولت، آموزش ابتدايي و متوسطه و عالي و بهداشت و درمان مي شوند.

11. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Computer System Policy Project • شاخص هاي ارزيابي در اين مدل : • اقتصاد شبكه اي • سه عامل كليدي گوياي يك اقتصاد شبكه اي توانمند : • وجود عناصر لازم براي ارتقاي خلاقيت • آموزش كافي نيروي كار براي پذيرش تغييرات محيطي • پذيرش اقتصاد شبكه اي توسط مصرف كنندگان

12. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Computer System Policy Project • شاخص هاي ارزيابي در اين مدل : • توانمند سازهاي جهان شبكه اي • سه عامل سرعت دهنده تشكيل جهان شبكه اي : • امنيت و محرمانگي تراكنش ها • تهيه سياست هايي كه چارچوب هاي حقوقي لازم را براي افراد گوناگون فراهم سازد • قابليت اطمينان خدمات ارائه شده

13. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Computer System Policy Project • روش اجراي ارزيابي اين مدل : • اين مدل مجموعه اي از 23 سئوال در مورد جامعه مي باشد كه پاسخگويان بايد يكي از گزينه هايي كه چهار مرحله توسعه را در جامعه نشان مي دهد را انتخاب كنند. • سئوال نمونه : سطح دسترسي به خدمات شبكه اي در منازل • 25 درصد منازل رايانه يا ابزارهاي دسترسي دارند. • 50 درصد منازل رايانه يا ابزارهاي دسترسي دارند. • 75 درصد منازل رايانه يا ابزارهاي دسترسي دارند. • 100 درصد منازل رايانه يا ابزارهاي دسترسي دارند.

14. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Computer System Policy Project • نتايج ارزيابي : • نمراتي كه نشان دهنده يكي از چهار مرحله توسعه و گسترش براي هر كدام از 5 شاخص فوق در جامعه مورد نظر هستند، نتيجه ارزيابي را مشخص مي سازند. • نمره كلي براي جامعه را مي توان به سادگي با گرفتن ميانگين از نمرات فوق به دست آورد. • جوامع زيادي در سراسر جهان، براي اندازه گيري ميزان آمادگي الكترونيكي خود از اين مدل استفاده مي كنند.

15. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Center for International Development at Harvard University • ارائه كننده مدل : • اين مدل به وسيله مركز توسعه بين المللي در دانشگاه هاروارد براي كشورهاي در حال توسعه در سال 2000 ارائه شد و منشأ آن، مدل CSPP است. • هدف مدل : • اين مدل با استفاده از پرسشنامه و با شيوه اي نظام مند، عوامل متعددي را ارزيابي مي كند كه در تعيين آمادگي براي پيوستن به شبكه جهاني، دخيل هستند.

16. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Center for International Development at Harvard University • تعريف آمادگي الكترونيكي در اين مدل : • يك جامعه آماده از لحاظ الكترونيكي، مجهز به زيرساخت هاي فيزيكي ضروري در فناوري اطلاعات و ارتباطات مانند شبكه مخابراتي با پهناي باند وسيع، دسترسي مطمئن با قيمت مناسب است. فناوري اطلاعات و ارتباطات در جوانب گوناگون اين جامعه در آميخته است. چنين جامعه اي از روش هاي الكترونيكي در كسب و كارها بهره مي گيرد. در زمينه هاي اجتماعي و فرهنگي داراي محتويات بومي و غني و سازمان هاي برخط است. فناوري اطلاعات و ارتباطات در زندگي روزمره به كار رفته و در مدارس تدريس مي شود. در بخش هاي دولتي، خدمات دولت الكترونيكي به كار گرفته شده و داراي صنعت رقابتي قوي در عرصه مخابرات، امكان دسترسي جهاني و بهره برداري از تجارت و سرمايه گذاري خارجي است.

17. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Center for International Development at Harvard University • شاخص هاي ارزيابي در اين مدل : • اين مدل به اندازه گيري 19 گروه از شاخص هاي گوناگون مي پردازد : • دسترسي به شبكه : • زيرساخت اطلاعاتي : نسبت خطوط تلفن ثابت يا همراه به كل جمعيت • ميزان دسترسي به اينترنت : نسبت ISP ها به كل جمعيت • قيمت مناسب دسترسي به اينترنت : ميانگين قيمت دسترسي به اينترنت • سرعت و كيفيت دسترسي به شبكه : كيفيت ارتباطات صوتي، تعداد متوسط ارتباطات ناموفق و ميزان گم شدن بسته هاي اطلاعاتي • سخت افزار و نرم افزار : ميزان دسترسي به نرم افزارها و سخت افزارها • خدمات و پشتيباني : ميانگين زمان انتظار براي گرفتن خط تلفن، تعداد طراحان وب سايت و يا توليد كنندگان نرم افزار

18. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Center for International Development at Harvard University • شاخص هاي ارزيابي در اين مدل : • آموزش از طريق شبكه : • دسترسي مدارس به فناوري اطلاعات و ارتباطات : تعداد كامپيوتر د ر مدارس و نحوه دسترسي مدارس به شبكه • استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات براي ارتقاء آموزش : چگونگي و كيفيت استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات در آموزش • توسعه نيروي كار فناوري اطلاعات و ارتباطات : ميزان افراد تحصيل كرده در رشته هاي مرتبط به فناوري اطلاعات و ارتباطات، ميزان دسترسي به كلاس هاي آموزشي در اين زمينه و رشته هاي دانشگاهي مرتبط

19. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Center for International Development at Harvard University • شاخص هاي ارزيابي در اين مدل : • جامعه مبتني بر شبكه : • ميزان افراد و سازمان هاي برخط • محتواي الكترونيكي بومي موجود • ميزان استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات در زندگي روزمره • استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات در محل كار

20. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Center for International Development at Harvard University • شاخص هاي ارزيابي در اين مدل : • اقتصاد مبتني بر شبكه : • ميزان فرصت هاي شغلي موجود در زمينه فناوري اطلاعات و ارتباطات • ميزان تجارت الكترونيكي از نوع B2C • ميزان تجارت الكترونيكي از نوع B2B • دولت الكترونيكي

21. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Center for International Development at Harvard University • شاخص هاي ارزيابي در اين مدل : • سياست مبتني بر شبكه : • وضعيت قوانين مخابرات • وضعيت سياست تجاري مرتبط با فناوري اطلاعات و ارتباطات • روش اجرا • اين مدل براي هر يك از 19 عامل ياد شده در بالا كه در 5 محور كلي جاي مي گيرند، 4 سطح توسعه يافتگي را تعيين كرده است. نتيجه اين ارزيابي براي هر يك آنها، با توجه به پاسخ داده شده در قالب عددي بين 1 تا 4 به دست مي ايد.

22. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Center for International Development at Harvard University • نتايج ارزيابي : • مدل فوق وضعيت پيشرفت جامعه را در هر يك از 19 عامل مشخص مي كند. همچنين توصيفي براي شرايطي كه لازم است، يك جامعه در هريك از 4 مرحله پيشرفت قرار گيرد، ارائه مي كند. • در سال 2002 مطالعه اي با عنوان ” بكار گيري فناوري اطلاعات و ارتباطات براي شكوفايي اكراين ” طي برنامه مشترك دولت اكراين و برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) در اكراين با استفاده از CID صورت گرفت و نتايج گزارشات انتشار يافت.

23. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Asian Pacific Economic Cooperation Group • ارائه كننده مدل : • اين مدل توسط APEC، گروه همكاري هاي اقتصادي آسيا و اقيانوسيه در سال 2000، ارائه شده است. • هدف مدل : • هدف اين مدل كمك به دولت ها براي توسعه سياست هاي متمركز مطابق با شرايط كشور خود است تا بتوانند تجارت الكترونيكي را بصورتي سالم و درست در جامعه خود محقق سازند.

24. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Asian Pacific Economic Cooperation Group • تعريف آمادگي الكترونيكي در اين مدل : • كشوري آماده الكترونيكي است كه از نظر تجارت الكترونيكي آماده باشد و تجارت آزاد و صنعت قانونمند داشته باشد، صادرات در آن به سهولت انجام گردد و با استانداردهاي دولتي و توافقنامه هاي تجاري هماهنگ باشد. • شاخص هاي ارزيابي : • اين مدل 6 دسته متفاوت از شاخص هاي لازم براي امادگي الكترونيكي را اندازه گيري مي كند.

25. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Asian Pacific Economic Cooperation Group • شاخص هاي ارزيابي : • فناوري پايه و زيرساخت • دسترسي به خدمات شبكه اي • استفاده از اينترنت • مهارت ها و منابع انساني • ساده سازي و ترويج • تثبيت موقعيت اقتصادي

26. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Asian Pacific Economic Cooperation Group • روش اجرا : • مدل فوق از يك پرسشنامه با 100 سئوال چند گزينه اي تشكيل شده است كه در گروه هاي شش گانه بالا دسته بندي شده اند. گزينه ها داراي سطح بندي هستند. • كشورهايي كه داراي حداقل هاي مطرح شده در هريك از 100 سئوال نيستند، در استفاده از تجارت الكترونيك دچار مشكل هستند و بايد روي حوزه هاي ياد شده بيشتر كار كنند.

27. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Mosaic • ارائه دهنده مدل : • اين مدل كه به عنوان پروژه جهاني انتشار اينترنت نيز شناخته شده است، توسط گروه موزاييك ارائه شده است. كشورهاي گوناگوني با اين مدل مورد مطالعه قرار گرفته اند. • تعريف آمادگي الكترونيكي : • اين مدل بطور مستقيم، يك جامعه آماده الكترونيكي را تعريف نمي كند، اما شرايط رشد زيرساخت ها و استفاده از اينترنت را شرح مي دهد كه در واقع ضروريات يك جامعه الكترونيكي است

28. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Mosaic • هدف مدل : • سنجش و تحليل رشد اينترنت در سطح جهان • شاخص هاي ارزيابي : • ميزان فراگيري اينترنت (سرانه استفاده از اينترنت) • پراكندگي جغرافيايي به كارگيري اينترنت • ميزان استفاده از اينترنت توسط هر بخش اقتصادي • زيرساخت مورد نياز براي اتصال به اينترنت • زيرساخت سازماني (وضعيت بازار خدمات اينترنتي) • استفاده تخصصي و حرفه اي از اينترنت • ميزان پيشرفت در هر يك از اين شاخص ها توسط عامل هايي مانند نسبت تلفن به افراد، نسبت رايانه به افراد، سرانه توليد ناخالص داخلي، سرمايه گذاري داخلي و خارجي، سيستم آموزشي و سياست هاي دولتي سنجيده مي شود.

29. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Mosaic • روش اجرا : • اين مدل از اطلاعات آماري، توصيفي و مقايسه اي مفصل بهره مي برد و رشد اينترنت را در كشور با تأكيد بر 6 شاخص اينترنتي ياد شده بيان مي كند. • اين مدل شاخص هاي اقتصادي و سياسي را بررسي مي كند كه رشد اينترنت را تحت تأثير قرار مي دهند و توسعه اينترنت را در اينده پيش بيني مي كنند. • روش هاي ارزيابي ممكن است با استفاده از پرسشنامه انجام گردد يا تغييرات آماري در طول زمان مورد بررسي قرار گيرد. • نتايج ارزيابي : • از مدل فوق براي توصيف عمق رشد نسبي اينترنت در كشورها استفاده مي شود و اگر روش پرسشنامه به كار رود، مرحله پيشرفت و رشد اينترنت نيز در كشور مشخص مي شود.

30. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Economist Intelligence Unit • ارائه كننده مدل : • اين مدل در سال 2000 توسط EIU ارائه شد كه توسط ان گزارش هاي ساليانه اي در خصوص رتبه بندي آمادگي الكترونيكي برخي از كشورهاي دنيا انتشار يافت. • تعريف آمادگي الكترونيكي : • اين مدل بر آمادگي كسب و كار الكترونيكي تأكيد دارد. محيط كسب و كار يك كشور آماده از فرصت هاي حاصل از تجارت هاي مبتني بر اينترت سود مي برد. آمادگي الكترونيكي مفهومي است كه شاخص هاي زيادي از قبيل زيرساخت هاي مخابراتي، امنيت تراكنش هاي كارت اعتباري و آمادگي جامعه را نشان مي دهد.

31. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Economist Intelligence Unit • شاخص هاي ارزيابي : • اين مدل حدود 100 معيار كيفي و كمي كه در شش گروه متمايز ذيل تقسيم بندي شده اند را ارزيابي مي كند: • زيرساخت فني و اتصال(25%) : • برخي معيارها عبارتند از : ضريب نفوذ تلفن ثابت و سيار، ميزان پهناي باند، ضريب نفوذ اينترنت • محيط كسب و كار(20%) : • برخي معيارها عبارتند از:توان اقتصادي، ثبات سياسي، محيط قانوني، ماليات، ميزان گستردگي تجارت و سرمايه گذاري در اين زمينه

32. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Economist Intelligence Unit • شاخص هاي ارزيابي : • پذيرش تجارت الكترونيك توسط خريداران وفروشندگان(20%) : • برخي معيارها عبارتند از : امنيت كارت هاي پرداخت، قابليت اطمينان و كارايي سيستم هاي پرداخت الكترونيكي و توانايي فروشندگان براي تحويل به موقع كالاها • محيط حقوقي و سياسي(15%) : • چارچوب حقوقي و سياسي كسب و كار الكترونيكي، شاخص مهمي است كه مي تواند سبب گسترش تجارت الكترونيكي يا مانع از تحقق آن شود. وجود حمايت هاي قانوني براي امضاي ديجيتال نيز مطرح مي باشد.

33. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Economist Intelligence Unit • شاخص هاي ارزيابي : • پشتيباني از خدمات الكترونيكي(5%) : • هيچ كسب و كاري نمي تواند بدون واسطه ها و خدمات پشتيبان، عملكرد مطلوبي داشته باشد. پرتال ها، مراكز تأمين خدمات كاربردي(ASP)، توسعه دهندگان وب سايت ها از جمله اين خدمات هستند. • زيرساخت فرهنگي و اجتماعي(15%) : • معيارهايي مثل سطح تحصيلات و سواد، سطح سواد اطلاعاتي، ميزان كارافريني و ويژگي هاي مهارتي كاربران در اين گروه هستند.

34. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل Economist Intelligence Unit • روش اجرا : • مدل EIU شامل 100 معيار كيفي وكمي در شش گروه ذكر شده است و با توجه به وضعيت آمادگي الكترونيكي هر كشور عددي بين 1 تا 10 را به آن ها اختصاص مي دهد و نتايج رتبه بندي كشورها را هر ساله ارائه مي كند. • در سال 2001 كشورها به 4 گروه عمده شامل پيشرويان كسب و كار الكترونيكي، رقباي كسب و كار الكترونيكي، دنبال گران كسب و كار الكترونيكي و عقب ماندگان كسب و كار الكترونيكي تقسيم بندي شدند.

35. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل International Telecommunication Union • ارائه كننده مدل : • اين مدل را اتحاديه بين المللي مخابرات ارائه داده است. • شاخص هاي ارزيابي : • شاخص ها شامل زيرساخت فناوري اطلاعات و ارتباطات، كاربرد فناوري اطلاعات و ارتباطات، چارچوب حقوقي و قانوني مورد نياز، اقتصاد كلان و محيط كسب و كار محلي مي باشند.

36. ارزيابي آمادگي الكترونيكي • مدل International Telecommunication Union • روش اجرا : • اين مدل به بررسي وضعيت اينترنت در سراسر جهان مي پردازد و بر مبناي روش توسعه يافته مدل موزائيك است. • نتايج ارزيابي : • اين مدل با انجام مطالعات موردي، تجزيه و تحليلي از عوامل مؤثر به كارگيري اينترنت، همراه با پيشنهاداتي در اين زمينه را ارائه مي دهد. همچنين يك رتبه بندي آماري بر مبناي روش مدل موزائيك نيز آماده مي كند.